"حمله به H-۳"؛ یکی از بی‌نظیرترین عملیات‌های هوایی تاریخ جهان

گروه امنیتی ــ دفاعی خبرگزاری تسنیم، جنگ روزهای پرفراز و نشیبی را گذرانده بود و نیروی هوایی ارتش بعثی عراق ضربات مهلکی از نیروی هوایی ایران دریافت کرده بود و هنوز خاطرات تلخ حمله 140 فروند جنگنده ایرانی به خاک عراق از ذهن ارتش بعث پاک نشده بود.

{در همین زمینه بخوانید:"عملیات انتقام"؛ اولین پاسخ نیروی هوایی ایران 3 ساعت پس از آغاز جنگ}

{در همین زمینه بخوانید:"عملیات کمان 99" ضربه‌ای کاری بر پیکره نیروی هوایی ارتش بعثی/ حمله 140 فروند جنگنده‌ ایرانی به خاک عراق}

{در همین زمینه بخوانید:"تیر سلطان" بر پیکر فرانسوی‌ها/ بمباران پایگاه الحریه در موصل توسط جنگنده‌های ایرانی}

روی زمین اما، ارتش بعثی توانسته بود با عبور از برخی شهرهای کشور، خود را به آبادان رسانده و این شهر را از سه جهت محاصره کند. در عملیات‌هایی که منجر به پیش‌روی عراقی‌ها شده بود، پشتیبانی هوایی از این عملیات‌ها بسیار چشمگیر بود لذا عراقی‌ها تصمیم گرفتند که با توجه به قدرت بالای ایران در حمله به پایگاه‌های نیروی هوایی عراق، جنگنده‌ها و بالگردهایی را که در عملیات‌ها حاضر هستند به یکی از دورترین نقاط کشورشان ببرند تا دست جنگنده‌های ایرانی به آنها نرسد.

ارتش عراق بر همین اساس تصمیم می‌گیرد که 21 دی ماه سال 59 بخشی از جنگنده‌های عملیاتی خود را به پایگاه الولید در غرب عراق و نزدیک مرز اردن منتقل کند. پایگاه الولید در واقع از 3 پایگاه تشکیل شده بود که یک پایگاه به‌عنوان پایگاه اصلی و 2 پایگاه به‌عنوان پایگا‌ه‌های فرعی، در اختیار نیروی هوایی ارتش بعثی بودند که به مجموعه این 3 پایگاه، H-3 گفته می‌شد.

پایگاه اچ3 علی‌رغم اینکه از مرز ایران بسیار دور بود و امکان رسیدن جنگنده‌های ایرانی به آن تقریباً محال به نظر می‌رسید، اما با این حال از سامانه‌های پدافندی و تجهیزات دفاعی خوبی برخوردار شده بود.

** ایران متوجه جابه‌جایی جنگنده‌های عراقی شد

عراقی‌ها که با تمام توان سعی داشتند این انتقال و جابه‌جایی را در سکوت و بدون اطلاع‌ ایرانی انجام دهند، در این کار ناموفق بودند و نیروی هوایی ایران توانست اطلاعاتی به دست آورد که نشان می‌داد این جنگنده‌های عراقی جابه‌جا شده‌اند.

پس از قطعیت این نقل و انتقال، جواد فکوری فرمانده وقت نیروی هوایی ارتش در 15 بهمن ماه سال 59 یک جلسه مهم در تهران ترتیب داده و پیشنهادی بزرگ به نیروی هوایی ارتش می‌دهد، پیشنهاد "حمله به H-3".

با موافقت اولیه، قرار بر این می‌شود که کارشناسان و خلبانان زبده نیروی هوایی ارتش یک طرح عملیاتی برای این عملیات برنامه‌ریزی کنند اما چندی بعد، از اتاق طراحی عملیات خبرهای ناامید کننده‌ای به گوش می‌رسد. کارشناسان و خلبانان نهاجا با بررسی وضعیت و مختصات پایگاه اچ3، دریافته بودند که این کار نشدنی است.

پس از اینکه نیروی هوایی به این قطعیت می‌رسد که امکان حمله به این پایگاه وجود ندارد، طرح عملیاتی را منتفی اعلام کرده و اعلام می‌شود که طرح‌های اولیه نیز کنار گذاشته شود.

اما این پایان کار نبود و سرتیپ خلبان بهرام هوشیار یکی از فرماندهان عالی‌رتبه و خلبانان زبده نیروی هوایی ارتش طرحی را آماده کرده و به‌صورت محرمانه در اختیار فرمانده وقت نیروی هوایی ارتش می‌گذارد.

