به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، آموزههای قرآن و روایات عترت گویای آن است که چهارده معصوم علیهمالسلام دارای ابعادی فرازمانی و فرامکانیاند؛ یعنی از ازل بودهاند و تربیت خلایق را از جانب خداوند بر عهده گرفتهاند و یا بهتر است بگوییم مجرای ربوبیت و هدایت خداوند بر مخلوقات عالم بودهاند و مدت 250 حضورشان در دنیا، صرفاً حضور جسمانیشان بود که به مشیت خدا صورت گرفت.
اما زمانی که به آیات قرآن و روایات ذیل آنها توجه میکنیم، مشاهده میکنیم که قرآن روایتگر ابعاد غیبی، عرشی و ملکوتیِ این انوار مقدس الهی است به گونهای که پیامبران و رسولان بارها در معرض این انوار قرار گرفتند و تربیتهای لازم را کسب کردند. علاوه بر این، ملائک نیز تحت تعلیم و تربیت این بزرگواران قرار داشتند.
از جمله روایتهای قرآن از حضور فرامکانی عترت، مربوط به مقطع خلقت آدم علیهالسلام است. ماجرا از این قرار است پس از آنکه ابلیس بر آدم علیهالسلام سجده نکرد، خداوند خطاب به او فرمود «أَسْتَكْبَرْتَ أَمْ كُنْتَ مِنَ الْعالین» یعنی آیا تکبر کردی یا تصور کردی از «عالّین» (بلند مرتبهگانی)؟ (سوره صاد آیه 75) ابلیس در پاسخ میگوید: «قالَ أَنَا خَیْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنی مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طین؛ «من از او بهترم؛ مرا از آتش آفریدهاى و او را از گِل آفریدهاى.»
ابلیس خود را در مقام مقایسه با «عالین» قرار نمیدهد
نکات ظریفی که در این دو آیه وجود دارد شامل موارد ذیل است:
اول اینکه خداوند در قبال عدم سجده ابلیس، او را در تقابل با مفهومی به نام «عالین» قرار میدهد و میفرماید آیا تکبر کردی یا از «عالین» هستی؟ «العالین» از جهت صرفی، اسم جمع و معرفه است و معرفه هم اسمی تلقی میشود که بر چیز یا شخص معینی دلالت کند.
دوم اینکه ابلیس در پاسخ به خداوند نمیگوید من برتر یا ضعیفتر از «عالین» هستم؛ یعنی خود را در مقام مقایسه قرار نمیدهد، بلکه از سؤال خدا طفره میرود و پاسخی دیگر میدهد و میگوید: «من از او (آدم) بهترم؛ مرا از آتش و او را از گِل آفریدهاى.»
پاسخ پیامبر (ص) درباره ماهیت «عالین»
اما ماجرا چیست؟ ماجرا از این قرار است که پنج تن آل عبا علیهمالسلام در آن زمان به صورت انواری به دور عرش بودند و تمام موجوداتِ ذیشعور از جمله ملائک و اجنه این انوار را در بالاسر خود مانند ستارگانی پرنور مشاهده میکردند و از آنها با عنوان «عالین» یاد میکردند. در این باره ابوسعید خدری نقل میکند در مجلسی بودیم که مردی از پیامبر درباره همین آیات پرسید و گفت: «فَمَنْ هُو»؛ «عالین» کیست که برتر از ملائک است؟ پیامبر فرمود أَنَا وَ عَلِیٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ كُنَّا فِی سُرَادِقِ الْعَرْشِ نُسَبِّحُ اللَّهَ وَ تُسَبِّحُ الْمَلَائِكَةُ بِتَسْبِیحِنَا قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ آدَمَ بِأَلْفَیْ عَام ...؛ عالین، من، علی، فاطمه، حسن و حسین بودیم که در سرادق عرش قرار داشتیم؛ ما خدا را تسبیح میگفتیم و ملائک با تسبیح ما تسبیح میگفتند هزار سال قبل از اینکه خداوند عز وجل آدم را خلق کند.» (فضائل الشیعة، (شیخ صدوق) ص9)
عالّین، برترین مخلوقات خدا
بنابراین عالین انوار پنج تن بودند که متناسب با نامشان (یعنی عالین)، برترین مخلوقات خداوند محسوب میشدند به گونهای که تمام موجودات را تحت تأثیر خود و همچنین تحت تربیت خود قرار دادند. در این بین، آدم علیهالسلام نیز بهترین مخلوقی بود که میتوانست به معرفی اسمای این انوار مقدس بپردازد که در آیات سوره بقره با عنوان «اسماء هؤلاء» (اسامی اینها) از آن یاد شده است.
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در ادامه این روایت فرمود: هنگامی که خداوند عز وجل آدم را آفرید، به ملائک دستور داد بر او سجده کنند و ما را امر به این کار نکرد؛ پس ملائک همگی به او سجده کردند جز ابلیس که از این کار ابا داشت و سجده نکرد؛ پس خداوند فرمود: «أَسْتَكْبَرْتَ أَمْ كُنْتَ مِنَ الْعالِینَ» یعنی آیا از این پنج نفر که اسمشان در سرادق عرش مکتوب است، برتری؟ فَلَمَّا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ آدَمَ أَمَرَ الْمَلَائِكَةَ أَنْ یَسْجُدُوا لَهُ وَ لَمْ یَأْمُرْنَا بِالسُّجُودِ فَسَجَدَ الْمَلَائِكَةُ كُلُّهُمْ إِلَّا إِبْلِیسَ فَإِنَّهُ أَبَى وَ لَمْ یَسْجُدْ فَقَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَسْتَكْبَرْتَ أَمْ كُنْتَ مِنَ الْعالِینَ عَنَى مِنْ هَؤُلَاءِ الْخَمْسَةِ الْمَكْتُوبَةِ أَسْمَاؤُهُمْ فِی سُرَادِق العرشِ»
انتهایپیام/