به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، نخستین دوره کارگاه یکساله نقد تئاتر کانون ملی منتقدان تئاتر ایران که از تیر ماه سالجاری آغاز شده بود این روزها آخرین دوره برگزاری نخستین مرحلهاش را پشت سر میگذارد. به همین بهانه گفتگویی با مهدی نصیری، رییس کانون ملی منتقدان تئاتر ایران انجام دادیم که به تشریح برنامهای این کارگاه و سایر فعالیتهای کانون منتقدان اختصاص داشت و تحت تأثیر ادعاهای مدیرعامل خانه تئاتر درباره کانون ملی منتقدان تئاتر به سمت و سوی دیگری گرایش پیدا کرد.
تسنیم: آیا کانون ملی منتقدان تئاتر پیش از این هم در حوزه آموزش تئاتر فعالیت داشته یا این کارگاه برای اولین بار است که برگزار میشود؟
مهدی نصیری: در اساسنامه کانون بین المللی منتقدان و آیین نامه کانون ملی منتقدان یکی از مهمترین فعالیتهای تعریف شده کانون بحث آموزش است. بنابراین کانون منتقدان در همه ادوار فعالیتهای آموزشی داشته و این کارگاه هم در راستای فعالیتهای آموزشی کانون برنامهریزی شده است. کانون جهانی علاوه بر کارگاههای آموزشی، کلاسها، سمپوزیومها و سمینارهای مختلف در طول سال فعالیت اینچنینی بسیار زیادی دارد و ما نیز در حد توان و تا آنجا که امکانات و شرایط اجازه بدهد در این گستره فعالیت خواهیم داشت.
تسنیم: دوره یکساله کارگاه نقد از تیر ماه آغاز شده و ظاهراً تنها یک دوره آن به پایان رسیده است؟ این کارگاه چگونه ادامه پیدا میکند؟
مهدی نصیری: نخستین دوره کارگاه با حمایت مرکز هنرهای نمایشی به صورت سه مرحله یک ماهه آغاز شد. مدرس کارگاه مرحله یک ماهه نخست نصرالله قادری و یک ماهه دوم رفیق نصرتی بودند. در حال حاضر هم آخرین جلسات سومین مرحله با تدریس مهرداد رایانی مخصوص در حال برگزاری است. پس از پایان دوره نخست گواهی پایان دوره به شرکت کنندگان داده میشود و برنامه ریزی برای دوره دوم که با حضور یک مدرس بین المللی عضو کانون جهانی را آغاز میکنیم. امیدواریم که ادامه این کارگاه با همکاری کانون جهانی منتقدان به نحو مطلوب انجام شود.
کانون ملی منتقدان وظایف و اهدافی دارد که یکی از آنها بحث آموزش است. ما طبق اساسنامه کانون بین المللی منتقدان در حوزههای مختلفی فعالیت داریم و این فعالیتها با نسبتهای مختلف در همه کشورهای عضو انجام میشود. منتها شرایط ما در ایران کمی دشوارتر و متفاوتتر است.
تسنیم: چه تفاوتها و دشواریهایی وجود دارد؟
مهدی نصیری: ببینید در همه کشورها منتقدان کارشان را با حمایتهای کم و زیاد نهادها و سازمانهای مختلف دولتی و غیر دولتی انجام میدهند و سطح توقعات هم از آنها معقول است. اما در ایران این حمایتها در دورههای مختلف متفاوت و سلیقهای بوده است. منظورم از حمایت فقط حمایت مالی نیست. امنیت و احترام شغلی هم نوعی حمایت محسوب میشود. بعضی وقتها توقعات یک هنرمند یا شخص دیگر از منتقد به گونهای است که با هیچ چیز دیگر تناسبی ندارد. خیلیها بدون اینکه الگو یا تعریفی از وظایف و کار منتقد داشته باشند چیزهای بیاساس و بیمنطقی را از منتقد توقع دارند که با هیچ الگویی در جهان مطابقت ندارد. مثلاً همین دیشب مدیر یک صنف تئاتری در مصاحبهای پر از توقع و کاملاً طلبکارانه، در میان خواستههای تلویحی متعدد در خصوص واگذاری همه امور تئاتر کشور به موسسه فرهنگی هنری خانه تئاتر، به سراغ کانون هم میرود و به تنهایی ماهیت کانون را زیر سؤال میبرد و همین فرد در کمال تعجب در جایی دیگر از امنیت شغلی هنرمندان تئاتر صحبت میکند!
