به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم ، حجت‌الاسلام‌والمسلمین احمد پناهیان در سلسله نشست‌های هم‌اندیشی عرصه رثا و دعا با موضوع واکاوی بیانات رهبر معظم انقلاب در جمع مداحان در سال 1404، با حضور اساتید حوزه و دانشگاه و به همت کمیته هنرهای آوایی جشنواره بین‌المللی هنر آسمانی و با همکاری ستاد راهبری رثا و دعای حوزه‌های علمیه برگزار شد. بر ضرورت تداوم این مسیر علمی و هم‌اندیشی تأکید کرد و گفت: این جلسات، از آن جهت اهمیت دارد که به ضرورت‌ها و دغدغه‌هایی می‌پردازد که امروز در عرصه مداحی و ذکر به‌طور جدی با آن مواجه هستیم.

وی با اشاره به بیانات رهبر معظم انقلاب درباره جایگاه مداحی، تصریح کرد: مداحی امروز، به تعبیر رهبر انقلاب، جلوه‌ای حیرت‌انگیز پیدا کرده و اثرگذاری آن قابل انکار نیست؛ اما همین اثرگذاری، مسئولیت ما را سنگین‌تر کرده است.

این استاد حوزه با تأکید بر شرایط خاص کشور افزود: ما امروز در وضعیت جنگی قرار داریم؛ جنگی که هم بُعد اقتصادی دارد و هم بُعد تبلیغی و معنوی. وقتی رهبر انقلاب از جهاد تبلیغی و معنوی سخن می‌گوید، یعنی گارد ما به‌عنوان مبلغ، ذاکر و مداح باید متناسب با شرایط جنگی تنظیم شود.

مداحی امروز نیازمند نگاه جهادی و راهبردی است

حجت‌الاسلام‌والمسلمین پناهیان با اشاره به سخنان اخیر رهبر انقلاب در ایام ولادت حضرت فاطمه زهرا(س)، گفت: بخش مهمی از تأکیدات معظم‌له ناظر به همین نگاه جهادی و جنگی است. کار فرهنگی و معنوی در شرایط جنگ، ماهیت متفاوتی با شرایط عادی دارد و نمی‌توان با همان الگوهای گذشته به میدان آمد.

وی با بیان اینکه سطح برخی فعالیت‌های ذکری در سال‌های اخیر کاهش یافته است، اظهار داشت: این دغدغه از گذشته وجود داشته و امروز جدی‌تر شده است. ما هنوز به آن قله‌هایی که رهبر انقلاب ترسیم کرده‌اند، نرسیده‌ایم، اما شرایط فعلی کشور ایجاب می‌کند که این مسئله با نگاهی جنگی و راهبردی دیده شود.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین پناهیان با اشاره به نگرانی رهبر انقلاب نسبت به سرنوشت مخاطبان پرشمار مجالس مذهبی تصریح کرد: اینکه در یک جلسه ده‌ها هزار جوان حضور پیدا می‌کنند، اتفاق مهمی است، اما نگرانی اصلی این است که بعد از آن چه می‌شود؟ این جمعیت به کجا هدایت می‌شود و چه تربیتی دریافت می‌کند؟

وی تأکید کرد: جهاد تبلیغی و معنوی، ترکیبی دقیق و حساب‌شده است که نیازمند تحلیل، برنامه‌ریزی و ورود جدی اساتید و نخبگان این عرصه است. مداحی امروز، اگر بخواهد نقش تاریخی خود را ایفا کند، باید خود را در متن این جهاد همه‌جانبه تعریف کند.

وی با اشاره به اینکه مداحی آغازگر یک حرکت رو به رشد و تعالی است، اظهار داشت: مداح باید همانند یک انصار مجاهد، با روحیه جهادی و انقلابی عمل کند. مقام معظم رهبری تأکید دارند که بعد از انقلاب اسلامی، هدف تربیت پرورش مجاهدینی بوده که در سبیل خدا عمل کنند و در مسیر معنوی و تربیتی اثرگذار باشند؛ هرچند این هدف به شکل کامل در همه مجموعه‌ها دنبال نشد و حتی در ساختارهایی مانند بسیج نیز الگوسازی کامل رخ نداد.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین پناهیان تأکید کرد: شرایط کنونی کشور، موقعیتی جنگی و خاص دارد و این امر الزامات ویژه‌ای برای فعالیت فرهنگی و مداحی ایجاد می‌کند. و تاریخ ما نشان می‌دهد که در عرصه‌های جنگ، چگونه شعائر دینی و مراسم مذهبی شکل گرفته و مردم را گرد هم آورده است. به عنوان مثال، خواستگاه روزه و بسیاری از مراسم مذهبی ما در قلب جنگ تولید شده است. بدون این تجربه، جمع‌آوری و تأثیرگذاری بر مردم دشوار بود.

