دست‌های پنهان اقتصاد
زنان روستایی بیشترین کار کشاورزی را در کشورهای درحال توسعه انجام می‌دهند اما بدترین وضع کاری را با درآمد کم و حمایت اجتماعی ناچیز یا هیچ تحمل می‌کنند.
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، گریه‌اش با صدای مادر که فریاد می‌زند درهم نواخته می‌شود و به دنیا می‌آید. دویدن را که می‌آموزد مرغ‌وخروس‌ها از دستش آسایش ندارند تا این‌که یاد می‌گیرد به آنها آب و دانه بدهد. همین‌طور که قد می‌کشد در کنار جست‌وخیزهای کودکانه‌اش کمک مادر است؛ حیاط را آب‌وجارو می‌کند، حواسش به برادر کوچکترش هست و مشق‌هایش را می‌نویسد و اعداد را با هم جمع و گاهی از هم کم می‌کند تا فردا صبح چیزی برای نوشتن روی تخته‌سیاه مدرسه به یاد داشته باشد؛ مشق‌هایی که بیشتر اوقات تا همان دوران ابتدایی نوشته می‌شوند و گاهی پیش می‌آید که نشستن سر کلاس‌های راهنمایی را تجربه کنند و به تعداد انگشتان دست هستند آنها که به ذوق معلم و پزشک‌شدن راه دانشگاه‌ها را پیش می‌گیرند یا دوباره به روستای‌شان برگردند یا به این امید که راه شهر برای‌شان باز شود. دخترکی که مثل تمام دخترهای دنیا دوست دارد زودتر قد بکشد و به شیوه مادر لباس بپوشد و آشپزی و قالیبافی را بیاموزد.
در چشم برهم‌زدنی ١٨-١٧ ساله می‌شود و به سبک مادر لباس می‌پوشد و پابه‌پای او به کارها می‌رسد، وظایفی که شکل و شمایل دیگری برایش پیدا می‌کنند اما حذف نمی‌شوند؛ قالیبافی، آشپزی، دوشیدن شیر، ماست درست کردن و کره گرفتن و پنیرها را قالب زدن. دوباره صدای گریه و فریادهای مادر و دوباره قصه تولد دختر. قصه‌ای که قدمتی به طول عمر بشر دارد و هنوز هم تکرار می‌شود.
تکراری که برای ٤٩درصد جمعیت روستایی کشور پیش آمده است. ٤٩درصدی که انجام ٦٥درصد امور کشاورزی را به دوش می‌کشد و برای همین بود که در سال ١٣٤٩ (1970م) توجه جوامع به این بخش از جمعیت کثیر جوامع جلب شد. اجرایی‌شدن طرح مسائل زنان و نقش آنان در توسعه، تأثیر و چگونگی نقش زنان روستایی در توسعه و به‌خصوص توسعه کشاورزی نتیجه این توجه بود، چون همگی به این واقعیت پی برده بودند که نمی‌توان نقش زنان روستایی را در فعالیت‌های مختلف جوامع روستایی انکار کرد؛ بخش عمده نیروی کار کشاورزی در اکثر جوامع.
٧٥درصد نیروی کار کشاورزی آفریقا، زن هستند در آمریکای لاتین و خاورمیانه نیز زنان سهم قابل‌ملاحظه‌ای از کاشت، داشت و برداشت محصول را به عهده دارند. زنانی که هم‌پا و گاهی تنها در کنار کارهای کشاورزی و گاها دامداری تمام کارهای خانه اعم از پخت‌وپز، نگهداری از بچه‌ها و نظافت منزل را نیز به عهده دارند، البته این وظایف آنها به این‌جا ختم نمی‌شود، چون بیشتر این زنان صنعتگرند؛ زنانی که کمک زیادی به معاش خانواده خود می‌کنند، زیرا در بیشتر موارد درآمد همسر تأمین هزینه‌های زندگی را نمی‌کند و درآمد حاصل از صنایع روستایی و همچنین درآمد حاصل از فرآورده‌های تولیدات دامی و زراعی که توسط زنان روستایی انجام می‌گیرد و تهیه می‌شوند در برخی مواقع حتی از درآمد همسران‌شان هم بیشتر است.
با همه این تفاسیر و با توجه به این‌که در کشورهای درحال توسعه زنان روستایی 80درصد موادغذایی را تولید می‌کنند و سرپرستی حدود 30درصد خانوارهای روستایی را به‌عهده دارند ولی کارهای این قشر، فعالیت اقتصادی محسوب نمی‌شود، به همین دلیل به سادگی از برنامه‌های توسعه روستایی و کشاورزی حذف می‌شوند، البته این غفلت در جامعه ایران که درصدد بهبود اقتصاد روستایی است نیز به چشم می‌خورد. واقعیت این است که زنان روستایی نیروی کار نامریی اقتصاد کشاورزی هستند؛ نیروی کاری که بنابر موقعیت فرهنگی و اجتماعی هر منطقه، نقش‌های مختلفی را ایفا می‌کند. آمارها حاکی از این هستند که زنان شمالی در 60درصد زراعت برنج، 80-٧٥درصد زارعت چای،90درصد تولید سبزی و صیفی، 50درصد زراعت پنبه و دانه‌های روغنی،30درصد در امور برداشت از باغ‌ها و 90درصد در پرورش کرم ابریشم مشارکت دارند. همین آمارها حکایتگر این هستند که این زنان در 50درصد صنایع تبدیلی، ٢٢درصد تولید محصولات زراعی، ٧٥درصد تولیدات صنایع‌دستی،٢٣درصد چرای دام،٤١درصد تعلیف دام،٤٢درصد مراقبت دام و 100درصد کل پرورش طیور را به عهده دارند.
