به گزارش خبرگزاری تسنیم از سمنان،افزایش جمعیت سگ‌های بلاصاحب در سال‌های اخیر به یکی از دغدغه‌های مهم شهری و زیست‌محیطی در کشور تبدیل شده است. کارشناسان محیط‌زیست تخمین می‌زنند که در ایران دست‌کم سه میلیون قلاده سگ ولگرد وجود دارد؛ عددی که نسبت به دهه‌های گذشته رشدی نگران‌کننده داشته است. این حیوانات، در نتیجه تغییرات زیست‌محیطی، مدیریت نادرست پسماند، و تغذیه غیر اصولی از سوی برخی شهروندان، اکنون در اغلب شهرها و مناطق روستایی حضور پررنگی دارند. در این میان، استان سمنان نیز با توجه به موقعیت صنعتی، دامداری‌های وسیع و وجود مراکز انباشت زباله، از مناطق درگیر این پدیده محسوب می‌شود.

روند جمع آوری وچالش های کنترل جمعیت

بنا بر گزارش معاون عمرانی استانداری سمنان، به‌طور متوسط ماهانه حدود 250 قلاده سگ بلاصاحب در نقاط مختلف این استان جمع‌آوری و به مراکز نگهداری منتقل می‌شوند. این آمار در نگاه نخست ممکن است نشان‌دهنده فعالیت قابل قبول دستگاه‌های مسئول باشد، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که نرخ زاد و ولد و ورود مجدد سگ‌ها به محیط‌های شهری، سرعتی بالاتر از روند جمع‌آوری دارد. در نتیجه، حتی با وجود اجرای طرح‌های ضربتی توسط شهرداری‌ها، کاهش محسوسی در جمعیت کلی این حیوانات مشاهده نمی‌شود.

از نظر بهداشت عمومی، موضوع سگ‌های بلاصاحب به مسئله‌ای فراتر از مدیریت شهری تبدیل شده است. بر اساس داده‌های دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان، شمار مراجعه‌کنندگان به مراکز درمانی به دلیل حیوان‌گزیدگی از 1370 نفر در سال 1399 به بیش از دو هزار و صد نفر در سال 1402 افزایش یافته است. در همین بازه، 63 درصد از موارد حیوان‌گزیدگی مربوط به سگ‌ها بوده و از میان آن‌ها، حدود 17 درصد توسط سگ‌های بلاصاحب و مابقی توسط سگ‌های صاحب‌دار رخ داده است. این آمار نشان می‌دهد که در کنار ساماندهی سگ‌های ولگرد، فرهنگ‌سازی و آموزش مالکان حیوانات خانگی نیز باید در دستور کار قرار گیرد.

پیامدهای زیست محیطی و اقتصادی پدیده سگ های بلا صاحب

از جنبه زیست‌محیطی نیز کارشناسان هشدار می‌دهند که افزایش تعداد سگ‌های ولگرد می‌تواند به تهدیدی برای گونه‌های حیات‌وحش منجر شود. گزارش‌ها حاکی از آن است که در برخی مناطق کشور، حمله سگ‌های بلاصاحب به زیستگاه‌های طبیعی موجب کاهش جمعیت پرندگان و پستانداران بومی شده است. در استان سمنان که بخشی از آن دارای زیستگاه‌های حساس کویری است، حضور بی‌رویه سگ‌ها در مناطق پیرامونی پسماندها و دامداری‌ها، خطر تعارض میان حیات‌وحش و این حیوانات را افزایش داده و تعادل اکولوژیکی منطقه را مختل می‌کند.

البته باید گفت: پیامدهای اقتصادی این پدیده نیز قابل چشم‌پوشی نیست. هزینه واکسیناسیون، درمان گازگرفتگی، نگهداری سگ‌ها در مراکز موقت و عملیات عقیم‌سازی و پلاک‌کوبی سالانه میلیاردها تومان بار مالی بر دوش دولت و شهرداری‌ها می‌گذارد. گزارش‌ها نشان می‌دهد که سالانه بین 400 تا 500 هزار مورد گازگرفتگی توسط سگ‌ها در کشور ثبت می‌شود و بخش قابل توجهی از بودجه واکسن هاری در کشور به همین موضوع اختصاص می‌یابد. در استان سمنان نیز، با توجه به حجم بالای

روند فعالیت‌های دامداری و انباشت پسماندهای صنعتی، هزینه‌های پیشگیری و درمان این موارد روندی صعودی داشته است.