اثرگذاری مداحی از ایمان، تجربه و حضور میدانی ناشی می‌شود

وی با بیان اهمیت تجربه شخصی در مداحی گفت: مداحی که بخواهد اثرگذار باشد، باید با همه وجود خود زاکر باشد، نه صرفاً با مهارت و هنر. مهارت و هنر ابزار هستند، اما اصل تأثیرگذاری از ایمان و تجربه ناشی می‌شود. کسی که خود روزه را درک نکرده باشد، چگونه می‌تواند مفهوم روزه و عزاداری را به مخاطب منتقل کند؟ حتی فضای مجازی و رسانه‌ها می‌توانند ابزار باشند، اما تجربه واقعی و درک عمیق لازم است.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین پناهیان همچنین به نکات مقام معظم رهبری درباره راهیان نور اشاره کرد و افزود: آقا فرمودند تجربه و حضور در مکان‌های مقدس و یادآوری حوادث تاریخی مانند کربلا، عنصر حیاتی در تربیت معنوی و اثرگذاری مداحان است. مداح باید با همه وجود خود حضور پیدا کند و تنها با ابزار و مهارت نمی‌توان اثرگذاری واقعی ایجاد کرد.

وی تأکید کرد: رشته مداحی باید به صورت علمی و دانشگاهی مورد توجه قرار گیرد، آموزش و پژوهش در این حوزه تقویت شود و تجربه مداحان بزرگ به نسل جوان منتقل شود. تنها از این طریق می‌توان مسیر رشد و تعالی مداحان و تأثیرگذاری فرهنگی و معنوی آن‌ها را تضمین کرد.

حجت‌الاسلام والمسلمین پناهیان با تأکید بر ضرورت راویِ میدان بودن در فعالیت‌های دینی و مداحی، تصریح کرد:در روایت‌گری، چه درباره دفاع مقدس و چه درباره کربلا، باید از کسانی استفاده کرد که خود در متن میدان بوده‌اند. نباید سراغ راویانی رفت که جبهه را ندیده‌اند، در حالی که هنوز راویان حاضر و شاهدان میدانی در قید حیات هستند و می‌توانند حقیقت را منتقل کنند.

وی با تعمیم این منطق به عرصه رثا و عزاداری، افزود:در ارتباط با کربلا و روزه نیز همین قاعده صادق است. اگر قرار است مجلس اثرگذار باشد، کسانی باید در این میدان حضور داشته باشند که شرایط جنگ را درک کرده باشند، جنگ برایشان طبیعی شده باشد و باور کرده باشند که امروز افسر میدان مبارزه جبهه حق و باطل هستند. مداح اگر این باور را نداشته باشد، نمی‌تواند اثرگذار باشد.

پناهیان با اشاره به مبانی دینی این نگاه، اظهار داشت: ما برای این مسئله هم منبع تاریخی داریم، هم روایت داریم، هم حدیث داریم و هم آیات قرآن. بستر آیات قرآن، بستر جهاد و مبارزه است. این بستر، بستر رشد و تعالی است؛ جایی که مؤمنونِ حق، صادقون و مفلحون شکل می‌گیرند. همه این‌ها در دل جهاد معنا پیدا می‌کنند.

وی با اشاره به بیانات رهبر معظم انقلاب، تأکید کرد: اینکه آقا می‌فرمایند امروز در جنگ تبلیغی و معنوی هستیم، یک تعارف نیست. یعنی شما باید وارد میدان مبارزه شوید و حتی برخورد هجومی داشته باشید. آقا صریح فرمودند دفاع لازم است، اما کافی نیست؛ باید هجومی برخورد کرد، چون به سه حوزه حمله می‌شود: معارف اسلامی، معارف شیعی و معارف انقلابی.

این استاد حوزه با اشاره به الگوی دفاع مقدس، گفت:چرا دفاع مقدس هنوز ماندگار و اثرگذار است؟ چون در متن میدان تولید شد. مداحی‌های ماندگار انقلاب، از دل جبهه بیرون آمد. آقا وقتی از مداحی‌های اثرگذار نام می‌برند، به مداحی‌های دفاع مقدس اشاره می‌کنند؛ آثاری که توسط افرادی چون صادق آهنگران، محمد کویتی‌پور و دیگران در همان میدان مبارزه شکل گرفت.

مداح باید احساس کند در میدان نبرد است و برای این جنگ، مسلح شود

وی خاطرنشان کرد: حتی مداحانی که از شهرها به جبهه می‌آمدند، اگر در متن میدان قرار نمی‌گرفتند، نمی‌توانستند آن اثر عمیق را ایجاد کنند. اثرگذاری حقیقی، محصول حضور، باور و زیستن در میدان است؛ نه صرفاً اجرا یا تکنیک.