زنانی که در طول فصل زراعی در شبانه‌روز ١٤ساعت کار می‌کنند؛ پتانسیلی که نقش مهمی در دستیابی به امنیت غذایی دارد. واقعیت امر این است که جمعیت زنان روستایی با توجه به نقش برجسته‌ای که در اقتصاد دارند اما متاسفانه هیچ‌گاه دیده نشده است، آموزش دادن این قشر می‌تواند ما را در رسیدن به توسعه پایدار یاری کند، البته پس از انقلاب اسلامی ایران، نخستین تلاش‌ها برای بهبود وضع مشارکت اقتصادی زنان از اواسط دهه 70رخ داد. جایی که نرخ مشارکت اقتصادی زنان زیر 10درصد بود و تا پایان دولت‌های هفتم و هشتم به 17درصد رسید.
با این حال با آغاز فعالیت دولت یازدهم بازهم تلاش‌هایی برای افزایش مشارکت اقتصادی زنان رخ داد و حالا براساس جدیدترین آمار نرخ مشارکت اقتصادی زنان در سال 1394 به 13.3درصد رسید. آماری که نشان می‌دهد سهم زنان در مشارکت اقتصادی در سال 1394 نسبت به سال 1393 یک‌درصد رشد داشته است.
اهمیت دیده‌شدن بازتاب فعالیت زنان روستایی در اقتصاد تا جایی است که دبیرکل سازمان ملل متحد نیز طی پیامی بر نقش زنان روستایی در رسیدن به توسعه تأکید کرده و تمامی دولت‌ها و جوامع را دعوت به، به رسمیت شناختن اهمیت کمک به زنان روستایی برای رسیدن به توسعه کرده است: «حقوق کامل زنان شامل حق بر دارایی، ارث، خدمات بهداشتی و آموزشی همچنین آسودگی خیال از نبود خشونت را به رسمیت بشناسید و آزادی زنان و دختران را تضمین کنید. زنان روستایی کشاورز، ماهیگیر، گله‌دار، کارآفرین، مراقب، سرپرست خانوار و قیم، همچنین حافظان هویت‌های بومی، دانش سنتی و عملکردهای پایدار هستند، وجود آنان برای توسعه کشاورزی، امنیت غذایی و تغذیه همچنین مدیریت منابع طبیعی، حیاتی است. زنان روستایی بیشترین کار کشاورزی را در کشورهای درحال توسعه انجام می‌دهند اما بدترین وضع کاری را با درآمد کم و حمایت اجتماعی ناچیز یا هیچ تحمل می‌کنند.زنان روستایی بیشترین غذای جهان را تولید می‌کنند اما غالبا از حق تصدی زمین، دریافت خدمات اعتباری و تجاری موردنیاز برای موفقیت محروم‌اند. زنان روستایی مصرف‌کنندگان اولیه و متولیان منابع طبیعی محلی بوده اما به‌ندرت در نهادهایی که درمورد مدیریت این منابع تصمیم می‌گیرند، ندای آنان شنیده می‌شود. زنان روستایی مراقبان و مدیران خانواده هستند اما کمتر در این مسئولیت با مردان برابرند یا نمی‌توانند دخالتی در تصمیمات خانواده داشته باشند.» واقعیت این است که دستیابی به منابعی همچون زمین، اعتبارات، تکنولوژی مناسب و آموزش همواره به‌گونه‌ای بوده که مانع شده زنان بتوانند از تمامی توان خود به نحو احسن بهره‌برداری کنند.
آموزش زنان روستایی امری بسیار مهم است، به‌ویژه آموزش تکنیک‌های کشاورزی مدرنی که مناسب شرایط محلی باشند و از منابع طبیعی در شرایطی باثبات استفاده شود. این کار باید با رویکرد دستیابی به توسعه اقتصادی بدون آسیب‌زدن به محیط‌زیست انجام گیرد. ذکر این نکته ضروری است که قوانین کشت زیست محیطی نیازمند تدارک امکانات و شرایط مشخصی ازجمله خدمات گسترده، امکانات ذخیره‌سازی، زیرساخت‌های روستایی (جاده، برق و فناوری اطلاعات و ارتباطات)، دسترسی به بازارها و دستیابی به اعتبار و نیز حمایت از سازمان‌ها و تعاونی‌های کشاورزی است. دولت‌ها نقشی کلیدی در ارتباط با این مسأله و نیز حمایت از دسترسی زنان فعال در کشاورزی در مقیاس کوچک به زمین‌های کشاورزی، آب و بذر دارند.
منبع: شهروند
انتهای پیام/