شهید فکوری فرمانده وقت نیروی هوایی و آیت‌الله خامنه‌ای

براساس طرحی که سرتیپ هوشیار آماده کرده بود، پیشنهاد شده بود که برای هدف قرار دادن مجموعه پایگاه‌های اچ3، باید تمرکز ارتش عراق را از این پایگاه برداشت و نیروی هوایی این کشور را فریب داد لذا طرح پیشنهادی براساس حمله به یک پایگاه نظامی در کرکوک توسط جنگنده‌های اف5 تهیه شده بود.

اجرای این طرح با فراز و نشیب‌های زیادی روبه‌رو شده بود و ایران نزدیک به 2 ماه بود از انتقال جنگنده‌های عراقی به پایگاه‌های اچ3 مطلع شده و طرح‌هایی را بررسی کرده بود اما طرح مرحوم هوشیار مورد موافقت قرار گرفته و قرار بود عملیاتی شود اما نیروی هوایی چند بار که قصد عملیاتی کردن طرح را داشت، متوجه لو رفتن طرح شده و آن را متوقف کرده بود.

اسفند سال 59 از نیمه گذشته بود و نیروی هوایی هنوز نتوانسته بود کاری انجام دهد. شهید فکوری شکست طرح حمله به اچ3 را اعلام کرده بود و هیچ کس امیدی برای انجام این عملیات نداشت اما پس از پایان نشست اعلام شکست طرح، شهید فکوری یکی از زبده‌ترین خلبانان نیروی هوایی ارتش را به تهران فرامی‌خواند.

سرهنگ فرج‌الله برات‌پور که معاونت عملیات یکی از پایگاه‌ها را عهده‌دار بود با فرمانده وقت نیروی هوایی ارتش دیدار می‌کند و فرمانده، یک طرح عملیاتی "به‌کلی سری" را به وی ابلاغ و اعلام می‌کند که او برای فرماندهی دسته پروازی عملیات حمله به اچ3 انتخاب شده است.

** طرح عملیاتی حمله به اچ3

در این طرح، مقرر می‌شود که 10 فروند فانتوم (8 فروند اصلی و 2 فروند رزرو) مسلح به انواع بمب‌ها، از پایگاه هوایی همدان به پرواز درآمده و به‌طور کاملا محرمانه به‌سوی دریاچه ارومیه پرواز کرده و در آنجا از دو فروند تانکر سوخت‌رسان، سوخت‌گیری هوایی کرده و از نوار مرزی ترکیه عبور کرده و در ارتفاع پایین وارد خاک عراق شوند.

پس از ورود به خاک عراق، مقرر می‌شود که 2 فروند تانکر سوخت‌رسان دیگر که در مسیر بین المللی در پرواز بوده و از مسیر خود منحرف شده و خود را به نقطه‌ای از پیش تعیین شده رسانده و دومین مرحله از سوخت‌گیری توسط 8 فروند جنگنده بمب‌افکن اف4 در آسمان عراق انجام شده و سپس جنگنده‌ها به‌سوی پایگاه‌های اچ3 حرکت کرده و پس از بمباران از همین مسیر به کشور بازگردند.

براساس طرح عملیاتی، تصویب می‌شود که جنگنده‌های نیروی هوایی ارتش، این عملیات را در روز 15 فروردین ماه سال 60 آغاز کرده و خود را به پایگاه‌های الولید (اچ3) رسانده و در یک حمله برق‌آسا، جنگنده‌های مستقر در این پایگاه‌ را منهدم کنند.

** 15 فروردین سال 60؛ آغاز عملیاتی بزرگ و تاریخی

روز موعود فرارمی‌سد و فرماندهی یکی از دسته‌های 4فروندی فانتوم‌ها به سرهنگ فرج‌الله برات‌پور و فرماندهی دسته دیگر نیز به سرهنگ فرهادپور واگذار شده و جنگنده‌های ارتش پس از اقامه نماز در قالب 2 دسته 4فروندی به پرواز درآمده و طبق طرح عملیاتی،‌ در سکوت رادیویی کامل به‌سوی دریاچه ارومیه حرکت می‌کنند.

دو فروند جنگنده اف4 نیز به‌عنوان جنگنده‌های ذخیره همراه با جنگنده‌های عملیات کننده به پرواز درآمده و به‌سوی دریاچه ارومیه می‌روند.

20 دقیقه بعد، اولین مرحله از سوختگیری توسط تانکرهای سوخت‌رسان 747 نیروی هوایی در حوالی دریاچه ارومیه انجام می‌شود و دو فانتوم ذخیره به پایگاه بازگشته و 8 فانتوم عملیات کننده به‌سوی مرز حرکت می‌کنند.

