این کشور داستان‌نویس ندارد
کتاب‌هایی که در روسیه چاپ می شود، هنوز در کتاب فروشی های قزاقستان به فروش می رسد. ۶۵-۸۰ درصد محصولات کتاب فروشی‌های قزاقستان از محصولات انتشارات روسیه هستند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، وابستگی فرهنگی کشورمان در آلماتی قزاقستان گزارشی از روند و سیاست‌های انتشار کتاب در این کشور آماده کرده و آن را برای انتشار در اختیار خبرگزاری تسنیم قرار داده است. مشروح این گزارش به این قرار است:
از زمانی که میخائیل گورباچف در سال 1991 "قانون مطبوعات" را تصویب کرد، (که در واقع اعلام لغو سانسور در مطبوعات بوده است)، روند ادبی در اتحادیه جماهیر شوروی به طور اساسی تغییر کرد. بسیاری از شخصیت‌های جدید به وجود آمده و سیستم ژانر و روابط بین نویسنده و خواننده نیز تغییر پیدا کرد. لغو سانسور در مطبوعات و ورود به دوران بازار آزاد، عواملی هستند که برافزایش فعالیت چاپ و نشر در قزاقستان تأثیرگذار بودند. سیستم چاپ و نشر کتاب در جریان سازگاری با شرایط بازار آزاد، مفهوم جدیدی به نام "استراتژی انتشار" را ایجاد کرده است.
ما در اینجا از تعریف خانم زیمینا در تعریف "استراتژی انتشار" استفاده می‌کنیم، او می‌گوید: «استراتژی انتشار- از نظر مفهومی و کلی، فعالیت های روزمره ناشران و افرادی که در زمینه های ادبی (نویسندگان، منتقدان ادبی، خوانندگان) فعالیت می کنند، در شرایط تغییر پذیر اجتماعی، فرهنگی، تکنولوژیکی و اقتصادی می‌باشد».
متخصصان و کارشناسان در زمینه فیلولوژی (زبان‌شناسی)، چاپ و نشر، امور کتابخانه، بازاریابی و جامعه شناسی، تحقیقات زیادی به منظور پی بردن به وضعیت بازار کتاب روسیه انجام داده‌اند. در مورد این موضوع مقالات زیادی منتشر می‌شود و پایان‌نامه‌هایی دفاع می‌شود. علاقه گسترده و قابل توجهی نیز به این موضوع، مرتبط با ماهیت پیچیده و چند عاملی این پدیده جدید، بوجود آمده است.
به گفته همان نویسنده بر دگرگونی پرتحرک امور چاپ و نشر کتاب، گرایش به روند جهانی‌سازی فرایندهای فرهنگی و همچنین توسعه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات جدید، تأثیر گذاشته است. این امر منجر به ادغام چاپ و نشر تولیدکنندگان کتاب داخلی با چاپ و نشر استانداردهای پیشرفته جهان شده است. نتایج حاصل از تغییرات در چاپ و نشر کتاب، سازماندهی مجدد در خود ادبیات و همچنین تغییرات در رابطه با نویسندگان، منتقدان، ناشران و خوانندگان بوده است. خصوصی‌سازی چاپ و نشر (پس از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی) منجر به کسب و کار در زمینه چاپ و نشر کتاب و همچنین تخریب کامل انحصار در زمینه چاپ و نشر شده است. فرهنگ عامه، بازار کتاب را تحت تأثیر خود قرار داده است.
