علی‌اصغر حمدیه، در گفت‌و‌گو با خبرنگار تسنیم در همدان، در تشریح پیشینه و فلسفه شب یلدا اظهار کرد: واژه «یلدا» ریشه‌ای سریانی دارد و به معنای زایش است؛ زایش خورشید و آغاز غلبه روشنایی بر تاریکی. این جشن که با نام «شب چله» نیز شناخته می‌شود، سابقه‌ای دیرینه در تاریخ ایران دارد و بنابر شواهد تاریخی، از دوران هخامنشیان و زمان داریوش اول در تقویم باستانی ایرانیان ثبت شده است.

وی با بیان اینکه آیین یلدا برآمده از باورهای مهرپرستانه ایرانیان باستان است، افزود: مهر یا خورشید در فرهنگ کهن ایران نماد روشنایی، گرما و زندگی بوده و شب یلدا نقطه عطفی برای تجلیل از پیروزی نور بر ظلمت به شمار می‌رفته است.

این پژوهشگر تاریخ ایران تأکید کرد: یلدا تنها به مرزهای جغرافیایی ایران محدود نمی‌شود و کشورها و مناطق هم‌فرهنگی همچون افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، پاکستان و کردستان عراق نیز این شب را با عناوینی مانند «چله» یا «یلدای یاش» گرامی می‌دارند.

حمدیه با اشاره به منابع تاریخی گفت: ابوریحان بیرونی در کتاب «آثارالباقیه» از شب چله به عنوان شب زایش نور و «میلاد اکبر» یاد کرده و آن را زمان تولد خورشید و آغاز چیرگی آن بر تاریکی دانسته است؛ موضوعی که نشان از اهمیت این شب در اندیشه نیاکان ما دارد.

وی درباره شیوه برگزاری یلدا در گذشته افزود: اجداد ما این شب را با گردهمایی‌های خانوادگی، نشستن زیر کرسی، قصه‌گویی، شعرخوانی و شاهنامه‌خوانی سپری می‌کردند. شاهنامه‌خوانی جایگاه ویژه‌ای در این شب داشته، چراکه شاهنامه شناسنامه هویتی ایرانیان است و پیوند عمیقی با فرهنگ ملی ما دارد.

این شاعر و پژوهشگر تاریخ ایران در ادامه به خوراکی‌های سنتی شب یلدا اشاره کرد و گفت: آجیل، خشکبار، انار و به‌ویژه هندوانه از ارکان سفره یلدا بوده‌اند. در گذشته که امکانات نگهداری مواد غذایی وجود نداشت، هندوانه را از پایان مهرماه در کاهدان‌ها و زیر کاه نگه می‌داشتند تا برای شب چله سالم بماند و همین موضوع نشان‌دهنده اهمیت نمادین آن است.

حمدیه درباره باورهای عامیانه مرتبط با یلدا گفت: در فرهنگ مردم این باور وجود داشت که خوردن هندوانه در شب چله، انسان را از گرمای سخت تابستان در امان نگه می‌دارد و بیماری به سراغش نمی‌آید؛ باورهایی که هرچند علمی نباشند، اما بخشی از میراث فرهنگی ناملموس ما هستند.

وی در پایان با اشاره به وضعیت امروزی این آیین افزود: با وجود تغییر سبک زندگی، هنوز چند شب مانده به یلدا، شور و جنب‌وجوش در میان مردم دیده می‌شود و اغلب خانواده‌ها، به‌ویژه در خانه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها، این شب را متناسب با توان مالی خود برگزار می‌کنند؛ نشانه‌ای روشن از زنده‌بودن یک سنت کهن در دل جامعه امروز.

انتهای پیام/