در همین حین، دو فروند جنگنده اف5 از پایگاه هوایی تبریز به پرواز درآمده و به‌سوی پالایشگاه کرکوک رفته و بلافاصله با عبور از مرز، خود را به پالایشگاه رسانده آن را بمباران می‌کنند.

ارتش عراق متوجه حضور جنگنده‌های فانتوم ایرانی در خط مرزی ترکیه و عراق می‌شود اما به اشتباه افتاده و فکر می‌کند که این جنگنده‌ها متعلق به ارتش ترکیه هستند. لحظاتی بعد، جنگنده‌های اف4 نیروی هوایی ایران با عبور از فراز شهر مرزی زاخو در مرز ترکیه و عراق و با کاهش ارتفاع برای مخفی شدن از دید رادارهای عراقی، وارد خاک عراق شدند.

پس از ورود 8 فانتوم ایرانی به خاک عراق و پیشروی در عمق این کشور، تانکرهای سوخت‌رسان 707 که از مسیر بین‌المللی خارج شده خود را به نقطه‌ای از پیش تعیین شده رسانده بودند، فانتوم‌ها در آسمان  منتهی‌الیه شمال غرب عراق و در 90مایلی پایگاه‌های الولید (اچ 3) دومین مرحله از سوخت‌گیری هوایی را در ارتفاع 20هزار پایی انجام داده و بلافاصله با کاهش ارتفاع، به مسیر ادامه می‌دهند.

در میانه راه، یک فروند جنگنده از دسته پروازی 1 و یک فروند نیز از دسته پرواز 2، جدا شده و دسته سوم پروازی را ایجاد می‌کنند.

** 8 جنگنده ایرانی خود را به اچ3 رساندند

ساعت حدوداً 9 صبح است و جنگنده‌های ایرانی خود را به نزدیکی پایگاه‌های سه‌گانه اچ3 رسانده‌اند. گروه اول متشکل از 3 فروند جنگنده بمب‌افکن اف4 به‌فرماندهی سرهنگ فرهادپور به اولین پایگاه حمله و پایگاه را بمباران می‌کنند. سپس گروه دوم که متشکل از 2 فروند جنگنده بمب‌افکن اف4 بود، به پایگاه دوم حمله‌ور شده این پایگاه را نابود می‌کنند.

اما این دو پایگاه، پایگاه‌های اصلی نبودند و پایگاه سوم باید هدف قرار می‌گرفت تا عملیات موفقیت‌آمیز بوده و جنگنده‌های عراقی مستقر در آن نابود شوند. سرهنگ برات‌پور به‌عنوان فرمانده دسته پروازی سوم و فرمانده 3 فروند جنگنده اف4، عملکرد جنگنده‌ها در انهدام دو پایگاه اول را بررسی کرده متوجه می‌شود که پایگاه سوم از استحکامات، استتار و پدافند بسیار بهتری برخوردار است لذا تصمیم می‌گیرد به‌خلاف طرح عملیاتی، از ناحیه دیگری پایگاه را بمباران کند.

سرهنگ برات‌پور به جنگنده‌ها فرمان تغییر مسیر حرکت به‌سوی پایگاه را داده و جنگنده‌ها بلافاصله به‌سمت دیگری تغییر مسیر داده و خود را به پایگاه رسانده و در حالی که نیروهای عراقی غافلگیر شده بودند، فانتوم‌های ایرانی شیرجه رفته تمام بمب‌های خود را روی پایگاه می‌ریزند.

نقل شده که جنگنده‌های ایرانی در حمله به پایگاه سوم برای اصابت دقیق بمب‌ها به اهداف، به‌قدری پایین آمده بودند که پس از رهاسازی بمب‌ها، آتش ناشی از انفجار بمب‌ها به خود جنگنده‌ها نیز رسیده بود.

پس از پایان بمباران، جنگنده‌های دسته پروازی سوم به‌سوی شمال غرب عراق و نقطه از پیش تعیین شده برای سوخت‌گیری سوم، حرکت می‌کنند اما در مسیر بازگشت، سرهنگ برات‌پور متوجه حضور یک تریلی حامل تجهیزات نظامی که از مسیر بندر عقبه در کشور اردن بارگیری و راهی عراق شده بود، می‌شود و تصمیم می‌گیرد این تریلی را با مسلسل جنگنده هدف قرار دهد. جنگنده کاهش ارتفاع داده و به تریلی نزدیک می‌شود و خلبان برات‌پور موفق می‌شود که تریلی را با مسلسل جنگنده هدف قرار داده منهدم کند.

