به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، امروز 25 فروردین، در تقویم رسمیکشور به نام بزرگداشت شیخ فرایدالدین عطار نیشابوری نامگذاری شده است، اما آیا واقعاً عطار جایگاهی چنین برجسته در فرهنگ و ادب ایران دارد که باید روزی را به نام وی کرد؟
معمولاً این جایگاه باید به شخصیتهایی اختصاص داشته باشد که در روند تاریخی فرهنگ یک سرزمین تأثیر غیرقابل انکاری داشته باشند و با مروری بر زندگی و آثار عطار به این نتیجه میرسیم که او بیشک چنین نقشی در تاریخ ادبیات ایران داشته است.
ریل گذاری دوباره شعر فارسی
عطار در فاصله دو رویداد تلخ و مصیبت بار زیست، حمله غزها و حمله مغولان. او در کودکی شاهد این بود که ترکان مهاجم غز وارد شهرش شدند و دست به کشتاری وسیع و سخت زدند، حدود هفتاد سال بعد، مصیبت دوم وارد شد و عطار که خود در این زمان پیرمردی بود در حمله مغولان و قتل عام تاریخی نیشابوریان به دست این جماعت خونزیز کشته شد.
او در چنین زمانه سختی که مرگ و نیستی هر لحظه آدمیان را تهدید میکرد، به عرفان و تصوف گرایش پیدا کرده بود. نیشابور شهری که او در آن میزیست از دیرباز از شهرهایی بود که اهل عرفان در آن دارای پایگاه اجتماعی فراوانی بودند و عرفان شاخه خراسان، عمدتاً در این شهر جلوههای خود را به جهانیان عرضه کرده بود.
مهمترین تأثیرگذاری عطار را در حوزه شعر باید در این نکته دانست که او در تغییر ریل حرکت شعر فارسی از مسیر شعر درباری و مدحی به سمت شعر عرفانی از چهرههای مهم بود. در این مسیر باید از شاعر دیگری هم نام برد. سنایی که نسبت که عطار متقدمتر هم بود و وقتی او درگذشت، عطار تازه به دنیا آمده بود. سنایی البته شاعر بسیار بزرگی بود اما عطار در زمینه شعر عرفانی نسبت به او منسجمتر کار کرده است، ضمن اینکه تأثیرگذاری عطار بر نظم و نثر بعد از خود به واسطه حداقل دو کتاب او از سنایی بیشتر و مشخصتر است.
در اهمیت «تذکره الاولیا»
عطار در زمینه نثر، با نوشتن کتاب «تذکره الاولیا» ادبیات عرفانی را دارای شناسنامه کرد و با وارد کردن چهرههای مختلف از مذاهب مختلف اسلامیحتی امامان شیعه مانند امام محمد باقر و امام جعفر صادق(ع) سعی کرد نشان دهد عرفان اسلامییک گرایش عمومیدر میان فرق اسلامیاست و در میان پیروان همه مذاهب طرفداران و بزرگانی دارد. او با نوشتن این کتاب، همچنین مجموعه ای از حکایات و روایتها درباره بزرگان تصوف را یکجا گردآورد. نثر جاندار، زیبا و شیرین عطار به این کتاب روحی از عشق، جذبه و زیبایی داده است و این همان چیزی است که عرفان را در آن روزگاران پربلا که انسانها از این کشتار تا آن کشتار به زندگی ادامه میدادهاند، جذاب میکرده است. تأثیر این کتاب بر همه آثار عرفانی بعد از خود در حوزه نثر روشن است.
سیمرغ از حماسه به عرفان
اما عطار بر شعر فارسی هم تأثیر مهمی گذاشت. بدون ظهور شاعری مانند عطار بعدها شاهد به میدان آمدن شاعران بزرگی چون مولانا، سعدی، حافظ، جامی و .... نبودیم. در میان آثار شعری درخشان عطار، «منطق الطیر» به لحاظ اهمیت نمادین، داستان پردازی و زیبایی پرداخت، جایگاه ویژه خود را دارد. او در خلق این اثر از ابن سینا و برادران غزالی تأثیر گرفته بود و سیمرغ را که یکی از نمادهای ادبیات حماسی در شاهنامه بود وارد ادبیات عرفانی کرد. هنرمندی عطار در رمزگرایی و خلق داستان سی مرغی که به سیمرغ تبدیل میشوند، همیشه پیش چشم همه کسانی قرار داشته است، که بعد از او میخواستهاند از عرفان بسرایند. گرایش شدید ادبیات عرفانی ایران به رمزگرایی، علاوه بر ویژگیهای خود عرفان که با رمز و نماد گره خورد ه است، شاید به دلیل این باشد که بنیادگذاران این مکتب ادبی در ایران رمزگرایانی به قدرت عطار بودهاند.
انتهای پیام/