خبرگزاری تسنیم ـ طاهره مقنی مؤخر بیدگلی*؛ آیتالله سید حسن طباطبایی زواره معروف به «شهید مدرس» از چهرههای درخشان تاریخ معاصر ایران است؛ روحانیای آگاه، سیاستمداری شجاع و نمایندهای مردمی که در بزنگاههای حساس، صدای آزادی و استقلال ایران شد. ایشان نهتنها در برابر استبداد داخلی ایستاد، بلکه در برابر نفوذ و سلطه بیگانگان نیز مقاومت کرد. همین جایگاه برجسته باعث شد که برخی جریانها تلاش کنند با طرح شبهات، چهره ایشان را مخدوش سازند. بررسی این شبهات تصویری روشنتر از شخصیت و عملکرد شهید مدرس به دست ما بدهد.
یکی از مهمترین شبهات، ادعای مخالفت شهید بزرگوار با پیشرفت و تجدد است. درحالیکه ایشان نهتنها مخالف پیشرفت نبود، بلکه بر ضرورت اصلاحات تأکید داشت؛ اما اصلاحاتی که در چارچوب استقلال ملی و حفظ هویت اسلامی باشد. مخالفت ایشان با قراردادهای استعماری مانند قرارداد وثوقالدوله دقیقاً از همین منظر بود.
شبهه دیگر، مخالفت ایشان با جمهوریت رضاخان است. برخی این مخالفت را نشانه عقبماندگی ایشان دانستهاند. در حقیقت، شهید مدرس با اصل جمهوریت مخالفتی نداشت؛ بلکه با جمهوریتی که رضاخان قصد داشت بهعنوان پوششی برای استبداد خود برقرار کند، مقابله کرد. ایشان در مجلس تصریح کرد که جمهوریت واقعی باید بر پایه آزادی و مشارکت مردم باشد، نه ابزاری برای تمرکز قدرت در دست یک فرد.
برخی تاریخنگاران وابسته به جریان پهلوی، شهید مدرس را فردی منزوی و غیرعملی معرفی کردهاند. این ادعا با واقعیت تاریخی سازگار نیست. ایشان سالها در مجلس شورای ملی بهعنوان یکی از فعالترین نمایندگان شناخته میشد و در برابر اولتیماتوم روسیه، قرارداد وثوقالدوله و طرحهای استبدادی رضاخان با قدرت ایستاد. حضور پررنگ ایشان در عرصه سیاسی نشاندهنده شخصیت فعال و اثرگذارش است.
شبهه دیگری که مطرح شده، این است که شهید مدرس مخالف رضاخان به دلیل منافع شخصی بود. درحالیکه زندگی ساده و زاهدانه ایشان که حتی در دوران نمایندگی به معیشت طلاب رسیدگی میکرد، گواهی بر بیاعتناییاش به منافع فردی است. مخالفت ایشان ریشه در دفاع از آزادی و استقلال ایران داشت. تبعید و شهادت مظلومانه ایشان در خواف نیز نشان داد که این مبارزه برای اصول و ارزشها بود.
برخی نیز ایشان را عامل بیثباتی سیاسی معرفی کردهاند. درحالیکه ایشان تلاش داشت ثبات سیاسی بر پایه عدالت و قانون شکل گیرد. مخالفت ایشان با رضاخان به دلیل روشهای استبدادی و ضد قانونی او بود. شهید مدرس بارها تأکید کرد که حکومت باید بر اساس قانون اساسی مشروطه و مشارکت مردم اداره شود.
با وجود همه این شبهات، شهید مدرس بهعنوان نماد مقاومت در برابر استبداد و استعمار شناخته میشود. ایشان با شجاعت در برابر قدرتهای داخلی و خارجی ایستاد و الگویی برای نسلهای بعدی شد.
امام خمینی(ره) درباره ایشان فرمودند که «شهید بزرگ ما مرحوم مدرس که القاب برای او کوتاه و کوچک است، ستاره درخشانی بود بر تارک کشوری که از ظلم و جور رضاشاهی تاریک مینمود و تا کسی آن زمان را درک نکرده باشد ارزش این شخصیت عالیمقام را نمیتواند درک کند.» این تعبیر نشان میدهد که جایگاه شهید مدرس فراتر از یک سیاستمدار معمولی بوده است.
همچنین رهبر انقلاب اسلامی با اشاره به نقش تاریخی ایشان تأکید کردهاند که «مدرس به حقّ افتخار جامعه روحانیت بهخصوص در قرن حاضر و نمونهای از مقاومت جامعه روحانیت در همه زمانهاست. پرچم مبارزهای که شهید مدرس برافراشت هیچگاه بر زمین نیفتاد و هنوز در جامعه ما ادامه دارد.» این سخن نشان میدهد که میراث مبارزاتی شهید مدرس محدود به زمان خود نبود، بلکه همچنان الهامبخش جریانهای آزادیخواه و عدالتطلب در ایران امروز است.
شخصیت شهید مدرس، با سادهزیستی، شجاعت و پایبندی به اصول اخلاقی و دینی، الگویی ماندگار در تاریخ ایران است. ایشان نهتنها مخالف پیشرفت نبود، بلکه پیشرفت را در چارچوب استقلال و هویت ملی میخواست؛ بنابراین، یاد و راه ایشان همچنان زنده است و پرچم مبارزهای که ایشان برافراشت، همچنان در دست نسلهای بعدی ادامه دارد.
*عضو تحریریه یادداشت حوزه علمیه خواهران استان قم
انتهای پیام/