کشور نفت‌خیز ایران چه نیازی به انرژی هستهای دارد؟
خبرگزاری تسنیم : اغلب کشورهای توسعه‌یافته جهان مانند آمریکا و روسیه از دهه‌های پیش به ذخیره‌سازی انرژی‌های فسیلی برای مواقع ضروری و تولید و استفاده از انرژی‌های هستهای برای نیازهای روز خود روی آورده‌اند.
خبرگزاری تسنیم: "انرژی هستهای حق مسلم ماست"؛ جمله‌ای که چند سالی‌ست به "شعار رایج" مجامع عمومی ایران تبدیل شده است؛ از نمازهای جمعه گرفته تا سخنرانی‌های عمومی مقامات جمهوری اسلامی و راهپیمایی‌ها و تظاهرات‌های مناسبتی.
حتی در شهرها و روستاهای دورافتاده هم دیگر کمتر کسی وجود دارد که کلمه "انرژی هستهای" به گوشش نخورده و از فعالیت‌های هستهای ایران خبر نداشته باشد؛ فعالیت‌هایی که بنیان آن حدود 6 دهه پیش گذاشته شد و اکنون ایران را در زمره کشورهای صاحب فناوری هستهای قرار داده است.
سال 1335 بود که آمریکا و ایران درباره استفاده‌های غیرنظامی از انرژی هستهای موافقت‌نامه همکاری امضا کردند و به دنبال آن، این دانشگاه تهران بود که شاهد نصب و راه‌اندازی نخستین رآکتور تحقیقاتی 5 مگاواتی "آب سبک" بود.
8 سال بعد در سال 1353 سازمان انرژی اتمی ایران تأسیس و با گسترش اقدامات برای توسعه فناوری‌ها و احداث نیروگاه‌های هستهای، قراردادهای متعدد هستهای میان ایران و کشورهایی ازجمله انگلیس، آلمان، فرانسه، کانادا و ... بسته شد؛ قراردادهای معتبری که البته بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به صورت یکجانبه توسط کشورهای مذکور لغو شد.
با این حال، فعالیت‌های هستهای جمهوری اسلامی متوقف نشد و امروزه از ایران در مجامع بین‌المللی به عنوان یک "کشور توسعه‌یافته هستهای" یاد می‌شود؛ کشوری که در زمینه تولید سوخت هستهای و ساخت نیروگاه‌های اتمی و ملزومات آن خودکفا شده و البته با فشارهای بسیار گسترده‌ای از سوی برخی کشورهای غربی در این زمینه روبروست و حتی 4 تن از دانشمندان برجسته هستهای خود را در این راه از دست داده است.
در این میان شبهات و سؤالاتی درباره فعالیت‌های هستهای جمهوری اسلامی و نسبت آن با تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی روز جامعه ایران مطرح شده است؛ سؤالات و شبهاتی از سطوح پایینی گرفته تا سطوح راهبردی؛ از اصل فعالیت‌های هستهای تا آینده برنامه هستهای ایران.
*** اصلاً چرا انرژی هستهای؟
برخی از کشورهای مخالف جمهوری اسلامی، این سؤال را مطرح کرده‌اند که ایران با وجود بهره‌مندی از ذخایر غنی و پرشمار نفتی و گازی، اصلاً چه نیازی به انرژی هستهای دارد؟
براساس آمار و گزارش‌های نهادهای مرجع اقتصادی، ایران با محدودیت منابع نفتی و گازی روبروست؛ محدودیتی که اعلام شده در صورت عدم صرفه‌جویی در دهه‌های آتی به اتمام این منابع فسیلی خواهد انجامید.
آین آمارها تصریح کرده‌اند که نیاز ایران به الکتریسیته سالانه با رشدی 6 تا 8 درصدی روبرو بوده و تکیه به منابع نفتی و گازی، در سال‌های آتی کشور را در تولید الکتریسیته با مشکل مواجه خواهد کرد.