تسنیم: منظورتان صحبتهای اصغر همت مدیر عامل خانه تئاتر است؟
مهدی نصیری: بله. آقای همت از یک تریبون رسمی و بدون اطلاعات درست ماهیت کانون را زیر سؤال بردهاند و خنده دار اینکه بلافاصله از عدم امنیت شغلی هنرمندان صحبت کردهاند. در حالی که خودش با صحبتهایش این امنیت را از یک منظر به خطر انداخته است. نمیدانم اصغر همت میداند که کانون یک صنف نیست و فعالیتهایش هیچ منافاتی با انجمن تحت مدیریت او دارد یا نه؟ کانون ملی منتقدان ایران زیر نظر کانون بین المللی منتقدان تئاتر و با مصوبه مجلس شورای اسلامی و تحت حمایت انجمن هنرهای نمایشی فعالیت میکند. در همه این سالها هم با کمترین هزینههای مالی که در مقابل خیلی از بریز و بپاشهای میلیاردی، حتی به چشم نمیآید و بدون کوچکترین توقعاتی فعالیت داشته است. حالا نمیدانم فعالیت آن چه آسیبی به تئاتر می زند که مدیر خانه تئاتر انتظار تعطیلی آن را دارد و بر آن اصرار هم میکند؟! کانون ملی منتقدان که حداقل یازده سال قدیمیتر از موسسه فرهنگی هنری خانه تئاتر است و برخلاف مجوز محدود خانه تئاتر دائمی و بینالمللی است و دولتهای 146 کشور جهان آن را به رسمیت میشناسند.
تسنیم: ظاهراً مدیر عامل خانه تئاتر گفته که وجود برخی کانونها هیچ کمکی به تئاتر ما نمیکند؟
مهدی نصیری: مدیرعامل موسسه فرهنگی هنری خانه تئاتر در مورد تأیید یا عدم تأیید کانون ملی منتقدان نه تنها صلاحیت ندارد بلکه اساساً در جایگاهی هم نیست که بخواهد نسبت به آن اظهار نظر کند. به نظر من مناسبات نادرست و سوءاستفاده از برخی محبوبیتهای عام این اجازه را میدهد که گهگاه برخی افراد به هر جایی سرک بکشند و اجازه هر نوع دخالتی را به خودشان بدهند. کانون منتقدان تئاتر مشروعیت بینالمللیش را از کانون جهانی منتقدان که یکی از نهادهای زیر مجموعه ITI است و با وجود دو هزار و سیصد عضو در سراسر دنیا فعالیت دارد میگیرد. از چهل عضو کانون منتقدان هشت نفر اعضای هیئت علمی دانشکدههای تئاتری هستند و نوزده عضو دیگر در دانشگاه تدریس میکنند. کانون مشروعیتش را از فعالیت و دانش و سوابق چهل نفر عضو رسمیاش میگیرد نه توقعات طلبکارانه و بی اساس و سهم خواهی هایی که نه تنها کمکی به تئاتر نمیکنند؛ بلکه به آن لطمه میزنند. کانون با کمترین توقعات در ایران فعالیت میکند. مصوبه مجلس شورای اسلامی را هم دارد. البته که ضعفها و قوتهایی هم دارد. بازیگر شناخته شده و دارای شهرتی مثل اصغر همت بهتر است که با نقد سازنده نسبت به فعالیتهای کانون به ما کمک کند.
