دلایل و پیامدهای اتحاد آذربایجان و اسرائیل علیه ایران

به گزارش خبرگزاری تسنیم، پایگاه تحلیلی «آی ویوز» درمقاله ای به قلم دکتر «روسلان کوربانف»، عضو ارشد موسسه مطالعات شرقی در آکادمی علوم روسیه، دراین باره نوشت: دو خبر غیرقابل پیش بینی در رابطه با جمهوری آذربایجان، کشوری مسلمان و هم مرز با ایران و روسیه، درماه دسامبر منتشرشد.

اخیراً شبکه ایرانی «پِرس تی وی» گزارش داد که آذربایجان با استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین فوق سبک اسرائیل موسوم به «اوربیتر» و «هِرمِس 450» به گشت زنی درمناطق مرزی میان ایران و قره باغ می پردازد.

پرس تی وی به نقل از متخصصان ایرانی اظهارداشت که این هواپیماهای بدون سرنشین از قابلیت هدایت ازطریق ماهواره های اطلاعاتی اسرائیل نیز برخوردارند. علاوه بر این، روزنامه انگلیسی «ساندی تایمز» نیز گزارش داد که اسرائیل قصد دارد تا با استفاده از استقرار هواپیماهای بدون سرنشین خود با نام «ایتان» دررآذربایجان، ازشلیک موشک های ایران به سوی اسرائیل جلوگیری نماید.

دراینجا یک پرسش مهم مطرح می شود، پرسشی مبنی بر این که چگونه جریان های متناقض مانند مخالفت و خصومت با ایران و افزایش وابستگی به خدمات ویژه اسرائیل می توانند درآذربایجان ایجاد شوند؟ باید به این موضوع نیز توجه نمود که جمعیت آذری های ایران سه برابر جمعیت کل جمهوری آذربایجان است.

ارتباط قومی و مذهبی نزدیکی میان ایران و آذربایجان وجود دارد
آذربایجان و ایران توسط میراث های قومی و مذهبی آذری از دیرباز با یکدیگرمرتبط بوده اند. تا پیش از سال 1828، ایران و آذربایجان به عنوان بخش هایی از امپراتوری صفوی محسوب می شدند. با تصرف سرزمین های شمالی امپراتوری صفوی توسط روسیه، بخشی ازجمعیت شیعه آذربایجانِ ایران به روسیه پیوست و اساس جمهوری آذربایجان درآینده را تشکیل داد.

درعین حال، بخش های وسیع تری ازمنطقه آذربایجان درتصرف ایران باقی ماند. امروز، دو ناحیه وسیع آذربایجان در ایران وجود دارد: آذربایجان شرقی و غربی. برخی ازمنابع، جمعیت آذربایجانی ها در ایران را بین 25 تا 30 میلیون نفرتخمین می زنند. این درحالی است که جمعیت جمهوری آذربایجان تنها هشت میلیون نفراست. شاه اسماعیل صفوی، کسی که اسلام را به عنوان دین حکومت صفویان تعیین کرد، همانند اکثر سلسله های پادشاهی درایران تا پیش از سلسله پهلوی، از قوم آذری بود.

 روابط  سیاسی ایران و آذربایجان رو به وخامت است
اما امروز روابط میان ایران و آذربایجان بیش از هر زمانی رو به وخامت است و دلایل متعددی برای این موضوع وجود دارد. مقامات آذربایجان از بلندپروازی های حکومت ایران درهراسند و ایران نیز با سوءظن به همسایه شمالی خود می نگرد. حکومت ایران از این موضوع نگران است که مقامات جمهوری آذربایجان باعث ایجاد تفکرات و جنبش های جدایی طلبانه درمیان جمعیت میلیونی آذری ها در ایران شوند. زیرا قبل و پس از فروپاشی شوروی، مسکو و باکو چندین بار تلاش کردند تا مسئله جدایی مناطق آذربایجان از ایران را مطرح کنند.

باکو تأثیرگذاری شیعیان ایران را به عنوان تهدیدی برای تفکرات سیاسی و اجتماعیِ غربی در آذربایجان تلقی می کند. بنابراین، امروزه از چاپ و انتشار نشریات اسلامی ایران در آذربایجان ممانعت به عمل می آید.

واکنش ایران به مسئله درگیری ها در منطقه قره باغ، ناحیه ای که ارمنی ها درآنجا ساکن بوده و بلافاصله پس از فروپاشی شوروی از باکو جدا شد، همانند ریختن آب سردی برپیکرمقامات آذربایجان بود. زیرا ایران از باکو دراین زمینه پشتیبانی نکرد و از طرفین درخواست کرد تا درگیری های خود را از طریق مذاکرات حل و فصل نمایند.