در بازار فروش کتاب، داستان مقام اول را گرفته و تعداد زیادی از داستان‌های پلیسی، رمان‌های عشقی و غیره در کتاب‌فروشی‌ها جای خود را کسب کرده‌اند. داستان‌های پلیسی در سال‌های 2000 در بازار فروش کتاب مقام اول را کسب کردند، از جمله رمان‌های خانم دانساوا، که آثار ایشان در انتشارات "اِکسما" به تعداد بیش از 13 میلیون نسخه چاپ و بفروش رسیده است. انتشارات "اکسما" یکی از مهمترین انتشارات روسیه محسوب می‌شود که بازارهای کشورهای مستقل مشترک المنافع از جمله قزاقستان را تحت کنترل و به دست خود گرفته است. امروز هم همچنان این ادبیات "یک روزه (یعنی یکبار مصرف است و وقتی خوانده شود کنار گذاشته می‌شود)" مشهور و مورد استقبال و پرفروش است. منتقدان این ادبیات مانند: رمان‌های خانم دانساوفا، میلیوسکایا، اوستیناوا، داشکاوا را به عنوان "ادبیات فست فود" نامیدند. علت پرفروش بودن این کتاب‌ها را نه تنها تبلیغات گسترده از طریق رسانه‌ها، بلکه در دسترس بودن این کتاب‌ها با قیمت ارزان، می‌توان تلقی کرد. اما طراحی این کتب خیلی ضعیف است. قیمت پایین این کتاب‌ها به خاطر نرم بودن جلد کتاب، کاغذ ارزان و کیفیت پایین آن با رنگ خاکستری است، اما ادبیات کلاسیک تا امروز هنوز با جلد قطور و کاغذ با کیفیت و خوب چاپ می‌شود.
تحقیقات و مطالعات در بازار کتاب قزاقستان از حیث استراتژی انتشار، کاری تازه و نو است. در این مقاله سعی شده تا وضعیت به وجود آمده در بازار کتاب در قزاقستان را منعکس و مسائل اساسی نویسندگان و ناشران قزاقستانی شناسایی شود.
براساس آمار اتاق ملی دولتی کتاب، وابسته به وزارت فرهنگ و ورزش قزاقستان، سالانه به طور میانگین 24 عنوان کتاب جدید با تیراژ متوسط به تعداد کتاب هایی که در قزاقستان به چاپ می‌رسد، اضافه می‌شود. اما تعداد کلی محصولات چاپ و نشر بدون تغییر باقی می‌مانند. بعد از استقلال قزاقستان، بازار کتاب کشور بسیار تغییر کرده، اما این تغییرات، تغییرات اساسی نمی‌باشند، و در هر صورت بازار کتاب وابسته به بازار کتاب کشور همسایه یعنی روسیه می‌باشد.
ادامه سلطه روسیه بر بازار کتاب قزاقستان
کتاب‌هایی که در روسیه چاپ می‌شود، هنوز در کتابفروشیهای قزاقستان به فروش می‌رسد. 65-80 درصد محصولات کتاب فروشی‌های قزاقستان از محصولات انتشارات روسیه هستند. کل کارهای عمدۀ نشر کتاب یعنی، ترجمه، نشر، چاپ و غیره را روسیه انجام می دهد، و برای قزاقستان پر کردن کتابفروشیهای خود با کتاب‌های وارداتی از روسیه کاری به مراتب ارزان‌تر و آسان‌تر است. امروز در قزاقستان طبق آمار اتاق کتاب، تقریبا 366 انتشارات و موسسات چاپی وجود دارد. اما از سال 1995 میلادی تاکنون در اتاق ملی دولتی 1335 موسسه نشر به ثبت رسیده است. (یعنی 969 موسسه ثبت شده فعال نمی‌باشند)
این فهرست شامل انتشارات بزرگ و نشریه‌های دانشگاهی، سازمان‌های تحقیقاتی و مطالعاتی، سازمان های دولتی، عمومی، مذهبی و سازمان های تخصصی می‌باشد. ترکیب فهرست ناشران در قزاقستان به طور مداوم در حال تغییر می‌باشد. بعضی از نشریات دیگر فعال نیستند و بعضی دیگر برای هر سال برنامه نشر و چاپ کتاب را ندارند. ناشران قوی در قزاقستان عبارتند از "اتا مورا"، "آلماتی کتاب"، "مکتب"، "فالیانت" که محصولات شان هر ماه چاپ می شود. بخش اصلی از انتشارات و مراکز چاپ و نشر، شامل 242 ناشر در شهر آلماتی متمرکز است. آستانه در این رتبه بندی جایگاه دوم را دارد و شهر کاراگاندا در مقام سوم چاپ و نشر کتاب و دارا بودن مراکز چاپ و نشر است. ناشرانی که در شکل‌گیری بازار نشر جایگاه مهم و برجسته‌ای دارند، عبارتند از: شرکت "اتا مورا"، "آلماتی کتاب"، "مکتب"، "فالیانت" و "ژازوشی (به قزاقی یعنی نویسنده)". انتشاراتی مانند، چاپ و نشر دانشگاه فارابی (آلماتی)، "کیریکو" نشریه دانشگاه تورایگیرِف، "اولوغات" دانشگاه آبای (آلماتی)، از رقابت ناشرین فوق کمی عقب مانده‌اند.
