به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، اولین جلسه از سلسله نشستهای تخصصی نهجالبلاغه در خصوص ریشههای قرآنی و تاریخی واقعهی غدیر بر مبنای کتاب "غدیر در پرتو کتاب و سنت" و با حضور نویسنده اثر برگزار شد .
در این نشست مجازی که به همت نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه پیام نور و حوزه معاونت فرهنگی وکانون دانشجویی نهجالبلاغه دانشگاه پیام نور برگزار شد، دکتر مجید معارف، عضو هیئت علمی گروه آموزشی علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران به ایراد توضیحاتی درباره واقعه تاریخی غدیر خم پرداخت.
معارف در تبیین ریشههای مختلف غدیر عنوان کرد: ادلّه قرآنی یکی از مهمترین منابع معرفتی غدیر است که البته در کنار آن میتوان به ادّله تاریخی، روایی و حتی کلامی نیز اشاره کرد. من در کتاب"حادثهی غدیر خم در کتاب و سنت" نیز حداقل به سه ریشهی قرآنی، تاریخی و روایی تفسیری واقعه اشاره کردهام.
وی افزود: از شواهد قطعی بر امامت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) که در قرآن و روایات بر آن تأکید شده است، حادثه غدیرخم است. در این باره آیاتی در سوره مائده وجود دارد که به عقیده مفسران شیعه و نیز بسیاری از مفسّران اهل سنّت تطبیقی جز با ولایت و امامت علی(علیه السلام) ندارد. همچنین در تفسیر این آیات، روایاتی در کتب حدیث و تفسیر شیعه و سنّی وارد شده که خلافت بلافصل علی(علیه السلام) را قطعی و مسلّم می کند؛ به گونهای که برای حقیقتطلبان تردیدی در اولویّت علی(علیه السلام) نسبت به دیگران در تصدّی مقام خلافت باقی نمیگذارد.
وی در توضیح زمینههای تاریخی واقعه غدیر تصریح کرد: با حلول ماه ذیالقعده در سال دهم هجری، رسول گرامی اسلام(ص) تصمیم خود را جهت زیارت خانه خدا و ادای فریضه حج با مسلمانان در میان نهاد. این خبر به سرعت در شهر مدینه و اطراف آن منتشر شد و علاوه بر آن به گوش مسلمانان دیگر که در نقاط مختلف عربستان زندگی می کردند رسید، به طوری که در اندک زمان هزاران نفر برای برگزاری فریضه حج در کنار رسول خدا(صلی الله علیه وآله) حاضر شدند.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران همچنین یادآور شد: در بیست و پنجم ذی القعده کاروان رسول خدا(ص) با شمار زیادی از مسلمانان که مورخان تعداد آنها را تا صد هزار نفر و یا اندکی بیشتر ذکر کردهاند، از مدینه به قصد مکه خارج شد. این عده غیر از کسانی بودند که از نقاط دیگر عربستان از جمله ساکنان مکه و آبادیهای اطراف آن به حجگزاران ملحق شدند.
وی افزود: در بازگشت از حج هنگامی که این کاروان عظیم به نزدیک جُحفه رسید، پیامبر خطابهای برای مردم میخوانند که در این خطابه از دو ثقل مهم خبر دادند که قرآن و اهل بیتاش هستند و سپس از مردم پرسید در بین شما چه کسی بر شما سزاوارتر است که این مطابقت با آیهی پنجم سورهی مبارکه احزاب دارد. سپس پیامبر حضرت علی را به عنوان ولی و جانشین خود معرفی میکند و مردم با حضرت علی بیعت میکنند .
معارف در ادامه یادآور شد: مرحوم علامه امینی در کتاب وزین الغدیر خود از جلد دو به بعد غدیریه سرایان مهم را با اشعارشان معرفی میکند. از مظاهر فرهنگی غدیر این است که واقعهی غدیر تبدیل به عید شده است و مردم به دیدار هم میروند و به گفتهی پیامبر(ص) بازگو کردن واقعهی غدیر یک امر به معروف است .
