گزارش// راهکار‌های مقابله با آتش‌سوزی‌های جنگلها و مراتع کشور
در این گزارش، علل، آثار، چالش‌ها و راهکار‌های مقابله با آتش‌سوزی‌های جنگلها و مراتع کشور مورد بررسی قرار گرفته است.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ روند آتش‌سوزی‌ها طی 20 سال گذشته در ایران نشان می‌دهد که به‌طور متوسط هر ساله به ویژه با فرا رسیدن ماههای گرم، بیش از یک هزار فقره آتش‌سوزی صرفاً در جنگلها رخ داده و نزدیک به 3 هزار و 500 هکتار از عرصه‌های جنگلی در طعمه آتش‌سوزی گرفتار شده و بخشی از این عرصهها نیز کاملاً از بین رفتهاند!
طبق بررسیها، تقریباً 10 درصد آتش‌سوزی در جنگلها و مراتع کشور توسط عوامل طبیعی مانند برخورد صاعقه و آذرخش و خودسوزی جنگلها در اثر وزش باد‌های گرم به وقوع می‌پیوندد اما در بیش از 90 درصد آتش‌سوزی‌ها عامل انسانی است که یا به‌صورت «عمدی» از جمله:
اختلافات قومی و عشیرهای و ایجاد آتش‌سوزی بهمنظور ضربه زدن به طوایف و اقوام دیگر
تبدیل جنگل به مرتع بهمنظور تأمین علوفه بیشتر برای چرای دام
تهیه و فروش زغال به سوداگران به ویژه در جنگل‌های مناطق مرزی
ایجاد آتش‌سوزی بهمنظور تصاحب زمینهای منابع طبیعی
آتش‌زدن بقایای محصولات یا به اصطلاح پسچر مزارع در مجاور جنگلها
عوامل «غیرعمدی» آتش سوزی در جنگلها
سهل‌انگاری یا کم‌توجهی گردشگران، چوپانان، جنگل‌بانان، کشاورزان و در انجام اقدامات مخاطره‌آمیز مانند خاموش نکردن صحیح آتش، انداختن ته سیگار روشن در طبیعت، رها کردن زباله‌های پرخطر مانند بطریهای شیشه‌ای و ...
غالب بودن نقش عامل انسانی در وقوع آتش‌سوزی‌ها نشان از این دارد که کشور و متولیان امر نتوانسته‌اند در زمینه فرهنگ‌سازی و حل مشکلات معیشتی و اقتصادی مردم وابسته به جنگلها و مراتع، اقدامات اثرگذاری داشته باشند.
به‌عبارت بهتر مدیریت پایدار و اجتماع‌محور در خصوص منابع طبیعی از طریق پیوند دادن منافع جامعه محلی به منافع حمایت و حفاظت از منابع طبیعی به ویژه در امر مقابله با آتش‌سوزی‌ها، شکل نگرفته است.
بخش عمده‌ای از این عدم موفقیت‌ها ریشه در فقدان مدیریت پایدار و اجتماع‌محور منابع طبیعی و ایجاد تعارض منافع مابین جامعه محلی و برخی دستگاه‌های دولتی متولی حفظ منابع طبیعی که از طریق حذف مدیریت‌های مردمی و برخورد‌های متناقض دولت در بیرون راندن عشایر و ساکنان بومی جنگلها در قالب طرح‌های تعادل دام و مرتع و قرق و در مقابل، واگذاری همان اراضی به سرمایه‌داران غیربومی در قالب بهره‌برداری از معدن و جایگزین نشدن مدیریت کارآمد به جای آن است.
بنابراین روستاییان و عشایر محلی با دیدن چنین تناقضی از یک سو و با به خطر افتادن معیشت خود ازسوی دیگر، دلبستگی‌شان به منابع طبیعی و تعهدشان به بهره‌برداری پایدار از آن‌ها کاهش می‌یابد و به نوع دیگری ازجمله ایجاد آتش‌سوزی شروع به تخریب میکنند.
همچنین چالش‌های دیگری در این حوزه وجود دارد که در دو بخش چالش‌های حقوقی و چالش‌های مدیریتی ــ اجرایی به‌شرح زیر خلاصه شده است:
چالش‌های حقوقی
1. نارسایی‌های برخی قوانین و عدم بازدارندگی مجازات عاملان آتش‌سوزی
2. خلأ قانونی در حمایت از گروه‌های داوطلب مردمی و نیرو‌های شرکتی تحت قرارداد جهت جبران آسیب‌ها و صدمات واردشده در محافظت از جنگلها و مراتع به‌ویژه اطفای حریق
چالش‌های مدیریتی ــ اجرایی
1. فقدان برنامه جامع و منسجم پیش بینی، پیشگیری، اطفای حریق و احیا و بازسازی جنگلها و مراتع مبتنی بر رویکرد مدیریت اجتماع‌محور منابع طبیعی
2. موازیکاری و ناهماهنگی بین دستگاه‌ها و فقدان مرکز ملی کنترل و پایش عرصه‌های طبیعی
3. نبود نقشه پهنهبندی ریسک وقوع آتش‌سوزی جنگل‌های کشور
4. فقدان ارزش‌گذاری اقتصادی ــ اجتماعی و محیطزیستی جنگلها و مراتع و عدم آگاهی کافی متولیان و مردم از این ارزشها
5. کمبود نیروی انسانی ماهر و آموزش دیده، تجهیزات و امکانات مناسب که ریشه در کمبود منابع مالی برای تجهیز و ترمیم تجهیزات دارد
6. دشواری دسترسی به کانون‌های آتش‌سوزی و نبود بالگرد‌های اختصاصی اطفای حریق جنگلها و مراتع
چالش‌های موجود نشان می‌دهد که مقابله با آتش‌سوزی‌های جنگلها و مراتع کشور دارای ابعاد مختلف فنی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است و سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور و سازمان حفاظت محیط زیست به‌عنوان متولیان اصلی و قانونی، به تنهایی نمی‌توانند از عهده انجام تمام عملیات حفاظتی و اطفای آتش‌سوزی جنگلها بر بیایند و نیازمند عزم ملی و مشارکت فعالانه تمامی ذی‌نفعان به‌ویژه مردم، کشاورزان و جوامع محلی وابسته به جنگلها و مراتع است.
لذا لازم است ابتدا برنامه مدون و زمان بندی شده‌ای برای پیاده‌سازی حکمرانی مطلوب و مدیریت پایدار و اجتماع‌محور منابع طبیعی تهیه شود سپس با تعامل و همفکری دستگاه‌های مرتبط با محوریت سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور و سازمان حفاظت محیط زیست، برنامه مدیریت جامع پیشگیری و مقابله با آتش سوزیهای عرصه‌های منابع طبیعی کشور که تمام ابعاد پایش، پیش بینی، پیشگیری، کشف و اطفای حریق، احیا و بازسازی و نحوه ساماندهی گروه‌های مردمی را در بر دارد، تدوین و عملیاتی شود.
از جمله راهکار‌های دیگر می‌توان به تأمین بودجه مورد نیاز، اصلاح و رفع خلاء‌های قانونی در زمینه حمایت بیمه‌ای و قضایی از گروه‌های داوطلب مردمی آسیب‌دیده در جریان اطفای حریق و تعامل‌سازی دستگاه‌ها و آموزش و فرهنگ‌سازی حفاظت از منابع طبیعی اشاره کرد که به تفصیل در این گزارش بدان‌ها پرداخته شده است.
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
انتهای پیام/