همچنین کارشناسان اقتصادی بر این اعتقادند که "درآمدهای ارزی صادرات نفت خام و گاز طبیعی تحت‌الشعاع استفاده از منابع فسیلی برای سوخت قرار می‌گیرد و ایران با ادامه این روند، تا چند دهه آینده، به یکی از واردکنندگان اصلی فرآورده‌های نفتی تبدیل خواهد شد".
براساس آمار اعلامی، یارانه‌های پنهانی که دولت برای مصرف سوخت اختصاص می‌دهد، حتی جوابگوی هزینه تولید و توزیع آن نیست. از سوی دیگر آلایندگی بالای سوخت‌های فسیلی، با توجه به قوانین موجود زیست‌محیطی در جهان، برای کشورهای مصرف‌کننده اینگونه سوخت‌ها مشکل‌ساز شده است.
اغلب کشورهای توسعه‌یافته جهان مانند آمریکا و روسیه از دهه‌های پیش به ذخیره‌سازی انرژی‌های فسیلی برای مواقع ضروری و تولید و استفاده از انرژی‌های هستهای برای نیازهای روز خود روی آورده‌اند. در این میان کارشناسان بین‌المللی "جنگ انرژی" را برای آینده جهان متصور شده‌اند و معتقدند در آینده از لحاظ استراتژیک هیچ کشوری برای تأمین انرژی مورد نیازش، خود را به یک منبع محدود نمی‌کند.
برآوردهای صاحبنظران اقتصادی ایران بر این نکته صحه گذاشته که ایران با ادامه رویه فعلی مصرف انرژی در داخل کشور، در سال‌های آینده دیگر یک کشور صادرکننده نفت و گاز نخواهد بود و تمام تولیدات نفت خام صرف تأمین سوخت مورد نیاز داخلی خواهد شد.
شاید به همین جهت است که ایران در حوزه انرژی، سیاست‌های راهبردی خود را به سمت و سوی تعدد و تنوع در استفاده از انرژی‌های روز جهان سوق داده است. مسئولان جمهوری اسلامی دسترسی به انرژی هستهای را "نیاز امروز و ضرورت اجتناب‌ناپذیر فردا" و تکیه تنها به سوخت‌های فسیلی را "غیرمنطقی" می‌دانند.
متخصصان علوم هستهای می‌گویند فناوری‌‌های هستهای در حوزه‌های مختلفی ازجمله صنعت، کشاورزی، پزشکی و ... کاربردهای گوناگونی دارد. آنها تولید برق، بهبود شناسایی و درمان بیماری‌ها، تولید مواد باکیفیت و مقاومت خاص، تولید محصولات کشاورزی مقاوم در برابر خشکسالی و آفات را تنها بخشی از این کاربردها برشمرده‌اند.
به گفته این متخصصان، انرژی هستهای علاوه بر تأمین سوخت و انرژی پاک، به توسعه منابع آبی، تأمین مواد غذایی، افزایش بهره‌وری در کشاورزی، پیشرفت علم شناخت محیط زیست، تقویت کنترل کیفیت محصولات صنعتی، مراقبت از سلامت حیوانات اهلی و نابودی حیوانات خطرناک و ... "کمک قابل توجهی" می‌کند.
به نوشته سایت «ایران و فناوری هستهای»، سوخت هستهای تا قرن‌ها در دسترس خواهد بود، سابقۀ بی‌خطر بودن آن برتر از سایر منابع عمده انرژی است، مصرف آن هیچ آلودگی واقعی ایجاد نمی‌کند، منابع باارزش سوخت‌های فسیلی را برای نسل‌های دیگر حفظ می‌کند، هزینه‌های آن قابل رقابت و هم‌چنان در حال کاهش است و پسماندهای آن را می‌توان برای مدت زیادی بدون خطر کنترل کرد و از تکنیکهای هستهای هم می‌شود در ساخت داروهای هستهای استفاده کرد.
