یادداشت| آیا اختیارات رئیس‌جمهور برای اداره کشور ناکافی است؟
رهبر معظم انقلاب در سخنرانی نوروزی، جایگاه ریاست جمهوری را مهمترین و مؤثرترین مدیریت کشور دانستند و طرح برخی مسائل همچون اینکه رئیس‌جمهور اختیاراتی ندارد یا تدارکاتچی است را نفی کردند. در این یادداشت به بررسی اختیارات رئیس‌جمهور می‌پردازیم.
گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم- علی شعبانی: مقام معظم رهبری در آغازین روز بهار سال جدید در فرمایشات خود به یکی از مهمترین موضوعات سال جدید (انتخابات ریاست جمهوری) به تفصیل پرداختند. رهنمودهای سکاندار انقلاب اسلامی دارای چند محور اصلی بود، بخشی پیرامون شرایط رئیس جمهور، بخشی در مورد اختیارات رئیس جمهور و بخشی در مورد نقش مردم (بویژه تاثیر مشارکت آنها در اقتدار ملی)
رهبر انقلاب در مورد اختیارات رئیس جمهور فرمودند: «جایگاه ریاست جمهوری، مهمترین و مؤثرترین مدیریت کشور است و طرح برخی مسائل همچون اینکه رئیس‌جمهور اختیاراتی ندارد یا تدارکاتچی است، خلاف واقع و از روی بی‌مسئولیتی یا بی‌اطلاعی یا غرض‌ورزی است.»
ایشان ریاست جمهوری را پُرمشغله‌ترین و پُرمسئولیت‌ترین مدیریت کشور معرفی کردند و افزودند: «تقریباً همه‌ی مراکز مدیریتی و اکثر امکانات حکومتی در اختیار رئیس‌جمهور است و مدیریت‌ها در بخش‌هایی مثل قضایی و نظامی در قبال ریاست جمهوری، ناچیز است.»
در این یادداشت به موضوع اختیارات رئیس جمهور می پردازم چرا که بیان آن برای چند گروه لازم است :
اول: کسانی که در شیپور تقلب از هر نوع آن (قبل و حین و بعد از انتخابات) می‌دمند و مدعی هستند که رئیس جمهور در کشور اختیارات لازم را ندارد و علی رغم این دروغ بزرگ برای تصاحب این جایگاه به هر حیله و نیرنگی متوسل می‌شوند.
دوم: آنها که ناکارآمدی های خود را با ادعای نداشتن اختیارات، توجیه می‌کنند.
سوم: بازخوانی اختیارات رئیس جمهور برای آن دسته از کسانی که گمان می کنند حضورشان در انتخابات تاثیر گذار نیست حائز اهمیت است و دقت در این اختیارات طبعا باید موجب حضور پر رنگ در پای صندوق‌های رای می‌شود. فراموش نکنیم که در سال 92 کسی رئیس جمهور شد و شرایط 8 ساله اخیر را رقم زد که تنها با چند صد هزار رأی در انتخابات پیروز شد
چهارم : آشنایی با اختیارات رئیس‌جمهور برای داوطلبانی که شرایط، سوابق و توانمندی‌های لازم در این عرصه را ندارند. ان‌شاءالله در واگذاشتن آن مفید باشد. (نکته‌ای که مقام معظم رهبری در سخنرانی خود به آن پرداختند)
ششم: آن دسته از احزاب، گروه‌ها، جریانات سیاسی و همچنین گروه‌های مرجع که دل در گرو آرمانهای امام و انقلاب اسلامی دارند ، بدانند با این همه اختیارات رئیس جمهور، باید از حمیت های حزبی و جناحی برای اهداف مقدس نظام عبور کنند و مبتنی بر این اختیارات دنبال گزینه اصلح و وحدت‌آفرین باشند.
اما اختیارات ریاست جمهوری در ایران اسلامی چیست؟
بعد از بازنگری در قانون اساسی ، اختیارات رئیس جمهور (بویژه با حذف پست نخست وزیری) افزایش چشمگیری یافت اگرچه نظام جمهوری اسلامی مبتنی بر ولایت‌فقیه است و در اصل پنجم قانون اساسی اذعان می‌دارد که در زمان غیبت حضرت ولی‌عصر(عج) ولایت امر و امامت امت بر عهده ولایت‌فقیه گذاشته شده، اما جایگاه رئیس‌جمهور و اختیارات او در قانون اساسی بسیار قابل توجه است که در اینجا برای مشخص نمودن اهمیت نقش رئیس‌جمهور در نظام اسلامی به برخی از اختیارات و شئون آن می‌پردازیم:
1 - براساس اصل 113 قانون اساسی رئیس‌جمهور پس از مقام معظم رهبری، عالیترین مقام رسمی کشور است و مسئولیت اجرای قانون اساسی و ریاست قوه‌مجریه را جز در امور مربوط به رهبری برعهده دارد.
2-امضای عهدنامه‌ها و قراردادها با سایر دولت‌ها بر عهده رئیس جمهور است (اصل 125)
3-امضای پیمان‌نامه‌های بین‌الملی براساس اصل 125 پس از تصویب مجلس (نمونه آن انعقاد قرارداد برجام و تبعات منفی آن) با رئیس جمهور است .