در بازار کتاب قزاقستان ناشرین کتاب به پنج بخش تقسیم می‌شوند:
1. ناشرین سنتی
2. ناشرین دانشگاهی
3. چاپ و نشر سازمان های تخصصی
4. چاپ و نشر موسسات علمی و تحقیقاتی
5. چاپ و نشر نهادهای دولتی و عمومی
یکی از استراتژی‌های موفق در چاپ و نشر کتاب، انتشار کتب سریالی است. به این معنی که، انتشار یک سری از کتب با یک ژانر، یا یک سری کتب با طراحی تک می‌باشد. در قزاقستان این تکنیک نو صرف نظر از چاپ کتب درسی به تازگی مورد استفاده قرار گرفته است.
مؤسسه نشر"آتا مورا" در حال حاضر یک سری از آثار چنگیز آیتماتوف (قرقیز) را به این سبک منتشر کرده است. این مجموعه با طراحی یک نواخت، شامل تمام آثار وی (ادبیات کلاسیک روسی و قرقیزی) می‌باشد. در چاپ و نشر قزاقستان استراتژی آکادمی استفاده می شود، که شامل کتاب های علمی، آموزشی و ادبیات کلاسیک می‌باشد. در واقع تمام کتب منتشر شده در قزاقستان از نوع آکادمیک می‌باشد.
استراتژی دگراندیشان (موجود در سطح جهان) برای ناشران قزاقستان جدید می باشد، به طوری که منشورات آنها تحت پوشش ناشران قرار نگرفته است. دگراندیشان اهداف و راهبردهای گسترده‌ای دارند که شامل نشریات تحریک‌آمیز، نشریات رادیکال سیاسی و مخالف می‌باشد. اما به هر حال این کتب در قزاقستان موجود می‌باشند، چرا که ناشران منتشر کننده این کتب در روسیه می باشند. در بازار کتاب قزاقستان، در حال حاضر این کتب موجود هستند و اما ناشران آنها در روسیه می‌باشند مانند: "اولترا کولتورا"، "پراکسیس"، "گیلیا"، " اِدمرگینین"- که تمامی آنها تحت پوشش انتشارات"فالانستیر" می‌باشند.
یکی دیگر از استراتژی‌هایی که در نشر کتاب که در حال توسعه می‌باشد، داستان و رمان‌نویسی است. داستان‌های سرگرمی در حال گسترش است. این ادبیات با نام ادبیات ساده شناخته می‌شود که ناشران آن"بالاوسا باسپاسی" آلماتی ویتاپ بسپاسی" و "فالیانت" می‌باشند. برخی از کتب چاپ شده عبارتند از: "الاپای مین تالاپای" نویسنده صفرعلی لمبیک اولی، "انگشتر یهودا" دانیل کاریسکی. با این حال، شمارگان کتاب زیاد نیست، از این جهت این ادبیات امیدوارکننده نمی‌باشد.
"استراتژی فرهیخته" در قزاقستان تقریبا استفاده نمی‌شود، چیزی که در"استراتژی فرهیخته" اهمیت ویژه ای دارد، این است که ناشران قزاق آن را چاپ نمی کنند، گرچه این تقاضای خوانندگان ادبیات "روز" می‌باشد. کتاب های مانند: عمر خیام، پیلیونا، اولیسکی، موراکامی، از این جمله اند که از روسیه وارد می‌شود.
ناشران باید در مورد این واقعیت استراتژی فرهیخته فکر کنند، زیرا در مرحله کنونی، با چاپ و نشر اینگونه کتاب‌ها، موفقیت و سود تجاری به دست می‌آورند. اما از طرف دیگر ما می‌توانیم با اعتماد بگویم که استراتژی کاملا سنتی مورد استفاده در بازار نشر وجود دارد. بسیاری از ناشران، سال به سال با حفظ یک نوع از ادبیات، بدون وارد کردن تغییری در طراحی و تنظیم محتوا، کتاب ها را چاپ می کنند. در حال حاضر آنها به یک کلاسیک، نه تنها در محتوا بلکه در طراحی آن نیز تبدیل شده اند.