مقامات ایران و آذربایجان بر موضع گیری ها برضد یکدیگر ادامه می دهند
مرحله جدیدی از اختلافات میان دو کشور زمانی آغاز شد که تهران از تبدیل آذربایجان به پایگاهی مرزی برای اجرای عملیات های نظامی علیه ایران آگاهی یافت. سال گذشته شاهد مناقشات جدی میان باکو و تهران بودیم. سرویس اطلاعاتی آذربایجان از برنامه های تروریستی ایران برضد مقامات عالی رتبه این کشور خبرداد. آخرین حادثه ای که منجر شد تهران سفیر خود درباکو، «محمد بهرامی»، را فرا خوانَد.

تمام این عوامل منجربه موضع گیری های سیاستمداران آذربایجان علیه ایران شد و همچنین افزایش تمایل مقامات این کشور به منظور همکاری های بیشتر با اسرائیل برای تضمین امنیت خود را نیز به همراه داشت.

مواضع باکو در قبال ایران روز به روز خصمانه ترمی شود. معاون رئیس مجلس آذربایجان، «فاضل مصطفی»، نقض حقوق میلیون ها آذربایجانی در ایران را محکوم کرد و حکومت ایران را حکومتی مستبد خواند. این اظهارات دقیقاً مشابه سخنان اخیر «جبهه متحد مردم آذربایجان» بود که آذربایجانی ها و سایرمردم ایران را مورد خطاب قرار می داد. این جبهه اظهار داشت: «مقامات ایران تحت پوشش اسلام، سیاست هایی را دنبال می کنند که ایران را به سوی تاریکی خواهد برد». با توجه به سانسورهای شدید داخلی در آذربایجان، شکی نیست که این سیاستمداران عقاید مقامات عالی رتبه باکو را منتقل کردند.

تقویت همکاری های تجاری میان اسرائیل و آذربایجان
با توجه با این مسائل، توجه کارشناسان بیش از پیش به موضوع تقویت همکاری ها میان اسرائیل و آذربایجان درزمینه حمله احتمالی به ایران معطوف شده است. لازم به ذکراست که طبق اسناد «ویکی لیکس» درسال 2009، معاون سفیر آمریکا در باکو، «دونالد لو»، اظهارداشت: «رئیس جمهور آذربایجان، الهام علی اف، معتقداست که روابط کشورش با اسرائیل همانند کوه یخی است که نُه دهمِ آن درزیرآب قرار دارد».

تجارت میان اسرائیل و آذربایجان درسال 2010 به رقمی بیش از دو میلیارد دلار رسید. این رقم دو برابر میزان تجارت میان آذربایجان و ترکیه درهمین بازه زمانی بود. یک تحلیل گر مسائل بین المللی دراین باره نوشت: «اسرائیل و آذربایجان همکاری های نزدیک اقتصادی و سیاسی بایکدیگر دارند و این همکاری ها برمبنای حضور جامعه یهودیان در آذربایجان و جامعه یهودی های آذربایجانی دراسرائیل استواراست». امروز، آذربایجان 45 درصد ازنیاز بخش انرژی اسرائیل را تأمین می کند. وزیر بازرگانی و صنایع اسرائیل، «بنیامین بن اِلیزر»، ازبرنامه طولانی مدت انتقال گاز آذربایجان به اسرائیل خبرداد.

چه عواملی منجربه گسترش روابط میان باکو و تل آویو می شود؟
دلایل متعددی درزمینه گسترش روابط دوستانه میان اسرائیل و آذربایجان وجود دارد:

• اکثر تحلیل گران معتقدند که روابط اسرائیل با آذربایجان به عنوان بخشی از تلاش های تل آویو به منظوربهبود وجهه این دولت یهودی در جهان محسوب می شود. مدیر مرکز تحقیقات سیاسی «اطلس» واقع در باکو می‌گوید: «اسرائیل نیازمبرم به ارتباط با کشورهای مسلمان دارد. اسرائیل همچنین در زمینه مسائل مربوط به منطقه جدایی طلبِ قره باغ، از آذربایجان پشتیبانی کرد».

• درحین ملاقات وزیرامورخارجه اسرائیل، «آویگدور لیبرمن» از باکو، وی از آذربایجان به عنوان یک پل ارتباطی میان اسرائیل و جهان عرب و یک واسطه در درگیری های میان اعراب و اسرائیل یاد کرد.

• همچنین، موانع متعددی برسر راه باکو وجود دارد که از دستیابی آذربایجان به یک برتری سیاسی درمنطقه جلوگیری می نماید، موانعی ازقبیل: روسیه، ایران، درگیری ها درمنطقه قره باغ و عدم اتخاذ یک راه حل نظامی ازجانب آمریکا به منظور پایان دادن به درگیری ها دراین منطقه. تمایل باکو به منظور مقابله با این موانع با تلاش های اسرائیل در زمینه همراه بود. از دیدگاه اسرائیل، اتخاذ یک راه حل نظامی برای مسئله درگیری ها درمنطقه قره باغ، جایگاه روسیه درمنطقه را تضعیف می نماید، زیرا این امر مشکلات قابل توجهی را در مرزهای روسیه ایجاد خواهد کرد. درنتیجه این مشکلات، توجه مسکو نسبت به مسائل خاورمیانه کمترخواهد شد. علاوه براین، مسئله درگیری ها در قره باغ می تواند به عنوان عاملی برای درخواست از مسکو به منظور کاهش همکاری ها میان ایران و روسیه محسوب شود.