تسنیم: آیا فعالیت موازی کانون منتقدان تئاتر با انجمن منتقدان خانه تئاتر باعث طرح این بحث از طرف خانه تئاتر نشده است؟
مهدی نصیری: این بحث از طرف خانه تئاتر مطرح نشده و از طرف اصغر همت مطرح شده است. به همین دلیل هم هست که هیات مدیره کانون به آن واکنشی نشان نداده است. به نظر من تعاریف نادرست از تشکلها و موسسه فرهنگی هنریها باعث بروز چنین ناهنجاریهایی در اظهار نظرها و تعیین تکلیفها میشود. فعالیتهای کانون منتقدان و انجمن منتقدان خانه تئاتر هم هیچ تلاقی و برخوردی با هم ندارند. هر دو تشکل وظایفشان را انجام میدهند و فعالیتهایی دارند. طبق تعریفهای که در این سالها شده قرار است که موسسه فرهنگی هنری خانه تئاتر یک نهاد صنفی باشد و فعالیتهای صنفی هم داشته باشد. انجمن منتقدان خانه تئاتر هم یکی از اصناف خانه تئاتر است. کانون منتقدان تعاریف خودش را دارد اساسنامه جداگانهای دارد و زیر نظر یک تشکل بین المللی فعالیت میکند. بخشی از فعالیتهای این دو نهاد هم مشابه هم دیگر هستند. خب این یک امکان و فرصت است. نه تهدید!! مگر اینکه یکی بخواهد اعتبار دیگری را زیر سؤال ببرد. آن موقع برای ادعاهای آقای همت پاسخهایی خواهیم داشت. مدیرعامل خانه تئاتر بهتر است که به جای صرف وقت و انرژی درمورد فعالیتهای کانون ملی منتقدان و تشکلهای دیگر به فکر سر و سامان دادن به اوضاع موسسه فرهنگی هنری خانه تئاتر باشد و بر روی مشکلات زیادی که موسسه فرهنگی هنری و هنرمندان تئاتر سراسر کشور دارند تمرکز داشته باشد. وظیفه موسسه فرهنگی هنری خانه تئاتر فقط عضوگیری و دریافت حق عضویت و سهم خواهی نیست. باید بتواند نیازهای اعضا و مشکلات و خواستهها را شناسایی کند و آنها را رفع کند. مدیر عامل موسسه فرهنگی هنری خانه تئاتر به جای اعلام آمادگی در خصوص واگذاری همه امور مدیریت تئاتر به موسسه فرهنگی هنری تحت مدیریت اش بهتر است که بر نیازهای بی شمار هنرمندان تئاتر تمرکز داشته باشد. شاید در این صورت بتواند حداقل گزارشی درباره فعالیتهای انجام شده – و نه تصمیمات گرفته شده و ناتوان از انجام آن – ارائه بدهد.
تسنیم: منظورتان کدام مشکلات است؟
مهدی نصیری: مشکلات یک نهاد صنفی! مشکلات و مسائل هنرمندان تئاتر! فکر میکنم مشکلات و مسائل و بدبختیها آنقدر زیاد هست که آقای همت با تمرکز بر آنها وقتی برای تصمیم گیری و اظهار نظر در مورد کانونها و دعوا و جدل برای انتخاب دبیر جشنواره و فلان و فلان مسئله را نداشته باشند. حتی اگر مواضع دبیر یک جشنواره قبلاً برخلاف منافع یک گروه یا شخص بوده باشد و فعالیت یک کانون و برخی اتفاقات آن به مذاق یک نفر خوش نیاید قرار نیست که دست به تخریب بزنیم. خانه تئاتر باید رسیدگی به شکایات، مطالبات هنرمندان و ممانعت از انزوا و قهر آنها را در اولویت قرار بدهد تا اینکه در کار تشکلهایی که هیچ ربطی به فعالیتهای این موسسه فرهنگی هنری ندارند دخالت داشته باشد. اینکه یکی از مهمترین برنامههای خانه تئاتر به صورت دورهمی و با قهر اعضا برگزار شده مسئله است، نه اظهار نظر در مورد تعطیلی کانون تئاتر خیابانی و منتقدان و انجمنها و... اینکه موسسه فرهنگی هنری خانه تئاتر پانزده سال بعد از فعالیت به شدت با ریزش اعضا مواجه شده و یکی از بزرگترین برنامههایش در بهترین شرایط فقط با تعداد اندکی شرکت کننده برگزار میشود مسئله است.