اجرای طرح های محلی و تجربه شهرستان میامی

با وجود این چالش‌ها، تلاش‌هایی برای مدیریت علمی‌تر موضوع آغاز شده است. در شهرستان میامی برای نخستین‌بار طرح ساماندهی سگ‌های بلاصاحب با مشارکت دولت و بخش خصوصی کلید خورده است. در این طرح، سگ‌ها پس از جمع‌آوری، واکسینه، عقیم و پلاک‌گذاری می‌شوند تا با کنترل زاد و ولد، جمعیت به‌تدریج کاهش یابد. این تجربه محلی که مورد تأیید کارشناسان دامپزشکی نیز قرار گرفته، می‌تواند الگویی برای سایر شهرستان‌های استان از جمله سمنان، دامغان و شاهرود باشد تا طرح‌های مشابه را با حمایت نهادهای اجرایی گسترش دهند.

اقدامات فرمانداری سمنان برای تسریع در ساماندهی

با این حال، در شهر سمنان همچنان گزارش‌ها از افزایش موارد مشاهده سگ‌های ولگرد در محلات شمالی و حاشیه‌ای حکایت دارد. معاون خدمات شهری شهرداری سمنان اخیراً اعلام کرده است که طرح‌های ضربتی جمع‌آوری در چندین نوبت اجرا شده، اما پاسخگوی حجم واقعی مشکل نبوده است. بر همین اساس، فرمانداری شهرستان سمنان با تشکیل کارگروه کنترل حیوانات ناقل بیماری، تصمیم گرفته است با همکاری دستگاه‌هایی چون شهرداری، جهاد کشاورزی و مرکز بهداشت، عملیات ساماندهی را با سرعت و دقت بیشتری دنبال کند. هدف این برنامه، نه‌تنها کنترل جمعیت سگ‌های بلاصاحب بلکه حفظ سلامت عمومی و ارتقای شرایط زیست‌محیطی شهر و روستاهای پیرامونی است.

مهدی صمیمیان،فرماندار سمنان در جلسه کارگروه کنترل حیوانات ناقل بیماری به انسان، با اشاره به افزایش حضور سگ‌های بلاصاحب در محدوده مراکز پسماند شهرستان اظهار داشت: موضوع جمع‌آوری و ساماندهی این حیوانات به‌عنوان یکی از اولویت‌های جدی مدیریت شهرستان دنبال می‌شود.

وی بیان کرد: در پی افزایش گزارش‌ها از حضور سگ‌های ولگرد در نزدیکی مراکز انباشت زباله و پسماند، اقدامات مشترک میان دستگاه‌های اجرایی برای کنترل جمعیت این حیوانات آغاز شده است و این روند با جدیت ادامه دارد.

صمیمیان افزود: جهاد کشاورزی شهرستان نیز مأموریت یافته تا در محدوده مجتمع دامداری اعلا، عملیات جمع‌آوری سگ‌های بلاصاحب را با همکاری سایر دستگاه‌های ذی‌ربط به انجام رساند تا از گسترش این پدیده در مناطق روستایی و پیرامونی جلوگیری شود.

وی خاطرنشان کرد: مرکز بهداشت شهرستان طی روزهای اخیر از مراکز کشتارگاهی و نقاط دارای پسماند بازدید کرده تا وضعیت جمع‌آوری و دفع پسماند و تأثیر آن بر افزایش سگ‌های ولگرد در مناطق اطراف را مورد بررسی دقیق قرار دهد.

فرماندار سمنان عنوان کرد: بر اساس تصمیمات این کارگروه، بازدید مشترکی میان نمایندگان شهرداری و مسئول مؤسسه آوای حیاط از مرکز نگهداری سگ‌های بلاصاحب انجام خواهد شد تا ظرفیت‌ها و نیازهای این مرکز برای بهبود شرایط بهداشتی و رفاهی حیوانات ارزیابی شود.

وی افزود: در این بازدید مقرر شده مکان جدید و مناسب‌تری برای نگهداری سگ‌های بلاصاحب تعیین شود تا روند ساماندهی این حیوانات با استانداردهای بهداشتی مطلوب‌تر ادامه پیدا کند.

صمیمیان اظهار کرد: هدف از اجرای این طرح، کاهش خطرهای احتمالی ناشی از حیوانات ناقل بیماری، حفظ سلامت عمومی جامعه و بهبود وضعیت زیست‌محیطی شهر و حومه است.

وی تأکید کرد: همکاری مستمر دستگاه‌های اجرایی، نهادهای مردمی و بخش خصوصی در این زمینه ضروری است و بی‌توجهی به مدیریت جمعیت سگ‌های بلاصاحب می‌تواند پیامدهای نامطلوبی برای سلامت عمومی به همراه داشته باشد.