تهیه و تولید رادیوداروی ید 131، تشخیص بیماری‌های تروئید و درمان آنها، تهیه و تولید کیت‌های رادیودارویی جهت مراکز پزشکی هستهای، کنترل کیفی رادیوداروهای خوراکی و تزریقی برای تشخیص و درمان بیماری‌ها، تهیه و تولید کیت‌های هورمونی، تشخیص و پیگیری درمان سرطان پروستات، بررسی مراکز عفونی در بدن، تشخیص سرطان‌های کولون، پانکراس، روده کوچک و برخی سرطان‌های سینه، شناخت محل تومورهای سرطانی و بررسی تومورهای مغزی، سینه و ناراحتی های ریوی، تصویرگیری بیماری‌های قلبی، تشخیص عفونت‌ها و التهاب مفصلی، آمبولی و لخته‌های وریدی، تشخیص کم‌خونی‌ها یا سندرم اختلال در جذب ویتامین ب 12، تولید دزیمترهای جیبی و محیطی و استریلیزاسیون لوازم پزشکی یک بار مصرف از مصادیق کاربرد تکنیکهای هستهای در حوزۀ پزشکی است.
از انرژی هستهای در بخش دامپزشکی و دامپروری هم می‌توان بهره برد. تکنیکهای هستهای در پیشگیری، کنترل و تشخیص بیماری‌های دامی، تولید مثل دام، تغذیۀ دام، اصلاح نژاد دام و بهداشت و ایمنی محصولات دامی و خوراک دام کاربرد دارند.
سایت‌های مرجع در زمینه انرژی هستهای مهمترین کاربرد این انرژی را در حوزۀ تولید الکتریسیته یا برق هستهای عنوان کرده و نوشته‌اند که "تکنیکهای هستهای برای شناسایی حوزه‌های آب‌خیز زیرزمینی، هدایت آب‌های سطحی و زیرزمینی، کشف و کنترل آلودگی و کنترل نشت و ایمنی سدها به‌کار می‌روند و در شیرین کردن آب شور و آب دریا نیز استفاده می‌شوند".
جلوگیری از جوانه زدن محصولات غذایی، کنترل و از بین بردن حشرات، به تأخیر انداختن زمان رسیدگی محصولات غذایی، افزایش زمان نگهداری، کاهش میزان آلودگی میکروبی، از بین بردن ویروس‌ها، طرح‌های باردهی و جهش گیاهانی چون گندم، برنج و پنبه از مواردی است که این سایت‌های مرجع به‌عنوان کاربرد انرژی هستهای در بخش صنایع غذایی و کشاورزی برشمرده‌اند و از تهیه و تولید چشمه های پرتوزایی کبالت برای مصارف صنعتی، تولید چشمههای ایریدیم برای کاربردهای صنعتی و بررسی جوشکاری در لوله‌های نفت و گاز و تولید چشمههای پرتوزا برای کاربردهای مختلف در علوم و صنعت از قبیل طراحی و ساخت انواع سیستم‌های هستهای جهت کاربردهای صنعتی، اندازه‌گیری خاکستر ذغال سنگ، بررسی کوره‌های مذاب شیشه‌سازی جهت تعیین اشکالات آنها، نشت‌یابی در لوله‌های انتقال نفت با استفاده از تکنیکهای هستهای به عنوان کاربرد انرژی هستهای در بخش صنایع یاد کرده‌اند.
همچنین اعلام شده که تکنیکهای هستهای در شناسایی مین‌های ضدنفر هم قابل استفاده هستند، چه‌آنکه در سال 1383 آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از تکنیکهای هستهای در کرواسی به صورت آزمایشی برای شناسایی مین‌های ضدنفر استفاده کرد که نتیجه این بود که اندازه‌های خاصی از این مین‌ها در اعماق مختلف و در شرایط خشکی خاک زمین شناسایی شدند.
با این حال، یکی از مهمترین اهداف جمهوری اسلامی ایران از فعالیت‌های هستهای، تولید برق از طریق این انرژی اعلام شده است.