صحبتهای اصغر همت چه به عنوان هنرمند و چه مدیرعامل موسسه فرهنگی هنری خانه تئاتر غیرمنصفانه بود و از نظر من دخالت بدون آگاهی محسوب میشود. او در گفتگویش مدام از توقعاتی که دارد و تئوری حذف و تعطیلی صحبت کرد. من پیشنهاد میکنم که ایشان فعالیتهای صنفیشان را انجام بدهند و مشکلات هنرمندان و مسائل موسسه فرهنگی هنری خانه تئاتر را حل کنند و اجازه بدهند که دیگران هم کارشان را بکنند. ضمن اینکه اگر هم ادعایی یا نظری دارند این نظریات باید درست بیان شوند. اصغر همت امروز میگوید اگر کانون منتقدان تئاتر نباشد چه اتفاقی می افتد؟ فردا هم یکی پیدا میشود و در مقابل همه ما قرار میگیرد و میگوید که اگر موسسه فرهنگی هنری خانه تئاتر نباشد چه اتفاقی می افتد. بیان بد و بدسلیقگی در اظهار نظر اجازه میدهد که دیگران هم در مورد شما و در نتیجه همه ما همینطور اظهار نظر کنند. توقع من این است که مدیرعامل موسسه فرهنگی هنری خانه تئاتر به جای اصرار فراوان به دخالت در انتخاب دبیر جشنواره و پروژه حذف، مسائل و مشکلاتی را که وظیفه اوست حل کند. اساساً معتقدم که منافع یک گروه خاص و منفعت شخصی هیچگاه نباید جلو قضاوت درست را بگیرد.
تسنیم: شما از این مسائل صحبت میکنید اما چرا نقدی بر آن نمینویسید؟ چرا فعالیتهای یک صنف از نظر حقوق صنفی، اقتصادی و... در ایران نقد نمیشود؟ مثلاً چرا وقتی که به این موارد اشاره میکنید از فعالیت تنها صنف تئاتری ایران هیچ انتقادی صورت نمیگیرد؟
مهدی نصیری: وظیفه منتقد تئاتر نقد تئاتر، نقد جریانهای هنری، نقد مدیریت، تولید مقاله و نظریه پردازی و... است؛ اما این منتقد است که باید انتخاب کند که در چه حوزهای و چگونه بنویسد. در مورد موسسه فرهنگی و هنری خانه تئاتر هم الان فقط به برخی مشکلات اشاره کردم منظورم بیشتر ادعاهای مطرح شده از طرف مدیرعامل آن بود. می گویم بهتر است که مدیر این موسسه به جای ابراز تمایل برای اداره تئاتر کشور، همان چند طرح و برنامهای که موسسه از بدو تأسیس به دنبال آن بود را به نتیجه برساند و به جای لشکر کشی کمی هم به فکر حقوق اعضا و نیازها و مسائل آنها باشد.
تسنیم: آیا شما از فعالیتهای کانون در حال حاضر راضی هستید؟
مهدی نصیری: مسلماً ما برنامهها و اهدافی داریم که برای دستیابی به آنها و انجامشان تلاش میکنیم. اما اینکه نتیجه تا چه اندازه حاصل میشود نسبتهایش وابسته به شرایط است. منتقد، جریانهای تئاتری، دانش و سواد تئاتری، فرهنگ تئاتری، مدیر، اقتصاد، تماشاگر و.... همه اینها نسبتها را تعیین میکنند. ما همه تلاشمان را میکنیم که کانون برنامههایش را به بهترین شکل ممکن به انجام برساند. در کار کسی دخالت نمیکنیم و اگر لازم باشد فعالیتهای مدیریتی و جریانهای هنری را نقد میکنیم اما هیچوقت نمیگوییم که مثلاً اگر فردا از خواب بیدار شویم و خانه تئاتر نباشد چه اتفاقی میافتد!
انتهای پیام/