به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، کتاب «مَناقِبُ الإمام عَلِيّ بْن أبی طالب علیهالسلام» مشهور به مَناقب ابن مغازلی، یکی از مهمترین منابع روایی اهل سنّت در فضایل حضرت علی علیهالسلام است. این اثر توسط ابن مغازلی شافعی، از علمای اهل سنت قرن پنجم هجری، تألیف شده است. ابوالحسن علی بن محمد بن علی بن مغازلی واسطی شافعی (متوفای حدود 483 ق) از محدثان و فقیهان مشهور شافعیمذهب بود. وی در شهر واسط عراق به دنیا آمد و بیشتر عمر علمی خود را در بغداد و شهرهای اطراف گذراند. ابن مغازلی به عنوان یکی از راویان حدیث و علاقهمند به نقل فضائل اهل بیت علیهمالسلام شهرت دارد.
این کتاب مجموعهای است از روایات و احادیث مربوط به فضائل، مناقب، ویژگیها، جایگاه معنوی و کرامات امیرالمؤمنین علی علیهالسلام. ابن مغازلی این روایات را عمدتاً از منابع اهل سنت جمعآوری کرده است و در آن: روایاتی دربارهی شجاعت، علم، عدالت، و زهد امام، احادیث دربارهی منزلت الهی و قرآنی ایشان، روایات مرتبط با واقعه غدیر خم، احادیثی دربارهی خلافت و وصایت امام علی علیهالسلام، شواهدی بر افضلیت امام علی علیهالسلام بر سایر صحابه ارائه شده است. این روایات عمدتاً با سند ذکر شدهاند و ابن مغازلی، به عنوان یک محدّث اهل سنّت، تلاش کرده که آنها را از منابع معتبر زمان خود گردآوری کند. این کتاب از منظر شیعه نیز بسیار ارزشمند است، زیرا گواهی میدهد که حتی علمای اهل سنّت نیز به برتریهای امام علی علیهالسلام اعتراف کردهاند. بسیاری از عالمان شیعه مانند علامه امینی در کتاب «الغدیر» از مناقب ابن مغازلی نقل کردهاند.
ابن مغازلی در یکی از روایات خود در باب مناقب امیر مؤمنان مینویسد:
علوی در آنچه برایم نوشت، گفت: برای ما ابوطیب محمد بن حسین تیملی بزاز روایت کرد که حسین بن علی سلولی برای ما روایت کرد و او از محمد بن علی سلولی روایت کرد و او از صالح بن ابیالاسود از ابومطهر رازی [از اعشی ثقفی] از سلام جُعفی از ابوبرزه از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نقل کرده است:
«خداوند -تبارک و تعالی- درباره علی با من پیمانی بست، پس گفتم: پروردگارا، آن را برایم روشن کن. پس خداوند -عز و جل- فرمود: بشنو (پیامبر) گفت: شنیدم. (خداوند) فرمود: همانا علی پرچم هدایت، و امام اولیای من، و نور کسی است که از من اطاعت میکند، و او کلمهای است که آن را ملازم پرهیزکاران قرار دادهام، هر کس او را دوست بدارد، مرا دوست داشته، و هر کس از او اطاعت کند، از من اطاعت کرده است، پس او را به این مژده بده.
(پیامبر) فرمود: پس او را مژده دادم. علی گفت: من بنده خدا هستم و در قبضه اویم، اگر مرا عذاب کند به گناه خودم است و هرگز به من ظلم نمیکند و اگر آنچه را که به آن مژدهام داده، کامل کند، پس خدا به آن سزاوارتر است. (پیامبر) فرمود: پس گفتم: خداوندا، قلبش را پاکیزه کن و بهار قلبش را ایمان به خودت قرار بده. خداوند -عز و جل- فرمود: من چنین کردم. سپس خداوند با من پیمان بست: همانا او را به بلایی مخصوص میکنم که هیچ یک از اصحابم را به آن مخصوص نمیکنم. گفتم: پروردگارا، برادر و صاحبم چه؟! خداوند فرمود: این امری است که از پیش مقدر شده، او مورد ابتلا قرار میگیرد و به او ابتلا میرسد.»
در بخش نخست حدیث، پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله از پیمانی الهی درباره علی علیهالسلام سخن میگوید پیمانی که خداوند با پیامبرش درباره مقام و جایگاه خاص امیرالمؤمنین بسته است. این پیمان، آشکارا نشان میدهد که خلافت و ولایت علی علیهالسلام، صرفاً انتخابی اجتماعی یا شخصی نیست، بلکه طرحی الهی و بخشی از نقشه هدایت آسمانی است. تعبیراتی چون «پرچم هدایت»، «امام اولیای من»، «نور کسی که از من اطاعت میکند» و «کلمهای در کنار پرهیزکاران» نشان میدهد که علی علیهالسلام نه تنها رهبر سیاسی یا دینی، بلکه معیار هدایت، میزان طاعت الهی، و مظهر نور الهی در زمین است. خداوند به پیامبر میفرماید: «هر کس او را دوست بدارد، مرا دوست داشته و هر کس از او اطاعت کند، از من اطاعت کرده است»؛ این یعنی رابطه محبت و اطاعت از علی (ع)، عین محبت و اطاعت از خداوند است.
در بخش دوم، پیامبر مأمور میشود تا این مقام بلند را به علی علیهالسلام بشارت دهد. پاسخ علی علیهالسلام سرشار از تواضع، عبودیت و بینش عمیق نسبت به عدل و لطف الهی است. او خود را عبد خدا و در قبضه او میداند و با وجود بشارت، خود را در معرض عذاب الهی به سبب کوتاهیهایش میبیند، اما در عین حال به فضل و رحمت خدا امیدوار است. سپس پیامبر از خداوند میخواهد که قلب علی را پاک و سرشار از ایمان قرار دهد، و خدا این دعا را مستجاب میفرماید. در پایان حدیث، نکته بسیار مهمی بیان میشود: خداوند به پیامبر خبر میدهد که علی را به بلایی خاص مبتلا خواهد کرد که هیچیک از اصحاب دیگر پیامبر بدان دچار نخواهند شد. این بخش اشارهای روشن به سختیها، ظلمها، و ابتلائات خاصی است که در طول زندگی علی علیهالسلام – بهویژه پس از رحلت پیامبر – بر او وارد شد، و در عین حال نشاندهنده مرتبه والای صبر، اخلاص، و توکل او در برابر تقدیر الهی است.
انتهایپیام/