وی افزود: مرحوم علامه امینی در کتاب الغدیر جلد اول اعتقاد دارد که نظر خداوند متعال در آیه اکمال به این واقعه است و چون این واقعه از طرف بسیاری از افراد بازگو شده است احتمال کذب بودن این حدیث را از بین میبرد . ایشان ناقلان این حدیث را که 110 نفر میشوند به ترتیب حروف الفبا تنظیم کردهاند که اسامی افراد از طبقات مختلف نام برده شده است. هیچ واقعهای در تاریخ اسلام به این اندازه کثرت نقل نداشته است.
به گفته مولف کتاب "پژوهشی در تاریخ حدیث شیعه" برخی حوادث غیر مشهور تاریخ را بعضی از مردم منکر میشوند ولی در واقعهی تاریخی غدیر امکان انکار وجود ندارد چون ارادهی الهی بر ثبت آن تعلق گرفته است. وقتی یک واقعهای در تاریخ رخ میدهد یک ظاهر دارد و یک محتوا و یک باطن. حالا سوال اینجاست که پیام غدیر چیست؟ حادثهی غدیر برای چه اتفاق افتاد که پیامبر اسلام حضرت علی را به عنوان مولای مومنان معرفی کردند؟
وی با اشاره به برخی اختلافات در برداشت از معنای لفظی "مولا" گفت: اساس اختلاف بین شیعه و سنی در برداشت از این لفظ مشترک است که در زبان عربی به 27 معنا گفته شده. "مولا" به معنای دوست که نشان دهندهی این است که این ولایت ولایت محبت است که این سخن شیخ محمد عبده و برخی شاگردانش است. معنی دوم مولا، اُولی به تصرف است یعنی کسی که میتواند بر جان و مال افراد زیردست خودش تصرف داشته باشد که بخشی از آن را به پیامبر داده که ملازمه با رهبری و سرپرستی دارد که معمولا شیعیان به آن اعتقاد دارند .
وی اضافه کرد: آنچه در ماجرای غدیرخم قابل توجه است، نزول دو آیه از قرآن کریم درباره این حادثه بزرگ است. این آیات، آیه 67 از سوره مائده معروف به "آیه تبلیغ" و آیه سوم از همین سوره معروف به "آیه اکمال" است. با توجه به این دو آیه، بحث غدیر وارد حوزه تفسیر شده و توجیهات مختلفی را از سوی مفسران شیعه و سنّی به وجود آورده است. علاوه بر آن، واقعه غدیر عرصه منابع حدیثی، تاریخی، کلامی و حتی ادبی را در نوردیده و جایگاه وسیعی را در این منابع به خود اختصاص داده است.
وی با اشاره به ادبیات غدیری غنی در منابع فارسی و عربی، عنوان کرد: طبقه دیگری که به این رویداد تاریخی توجه کردهاند، شعرا و نویسندگان بودهاند که در هر عصر و زمان با الهام از این واقعه، زیباترین قطعههای ادبی و قصاید خود را سروده و آنها را به ارمغان تاریخ گذاشتهاند. از این جهت میتوان گفت: کمتر واقعه تاریخی در جهان بسان رویداد "غدیر" مورد توجه طبقات مختلف از محدّث و مفسّر و از متکلّم و فیلسوف، از خطیب و شاعر و از مورخ و سیرهنویس قرار گرفته و این اندازه به آن عنایت شده است.
معارف در پایان خاطرنشان کرد: چنان که گفتیم یکی از علل ابدیت و جاودانی بودن این حدیث، نزول دو آیه از آیات قرآن درباره این واقعه است و تا روزی که قرآن ابدی و جاودانی است، واقعه غدیر نیز ابدی بوده و از خاطرهها محو نخواهد شد دلیل دیگر در زنده بودن این حادثه تاریخی، بزرگداشت سالروز این واقعه به عنوان یکی از اعیاد اسلامی در بین مسلمانان است. بسیاری از دانشمندان اسلامی از جمله ابن خلکان در "وفیات الاعیان" و ابوریحان بیرونی در "آثار الباقیه" عید غدیر را از جمله عیدهایی بر شمردهاند که همه مسلمانان بر پا میداشتند و جشن میگرفتند.
انتهای پیام/