4 - مسئولیت برنامه و بودجه کشور (اصل 126) به رئیس جمهور سپرده شده و امروز بیش از 90 درصد بودجه کشور در اختیار رئیس جمهور می باشد و تمام صاحب نظران اذعان دارند که یکی از مهمترین مسائل موثر در اداره کشور ، برنامه ریزی (صحیح و جامع ) و بودجه متناسب با برنامه است. حتی بودجه سایر قوا نیز در اختیار دولت و رئیس جمهور است
5 - مسئولیت امور اداری و استخدامی (طبق اصل 126) از وظایف رئیس جمهور است و نکته قابل توجه اینکه امور اداری و استخدامی سایر قوا نیز در اختیار رئیس جمهور می باشد . به عبارتی دیگر 95 درصد از منابع انسانی کشور در وزارتخانه‌ها ، سازمانها ، ادارات ، فرمانداری‌ها، بخشداری‌ها، .... تحت مدیریت دولت و رئیس آن است
6 - ریاست هیئت وزیران به عنوان عالی ترین نهاد مدیریتی کشور بر عهده رئیس جمهور گذاشته شده است(اصل 60)
7 - هماهنگ ساختن تصمیمات وزیران طبق اصل 134 با رئیس دولت است
8 - ابلاغ مصوبات مجلس شورای اسلامی برای اجرا از وظایف رئیس جمهور است(اصل123)
9 - انتخاب وزرا که اصلی ترین لایه مدیریتی کشور هستند با رئیس جمهور (اصل 133) و عزل آنها نیز در اختیار اوست(اصل 136). همچنین طبق اصل 134 نظارت بر کار وزیران به رئیس دولت سپرده شده است
10 - انتخاب سفرای ایران بر عهده رئیس جمهور است، سفرا نقش بسیار مهم و حساسی در ارتقای روابط ایران با جهان و همچنین تأثیر عمیق در گسترش فرهنگ اسلام ناب محمدی دارند و در حوزه های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و دیپلماسی وظایف متنوعی دارند و به عبارتی دولت کوچکی از ایران در ان کشور هستند
11 - انتصاب معاونین (اصل 124)و رؤسای سازمانها و ... بر عهده رئیس‌جمهور است و گماردن مسئولین مهمی مانند معاون برنامه و بودجه ، معاون حقوقی ، معاون اجرایی ، معاون پارلمانی و رؤسای سازمان های حساسی مانند سازمان انرژی اتمی و ... همگی در اختیار رئیس جمهور است و حتی به مصوبه مجلس نیازی ندارد.
12 - تعیین و انتخاب مشاوران بر اساس اصل 70 قانون اساسی در اختیار رئیس جمهور است
13 - بر اساس اصل 135 قبول استعفای وزرا یا هیئت وزیران بر عهده رئیس جمهور است
14 - انتخاب سرپرست برای وزارتخانه‌ها طبق اصل 135 به رئیس جمهور سپرده شده است
15 - به رئیس جمهور اجازه داده شده تا در موارد خاص نمایندگان ویژه بر حسب ضرورت ها انتخاب نماید
16 - انتخاب 31 استاندار که تقریبا تمشیت همه امور استان اعم از سیاسی فرهنگی و اقتصادی را برعهده دارند با رئیس جمهور است .
17 - انتصاب حدود450 فرماندار و 1071 بخشدار با واسطه وزیر کشور و زیر نظر شورایعالی اداری که ریاست آن با رئیس جمهور است
18 – ریاست شورای عالی امنیت ملی که سیاستهای دفاعی و امنیتی کشور را تعیین می‌کند بر عهده رئیس جمهور است. این شورا هماهنگی بین تدابیر کلی امنیتی و دفاعی با فعالیتهای سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و ... را برعهده دارد و بکارگیری امکانات کشور برای مقابله با تهدیدات داخلی و خارجی را عهده دار است(اصل 126)
19 - رئیس جمهور مسئولیت شورایعالی انقلاب فرهنگی را نیز دارد. شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان مرجع عالی سیاستگذاری، تعیین خط مشی، تصمیم‌گیری و هماهنگی و هدایت امور فرهنگی، آموزشی و‌پژوهشی کشور در چارچوب سیاستهای کلی نظام محسوب می‌شود و تصمیمات و مصوبات آن لازم الاجرا و در حکم قانون است.
20 - ریاست شورای عالی اقتصاد به رئیس‌جمهور سپرده شده است. این شورا وظایف بسیار مهمی از جمله تعیین هدفهای کلی برنامه‌های عمرانی کشور ، بررسی خط‌مشی ها و سیاستهای اقتصادی و اجتماعی جهت طرح در هیأت وزیران، تعیین خط مشی تنظیم بودجه کل کشور و بررسی آن برای طرح در هیأت وزیران ، تصویب اصول و سیاستها و ضوابط مربوط به اخذ وام و اعتبارات خارجی.
21 - ریاست شورای عالی فضای مجازی به عهده رئیس‌جمهور است. این شورا با توجه به نقش فضای مجازی در تمام شئون جامعه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و مقام معظم رهبری در مورد نقش این شورا می‌فرماید: «وظیفه اصلی این تشکیلات سیاستگذاری، مدیریت کلان و برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری‌های لازم و به‌هنگام و همچنین نظارت و رصد کارآمد و روزآمد در این عرصه می باشد.»
22 - سایر اختیارات رئیس جمهور: ریاست شورایعالی اشتغال، شورایعالی انرژی، شورایعالی توسعه صادرات غیر نفتی، شورایعالی جوانان، شورایعالی صنایع دریایی (جمعا 27 شورا مستقیم و 13 شورا غیر مستقیم توسط رئیس جمهور اداره می‌شود.)
آنچه نگاشته شده تنها بخشی از اختیارات ریاست جمهوری در ایران اسلامی است بنا براین، می‌توان مدعی شد که رئیس‌جمهور در کشور ما از اختیارات و جایگاه بسیار بالایی برخوردار است ولذا می‌توان گفت که پیام این اختیارات عبارت است از :
1- مدعیان کمبود اختیارات رئیس جمهور ، کمی انصاف یا تعقل داشته باشند.
2- ناکارآمد ها از بهانه دیگری برای سستی‌های خود در انجام وظایف استفاده کنند.
انتهای پیام/