نشر "اتا مورا"، کتاب های چنگیز آیتماتوف، مانند: " روز بیش از یک قرن"، "قایق سفید"، "سیب قرمز"، "جمیله"، "محل اعدام" و آثار دیگر او را، با استفاده از استراتژی طراحی کتاب که در آن تغییراتی وجود ندارد، چاپ می کنند. "اتا مورا" ناشر با نفوذ در بازار فروش کتاب قزاقستان می باشد. این موسسه نمایندگی ها و نشریات خود در تمام مناطق کشور را دارد. در این فروشگاه ها ادبیات دانشگاهی، آموزشی، علمی و هنری به فروش می رسد.
بزرگترین چاپ و نشر "آلماتی کتاب" کتاب فروشی خود را در دو شهر آستانه و آلماتی قرار داده است. این انتشارات کتاب‌های درسی، آموزشی، داستان، فرهنگ لغت، دایره المعارف و ادبیات کودکان را به زبان های قزاقی و روسی منتشر می‌کند. لازم به ذکر است که در کتاب فروشی های "آلماتی کتاب" محصولات نشریات کشورهای مشترک المنافع هم به فروش می‌رسد.
"آلماتی کتاب بسپسی" اولین ناشری است که از تبلیغات و شرکت های تبلیغاتی برای ترویج محصولات خود استفاده کرده است. مراسم تبلیغاتی معمولا به مناسبت جشن های گوناگون برگزار می شود. به عنوان مثال، در پایان سال 2014، به مناسبت پایان سال 2014 نمایشگاه کتابی به همراه سخنرانی‌ها، فروش کتاب‌های درسی، برای مدارس و دانش‌آموزان برگزار شده بود.
انتشارات "فالیانت"، جشنی برای کودکان برگزار کرد و محصولات خود را برای فروش در آن جشن به نمایش گذاشت. همچنین کتاب هایی برای کودکان به صورت رایگان اهدا شده و در مجموع این برنامه برای تبلیغات از نشریات خود و برای جلب توجه دانش‌آموزان به مطالعه کتاب برگزار شده بود.
اتفاق دیگری که اخیرا برای ساکنان شهر آلماتی برای اولین بار صورت گرفته بود، نشر دانشنامه بزرگ «نجوم» به زبان قزاقی بود. در مراسم رونمایی این کتاب به غیر از نویسندگان و گردآورندگان دایرةالمعارف، از تاختر اوباکیراف اولین فضانورد قزاقستان دعوت شد.
یکی از ویژگی‌های خاص بازار کتاب در قزاقستان - غلبه محصولات روسی در قفسه‌های کتاب فروشی های کشور می‌باشد. همانطور که در بالا ذکر شده، تا 80 درصد کتاب‌ها درکتاب فروشی‌ها، محصولات وارداتی از روسیه می‌باشد، حتی در کتاب فروشی‌های "آلماتی کتاب" در سال 2013 در بین بیش از 15،000 عنوان کتاب‌های به فروش رسیده، بیش از 58،2 درصد سهم محصولات روسی بوده است.
این به این دلیل است که استراتژی نشر کتاب در قزاقستان هنوز کامل نشده. حال تعدادی از این مشکلات را برای شما عنوان می کنیم:
1. عدم شرایط همکاری سودمند متقابل با نویسندگان،
2. توسعه ضعیف مکانیسم روابط عمومی ادبی،
3. تسلط محصولات وارداتی از کشور همسایه، روسیه.
در قزاقستان برنامه دولتی برای حمایت از ناشران وجود دارد از جمله:
در کشور برنامه دولتی "توسعه زبان های خارجی در قزاقستان در سال‌های 2011-2020"، برنامه دولتی "میراث فرهنگی" و برنامه انتشار "ادبیات مهم اجتماعی" در حال اجرا است که دولت تنها در سال 2013 برای برنامه انتشار "انواع ادبیات مهم اجتماعی" 7 میلیون دلار اختصاص داده است. با این حال، پس از ارزیابی محصولات بازار کتاب کشور، معلوم می شود که این تازه مرحله ابتدایی توسعه بازار کتاب است.