به منظور دستیابی به چنین اهدافی، اسرائیل امکان دسترسی نامحدود آذربایجان به تجهیزات نظامی جدید و پیشرفته را فراهم ساخت. باکو به دلیل محدودیت های قانونی مختلف، نمی توانست این تجهیزات را از اروپا، آمریکا و یا از طریق بلاروس و اوکراین وارد کند.

اسرائیل ازطریق لابی های خود در آمریکا حمایت های بین المللی از آذربایجان را افزایش دهد
اسرائیل به منظور تقویت نقش تعیین کننده آذربایجان درمنطقه، از لابی های قدرتمند خود در آمریکا استفاده می کند. ازدیدگاه کارشناسان، نمایندگان جامعه یهودی درآمریکا تلاش می کنند تا واقعیت های جدیدی از آذربایجان را به جامعه بین المللی معرفی کنند و همچنین روابط بین المللی این کشور را نیز گسترش دهند.

«ایلیا برتمن»، عضو مرکز مطالعات استراتژیک «بگین- سادات»، اظهارداشت که لابی های یهودی در واشنگتن تلاش می کنند تا سیاست هایِ لابی های ارمنی برضد آذربایجان در زمینه محدود ساختن کمک های آمریکا به باکو را خنثی نمایند. برتمن می نویسد: «درنتیجه فعالیت لابی های یهودی در وزارت امور خارجه آمریکا، قانون ممنوعیت فروش تسلیحات به آذربایجان که ازسال 1993 پابرجا بود لغو شد. دولت آمریکا نیز در اواسط دهه گذشته، مبلغی معادل 4.4 میلیون دلار به منظور خرید تجهیزات نظامی به آذربایجان اهدا کرد».

اسرائیل قصد دارد از نفوذ خود درآذربایجان، به مقابله با ایران بپردازد
یکی دیگر از اهداف اتحاد اسرائیل و آذربایجان که از هدف مقابله با تهدیدات از جانب روسیه و ارمنستان اهمیت بیشتری دارد، خنثی کردن تهدیدات از جانب ایران است. همان گونه که دیپلمات ارشد آمریکایی، «رابرت گاروِریک»، اظهارداشت: « هر دو کشور، ایران را به عنوان یک تهدید واقعی برای موجودیت خود تلقی می کنند». یک تحلیل گر روسی معتقداست که اسرائیل می تواند با استفاده از ارسال سلاح های پیشرفته، لابی های قدرتمند و حمایت از برتری سیاسی آذربایجان درمنطقه، این کشور را به یک عنصر دست نشانده خود تبدیل نماید و ازاین طریق همکاری های مشترک باکو و تل آویو به منظور مقابله با تهدیدات ایران را تضمین کند.

موشک ها، خمپاره ها، سیستم های ارتباطی پیشرفته، هواپیماهای بدون سرنشین و سایرتجهیزات نظامی اسرائیل، قابلیت های ارتش آذربایجان درزمینه مقابله با حمله احتمالی از جانب ارمنستان و گسترش روز افزون قدرت ایران درمنطقه را افزایش خواهد داد.

درگیری های داخلی در آذربایجان، آینده این کشور را غیرقابل پیش بینی ساخته است
صرفه نظر از این مسائل، مسلمانان آذربایجان از گسترش همکاری ها میان کشور خود و اسرائیل خشمگین هستند. علاوه براین، آذربایجان هم اکنون از درگیری های داخلی و غیرقابل حل میان دولت و جبهه مخالف، بخش سکولار و بخش مذهبی جامعه، شیعیان و سنی های جامعه، اقلیت های قومی و رهبران حاکم برکشور رنج می برد. درعین حال، آذربایجان به عنوان یک هدف برای قدرت های منطقه به منظور اجرا و آزمایش استراتژی های مختلف محسوب می شود.

این مشکلات ذکرشده منجر به افزایش تنش ها درجامعه آذربایجان و تشدید افراط گرایی درمیان گروه های مخالف و اقلیت های قومی و مذهبی دراین کشور می شود. در چنین شرایطی، بحث و گفتگوها میان کارشناسان و سیاستمداران در زمینه احتمال نفوذ انقلاب های جهان عرب به آذربایجان افزایش می یابد. به همین دلیل است که پیش بینی ها درباره آینده آذربایجان امری دشوار محسوب می شود. همان گونه که تا چندی پیش هیچ کس نمی توانست افزایش تنش ها میان باکو و تهران و تمایل آذربایجان به منظور ارتباط بیشتر با اسرائیل را پیش بینی کند.

انتهای پیام/#