سپس مسیر بازگشت را پیش گرفته و در منتهی‌الیه شمال غرب عراق، تانکر سوخت‌رسان دوباره از مسیر بین المللی تهران ــ آنکارا خارج شده و وارد خاک عراق می‌شود و در شمال غرب عراق، دسته سوم جنگنده‌های ایرانی سوخت‌گیری کرده و سپس وارد خاک عراق شده و از مسیر رفت، به‌سوی کشور برمی‌گردند.

** پرواز گسترده جنگنده‌های عراقی برای شکار جنگنده‌های ایرانی

با اتمام عملیات و آغاز حرکت جنگنده‌های ایرانی به‌سوی کشور، ارتش عراق به تعداد زیادی از جنگنده‌های عراقی دستور پرواز داده و مقرر می‌شود که جنگنده‌های عراقی اجازه ندهند که فانتوم‌های ایرانی به کشور بازگردند.

اما عملیات تعقیب و گریز بی‌نتیجه می‌ماند و جنگنده‌های عراقی علی‌رغم اینکه در دید جنگنده‌های ایرانی بودند، نمی‌توانند فانتوم‌ها را رهگیری کرده و با آنها درگیر شوند.

فانتوم‌ها به مرز نزدیک شده بودند و نیاز بود که برای منحرف کردن تمرکز دشمن، نقطه دیگری از خاک عراق بمباران شود، بر همین اساس، چند جنگنده ایرانی نقطه‌ای مرزی را بمباران کرده به کشور بازمی‌گردند و از سوی دیگر، جنگنده‌های اف14 نیز به پرواز درآمده و در داخل خاک ایران گشت‌زنی می‌کنند تا در صورت لزوم، به کمک جنگنده‌های فانتوم بپردازند.

طرح گرافیکی از عملیات حمله به اچ3

اما جنگنده‌های عراقی نمی‌توانند جنگنده‌های ایرانی را رهگیری کنند و فانتوم‌ها به‌سلامت وارد آسمان ایران می‌شوند و چهارمین مرحله از سوخت‌گیری هوایی بلافاصله در آسمان ایران انجام می‌شود و جنگنده‌ها به‌سوی پایگاه همدان رفته دقایقی بعد در این پایگاه به زمین می‌نشینند.

** نتایج عملیات

خلبانان شجاع نیروی هوایی ارتش پس از یک پرواز بسیار طولانی 4 ساعت و 40 دقیقه‌ای و 4 مرحله سوخت‌گیری هوایی و بمباران 3 پایگاه در عمق خاک عراق، ضربه مهلکی به پیکر نیروی هوایی ارتش عراق وارد می‌کنند.

در جریان این عملیات، 48 فروند جنگنده و بالگرد نیروی هوایی ارتش عراق منهدم شدند که از جمله آنها شامل موارد ذیل می‌شود:

ــ 6 فروند هواپیمای آنتونوف12

ــ 2 فروند بمب‌افکن توپولوف16

ــ 7 فروند جنگنده میگ21

ــ 5 فروند جنگنده سوخو 22

ــ 10 فروند جنگنده میگ23

ــ 3 فروند جنگنده میراژ اف1

ــ 7 فروند بالگرد.

پس از این عملیات تاریخی، صدام حسین، فرمانده پدافند هوایی ارتش عراق را برکنار کرد و چندی بعد نیز، این فرمانده اعدام شد، البته منابع عراقی اعلام کردند که وی خودکشی کرده است.

در این عملیات، هیچ کدام از خلبانان ایرانی شهید یا مجروح نشد و فقط یکی از جنگنده‌ها به‌طور جزئی توسط پدافند ارتش عراق مورد اصابت گلوله‌های ضدهوایی قرار گرفت و آسیب دید اما این جنگنده توانست خود را به کشور برساند.

** خلبانان عملیات‌کننده به دیدار امام امّت می‌روند

3 روز پس از این عملیات، در هجدهم فروردین‌ ماه سال 60، کلیه خلبانان حاضر در عملیات حمله به اچ 3، به حضور امام خمینی(ره) شرفیاب شده با امام امت دیدار می‌کنند.

عملیات حمله به اچ3 به‌زعم بسیاری از کارشناسان نظامی یکی از بی‌نظیرترین و دقیق‌ترین عملیات‌های هوایی جهان است که در آن، خلبانان ایرانی با حدود 5 ساعت پرواز، چهار بار سوختگیری هوایی و طی مسافتی بالغ بر 1000 کیلومتر در سکوت مطلق رادیویی، عملیاتی تاریخ‌ساز انجام دادند.

انتهای پیام/*