حجت‌الاسلام والمسلمین پناهیان با بیان تجربه‌ای عینی از سال‌های دفاع مقدس، بر لزوم میدان‌دیدگی در اثرگذاری مداحی تأکید کرد و گفت:ما در دوران جنگ، مداحانی را از تهران دعوت می‌کردیم؛ اساتید بزرگواری بودند که می‌آمدند، می‌خواندند و بازمی‌گشتند، اما عملاً هیچ تأثیری بر رزمندگان نداشتند.

وی افزود:در مقابل، مداحانی که خودشان در جبهه بودند، می‌جنگیدند، داغ، پیکرهای مجروح و شهدا را می‌دیدند، اثرگذاری عمیق داشتند؛ افرادی مانند کویتی‌پور، فخری و آهنگران. این تفاوت، تفاوت کسی است که میدان را زیسته با کسی که فقط اجرا می‌کند.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین پناهیان با تأکید بر اینکه رشد حقیقی در بستر جهاد شکل می‌گیرد، تصریح کرد:رشد، در تقابل جبهه حق و باطل اتفاق می‌افتد. اگر این فضای تقابل ایجاد نشود، انگیزه‌ای برای مداح به وجود نمی‌آید. مداح باید احساس کند در میدان نبرد است، باید بجنگد و برای جنگ هم باید مسلح شود. رشد مداحی هم دقیقاً در همین بستر جهاد محقق می‌شود.

مداحی بدون جهاد، «انسان‌ساز» نیست

وی با اشاره به تذکرات مکرر رهبر معظم انقلاب افزود: آقا صریح فرموده‌اند قاری و مداح برای دیده‌شدن نخواند. اما امروز خود مداحان به ما می‌گویند: ما نمی‌خواهیم مثل شما دیده شویم، چه‌کار کنیم؟. اگر گارد ما جهادی نشود و میدان را درست تعریف نکنیم، این سردرگمی ادامه پیدا می‌کند.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین پناهیان تأکید کرد: مداحی اگر از مسیر جهاد، اخلاص و حضور در میدان جدا شود، تبدیل به اجرا می‌شود، اما اگر در بستر مبارزه و مجاهدت شکل بگیرد، می‌تواند انسان بسازد و جامعه را متحول کند.

حجت‌الاسلام والمسلمین پناهیان با تأکید بر تغییر بنیادین در نظام ارزشی مداحی، گفت: امروز باید به این نکته توجه جدی داشت که نظام ارزشی در عرصه مداحی تغییر کرده است. آنچه اکنون در میدان مداحی ارزش تلقی می‌شود، با ادبیات و منطق اصیل جبهه حق و باطل همخوانی ندارد. ما از میدان سخن می‌گوییم، اما برخی ارزش‌های رایج، متعلق به میدان دیگری است و باید این مسئله را صریح دید.

وی با اشاره به ضرورت ایجاد یک شوک معرفتی در بدنه مداحی، تصریح کرد: بهترین عاملی که می‌تواند امروز یک شوک جدی در بدنه مداحی ایجاد کند، بازگشت به قصه جهاد است. ما به این شوک نیاز داریم. باید مداحان عزیز را به این فهم برسانیم که شما در دل یک جنگ قرار دارید. اگر بتوانیم به هر طریقی این اشراف و آگاهی را در مداحان ایجاد کنیم که شما در متن یک جنگ قرار دارید، آن‌گاه معادله تغییر می‌کند. همان کاری که پیامبران و ائمه(ع) انجام دادند، همان مسیری که خداوند از آغاز اسلام ترسیم کرد؛ از روز اول، حق و باطل را در میدان جهاد روبه‌روی هم قرار داد. همین ورود به میدان، منشأ تحول شد.

این استاد حوزه با تأکید بر نقش تحول درونی مداح، خاطرنشان کرد: اگر خود مداح متحول نشده باشد، قطعاً نمی‌تواند تحول ایجاد کند. چنین مداحی شاید بتواند فضا را پر کند، هیجان و لذت ایجاد کند، مشهور شود و سبکی رایج بسازد، اما نمی‌تواند انسان بسازد. تجربه نشان داده است که حتی گاهی خود ما هم ممکن است مجذوب برخی خوانش‌ها شویم؛ خوانش‌هایی که اگر از بیرون این فضا بیاید، انسان را اسیر می‌کند، اما این تأثیر، ماندگار و هدایت‌گر نیست.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین پناهیان در پایان با اشاره به ضرورت پرداختن مستقل به آسیب‌شناسی مداحی، گفت: این مباحث نیازمند فرصت جداگانه‌ای برای بررسی آسیب‌هاست که خود موضوعی جدی و مفصل است. امیدوارم در آینده، مجال پرداختن دقیق‌تر به آن فراهم شود.

انتهای پیام/