در قزاقستان نویسندگان داستان، وجود ندارند، تمامی انواع ادبیات داستان‌های عاشقانه و فانتزی، از کشور همسایه شمالی (روسیه) ارسال می‌شود. در قزاقستان ناشرانی که مشغول جستجو نویسندگان برای سرمایه گذاری باشند، پیدا نمی شود. با این حال، باید توجه داشت که تلاش برای فعال شدن نشر داستان نویسی در قزاقستان مشاهده می شود. به عنوان مثال، کتاب"کُدِ مفقود شده" یک نویسنده از شهر آلماتی به نام هرمس کیا در میان خوانندگان مورد استقبال قرار گرفته است، خوانندگان این کتاب را به عنوان "پاسخ ما به کُد داوینچی" نامیدند.
این کتاب در قزاقستان طی مراسم رونمایی خیلی خوب معرفی شده است، در مراسم رونمایی کتاب، ستاره های موسیقی پاپ قزاقستان و چهره های معروف فرهنگی شرکت کردند.
جلسات متعدد با خوانندگان همراه با نویسنده برگزار می‌شود. ناشری که تصمیم گرفته نویسنده خود را معرفی و کتابش را به چاپ برساند موسسه "کاویتال" می باشد. قیمت این کتاب در کتابفروشی ها 1035 تنگه (معادل 3.2 دلار) می‌باشد. این کتاب خوانندگان خود را پیدا کرده، و این یک عامل مهم تعیین کننده " برای بودن یا نبودن" یک کتاب است.
بسیاری از نویسندگان با استعداد قزاقستان به تنهایی کتاب های خود را در روسیه، نه در قزاقستان منتشر می کنند، آنها در جواب سوالِ چرا روسیه؟ می گویند: پروسه چاپ کتاب برای یک نویسنده در یک کشور خارجی مثل روسیه به مراتب راحت تر از قزاقستان است. به عنوان مثال می توان انتشار کتابی به نام "فرقه ای" میخایل زیمسکی یک نویسنده قزاقستانی را ذکر کرد، که توسط بزرگترین موسسه نشریه روسیه "اکسما" چاپ شده است. خود ناشر در ترویج این کتاب درگیر بوده است. در قزاقستان این کتاب فقط در فروشگاه "Meloman" به فروش می‌رسد. قیمت آن 2000 تنگه (معادل 6.25 دلار) می‌باشد.
با اینکه "اکسما" برای معرفی و ترویج این کتاب و نویسنده آن میخایل زیمسکی تلاش کرده، اما در قزاقستان تنها یک مراسم رونمایی برای این کتاب برگزار شده بود. لازم به ذکر است که با وجود این، در قزاقستان رویکرد بازاری نسبت به استراتژی های نشری وجود دارد. در سال‌های اخیر در قزاقستان علاقه ی زیادی به رمان‌های نویسندگان معاصر به زبان قزاقی مشاهده می‌شود.
نتایج یک نظر سنجی در یکی از سایت‌های قزاقستان، نشان داده که خوانندگان آنچنان علاقه ای برای خواندن داستان هایی درباره "جان" امریکایی یا روسای مافیایی روسیه ندارند و دوست دارند درباره قهرمانان خود قزاقستان کتاب بخوانند.
در حال حاضر در قزاقستان هیچ قانون جداگانه‌ای برای ترتیب و تنظیم امور چاپ و نشر وجود ندارد، بنابراین همه چیز تنها با اعمال حقوقی عمومی اداره می‌شود، و این امر تأثیر منفی بر وضعیت و توسعه چاپ و نشر کتاب در قزاقستان دارد.
برای تقویت توسعه چاپ و نشر کتاب در قزاقستان، در درجه اول ما به حمایت دولت از ناشران کتاب، تهیه و اتخاذ برنامه ملی برای حمایت از ناشران و همچنین تنظیم شرایط سودمند متقابل برای نویسندگان و ناشران نیاز داریم.
انتهای پیام/