فرماندار سمنان یادآور شد: هماهنگی بین‌بخشی میان دستگاه‌ها از جمله شهرداری، مرکز بهداشت و جهاد کشاورزی در راستای اجرای دقیق مصوبات کارگروه و استمرار نظارت‌ها، یکی از محورهای اصلی برنامه ساماندهی است.

صمیمیان در پایان تصریح کرد: اجرای منسجم برنامه‌های کنترلی و رعایت اصول بهداشتی در مدیریت حیوانات بلاصاحب، نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌های مشترک انسان و حیوان دارد و فرمانداری سمنان این موضوع را با جدیت پیگیری خواهد کرد.

ضرورت رویکرد بین بخشی و برنامه ریزی پایدار

از همین رو می توان گفت:یکی از شاخص‌های مهم که نشان می‌دهد سیستم فعلی تا حدی ناکافی است، آمار ملی است: در ایران بیش از سه‌میلیون قلاده سگ بلاصاحب وجود دارد. این رشد قابل‌توجه، در کنار داده‌هایی مانند ثبت بیش از 320 هزار مورد حیوان‌گزیدگی در سال 1401 که حدود 81 درصد آن مربوط به سگ‌ها بوده است، مؤید این واقعیت است که مشکل نه فقط «جمعیت زیاد سگ‌ها» بلکه «پیامدهای سلامتی، اجتماعی و زیست‌محیطی» آن نیز مهم هستند. بنابراین در استان سمنان، با توجه به قرار گرفتن در موقعیت چندجانبه (مراکز پسماند، دامداری‌های پیرامون، مناطق شهری و روستایی)، لازم است به‌صورت ویژه به دو محور «پیشگیری» و «مداخله» توجه شود.

مهم‌ترین چالش‌ها در این موضوع را می‌توان این‌گونه نام برد: نخست، تغذیه غیررسمی سگ‌های بلاصاحب توسط برخی شهروندان یا گروه‌ها که باعث شده زاد و ولد این حیوانات سرعت بگیرد. دوم، ضعف یا پراکندگی سامانه‌های جمع‌آوری، نگهداری، عقیم‌سازی و واکسیناسیون که در بسیاری از مناطق کشور هنوز به ظرفیت کافی نرسیده‌اند؛ برای مثال در شهرهای بزرگ هزینه‌های سرسام‌آوری (مثلاً ماهانه 2 میلیارد تومان در تهران) برای جمع‌آوری و نگهداری این سگ‌ها گزارش شده است. سوم، غلبه روش‌های مقطعی به جای برنامه‌های بنیادین و مستمر؛ به گونه‌ای که عملیات جمع‌آوری انجام می‌شود اما روند کنترل زاد و ولد، حفظ بهداشت محیط و فرهنگسازی به شیوه نظام‌مند دنبال نشده است.

راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت پایدار در استان سمنان

بر اساس تجارب موفق سایر استان‌ها و گزارش‌های کارشناسی، چند راهکار می‌تواند به کنترل مؤثر جمعیت سگ‌های بلاصاحب در سمنان کمک کند:نخست، اجرای فراگیر طرح‌های عقیم‌سازی و واکسیناسیون با اولویت مناطق پرتردد و پیرامون مراکز پسماند و دامداری‌ها. دوم، توسعه و تجهیز مراکز نگهداری و پناهگاه‌های استاندارد برای این حیوانات، تا فرآیند جمع‌آوری و مراقبت از آن‌ها به‌صورت نظام‌مند و انسانی انجام شود. سوم، اصلاح و تقویت مدیریت پسماند در نواحی صنعتی، روستایی و شهری، به‌ویژه در نقاطی که منابع غذایی برای سگ‌ها فراهم است.

در کنار این اقدامات، راه‌اندازی «سامانه جامع پایش سگ‌های بلاصاحب» در استان می‌تواند گامی مؤثر در برنامه‌ریزی علمی و تصمیم‌گیری دقیق باشد. این سامانه با ثبت مستمر داده‌هایی مانند میزان جمع‌آوری، عقیم‌سازی، واکسیناسیون، موارد حیوان‌گزیدگی و هزینه‌های مرتبط، به نهادهای مسئول امکان می‌دهد تا منابع را هدفمندتر تخصیص دهند و از بازتولید مشکل جلوگیری کنند. تنها با چنین رویکرد جامع و هماهنگی میان دستگاه‌هاست که می‌توان انتظار داشت معضل سگ‌های بلاصاحب در سمنان به‌جای اقدامات مقطعی، به‌صورت پایدار و علمی مدیریت شود.

انتهای پیام/363/