سایت ایران و فناوری هستهای در این زمینه می‌نویسد: "یک نیروگاه هزار مگاواتی، سالانه به طور متوسط به 2.5 میلیون تن زغال سنگ یا 1.6 میلیون تن نفت (10 میلیون بشکه) یا 1.5 میلیون متر مکعب گاز یا 150 تن اورانیوم طبیعی (25 تن اورانیوم غنی شدۀ 3 درصد) نیاز دارد. در صورت استفادۀ چنین نیروگاهی از زغال سنگ در طول یک سال 240000 تن خاکستر، 2.7 میلیون تن دی اکسید کربن، منو اکسید کربن، اکسیدهای هیدروژن، اکسیدهای سولفور و 270 تن فلزات سمی به محیط زیست وارد خواهد شد. این در حالی است که انرژی هستهای معادل یک تن پسماند رادیواکتیو که می‌تواند جهت ایمنی به جامد تبدیل و نهایتاً دفن شود، از خود برجای می‌گذارد. یک تن زغال سنگ 0.36مگاوات روز و یک تن نفت 0.64 مگاوات روز ارزش حرارتی دارند، در حالی که یک گرم اورانیوم 235 یک مگاوات روز ارزش حرارتی دارد. لذا، می‌توان نتیجه گرفت که یک گرم اورانیوم 235 حدود 2.7 میلیون برابر زغال سنگ و 1.6 میلیون برابر نفت بازده انرژی حرارتی دارد".
به نوشته این سایت، مصرف سوخت‌های فسیلی در جهان، هر ساله به طور چشمگیری افزایش یافته است. به عنوان مثال، مصرف نفت در کل جهان از 4/2677 میلیون تن در سال 1975 به 8/3836 میلیون تن در سال 2005 افزایش یافته است. کل ذخایر تثبیت شدۀ نفت جهان نیز در پایان سال 2005، 7/1200 میلیارد بشکه نفت خام بوده است.
مصرف گاز طبیعی در جهان نیز از 3/1197 میلیارد متر مکعب در سال 1975 به 6/2749 میلیارد متر مکعب در سال 2005 افزایش یافته است. ذخائر تثبیت شده گاز طبیعی جهان نیز در پایان سال 2005 بالغ بر 83/179 تریلیون متر مکعب بوده است. با توجه به رشد جمعیت و همچنین تولید ناخالص داخلی کشورهای جهان و افزایش تقاضا برای حامل‌های انرژی، میزان برق مورد نیاز جهانی نیز رو به افزایش بوده است. تقاضای جهانی برای برق به شدت از سال 2004 تا سال 2030 افزایش خواهد یافت. تولید جهانی برق در طول این دوره هرساله 4/2 درصد رشد خواهد کرد و از 424/16 میلیارد کیلووات ساعت در سال 2004 به 364/30 میلیارد کیلووات ساعت در سال 2030 خواهد رسید. در حالی که در سال 2004 کشورهای جهان سوم و در حال توسعه 26 درصد کمتر از کشورهای توسعه یافته برق مصرف کرده‌اند، اما در سال 2030 نسبت به این کشورها سی درصد افزایش مصرف خواهند داشت.
مصرف جهانی برق از 13274 تراوات ساعت در سال 1995 نیز به 18184 تراوات ساعت در سال 2005 افزایش یافته است. بررسی‌ها نیز نشان می‌دهند تولید الکتریسیته از نیروگاه‌های هستهای سالانه به طور متوسط 3/1 درصد رشد خواهد داشت و از 619/2 میلیارد کیلووات ساعت در سال 2004 به 619/3 میلیارد کیلووات ساعت در سال 2030 افزایش خواهد یافت.
به همین دلیل متخصصان این عرصه می‌گویند برق هستهای گزینه‌ای اجتناب‌ناپذیر در برابر برق حاصله از سوخت‌های فسیلی خواهد بود و کشورهای جهان راهی جز بهره‌برداری از منابع انرژی‌های جایگزین نخواهند داشت.
برای کسب اطلاعات تکمیلی در این زمینه می‌توانید به سایت «ایران و فناوری هستهای» به آدرس http://www.irannuclear.net مراجعه کنید.
انتهای پیام/
