سرنوشت ۲.۵ میلیون شغل؛ از وعده تا انکار

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم ، ایجاد اشتغال و حل معضل بیکاری یکی از بزرگترین دغدغه‌های دولت در سال‌های اخیر بوده است، و در این راستا برنامه‌ ریزی‌های گوناگونی صورت گرفته و در سال تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی، معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری به پیش‌بینی فرصت‌های شغلی جدید در سال جاری و الزامات و منابع مالی مورد نیاز آن برای شورای عالی اشتغال اقدام کرد.
بر همین اساس شورای عالی اشتغال هر استان بر اساس مصوباتش  با همکاری دستگاه‌های مختلف دولتی به منظور تحقق هدف گذاری برای ایجاد و توسعه شغل در کشور موظف به انجام تعهداتی شد.
در اوایل سال جاری محمدحسین فروزان مهر از جدیدترین برنامه ریزی ها و تصمیمات شورای عالی اشتغال برای ارائه بسته جدید اشتغالی سال 91 خبر داده و گفته بود: در آخرین نشست شورا طی سال 90 مصوب شد که معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور، برنامه جدید اشتغال سال 91 را در سقف 2 میلیون و 500 هزار فرصت شغلی ارائه کند.
معاون توسعه اشتغال و کارآفرینی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، اظهار کرده بود: همچنین قرار است از سوی معاونت رئیس جمهور ترکیب جدید منابع مالی و جدول آن برای اجرا در سال جاری طراحی و اعلام شود.
این مقام مسئول در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، بیان کرد: جهت گیری برنامه جدید دولت در سال جاری بیشتر بر مبنای اهداف برنامه پنجم توسعه و همچنین قابلیت های استان ها تنظیم شده است.
معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، افزود: همچنین طبق استراتژی های مختلف در استان ها و پتانسیل هر منطقه، سهم استان ها از بسته جدید اشتغالی در سال جاری  مشخص شده است.
همچنین مدیر عامل صندوق مهر امام رضا (ع) در مورد اشتغالزایی در دولت نهم و دهم  در مرداد ماه سال گذشته اعلام کرده بود: من اعتقاد دارم که با ارائه این آمار و عملکرد در واقع جمهوری اسلامی ایران و شخص رییس‌جمهور استحقاق دریافت جایزه نوبل در راستای کارآفرینی، اشتغال زایی و ارائه تسهیلات زود بازده را دارا می باشد.
«2.5 میلیون شغل در مقیاس کشوری مانند ایران به هیچ وجه عدد بزرگی نیست اگر صرفاً از قالب‌هایی که در اندیشه، برنامه‌ریزی و اقدام و عمل ایجاد شده خارج شویم، موفقیت دور از دسترس نیست».
سخنان فوق را کسی غیر از رییس جمهور بیان نکرده است. سخنانی که در سال 90 و هفت سال پس از روی کار آمدن او گفته شده، بنابراین همگان تصور می کردند که دادن وعده ایجاد 2.5 میلیون شغل ، حالا که بیش از7 سال از ریاست جمهوری احمدی نژاد می گذرد، وعده ای حساب شده است و به سرنوشت وعده های دیگر نخواهد شد. اما حالا که ده ماه از وعده دولت گذشته ،سوال این است که وضعیت اشتغال و اشتغال زایی در کشور به کجا رسیده است؟

* 2.5 میلیون شغل از وعده تا انکار

اما قبل از پاسخ به سوال بالا باید گفت، وعده حل مشکل اشتغال در کنار وعده های دیگری مانند حل مشکل مسکن، تسهیل ازدواج، کاهش تورم  از سال 84 به کرّات توسط دولت داده شده است. اما اوج ارائه این وعده که همه نگاه ها را متوجه دولت کرد، وعده ایجاد 2.5 میلیون شغل در سال 91 بود. رئیس جمهور در آغاز سال 1390 این وعده را داد و حتی این رقم را رقم بزرگی ندانست. احمدی نژاد در فروردین سال 1390در همایش تعاون، کار آفرینی و اشتغال با بیان اینکه برخی مدعی هستند شرایط برای تحقق وعده دولت مبنی بر ایجاد 2.5 میلیون شغل در سال 90 مهیا نیست، بیان داشت: با قطعیت اعلام می‌کنم که همه شرایط از لحاظ امکانات سرزمینی نیروی انسانی کارآمد، منابع مالی و شرایط اجتماعی و سیاسی برای تحقق این وعده و تبلور جهاد اقتصادی فراهم است.

وی همچنین در اردیبهشت ماه همان سال در جمع مردم ایلام گفت که « ظرف دو سال آینده دو تا 2.5 میلیون شغل در کشور ایجاد خواهیم کرد و این به نظر ما شدنی است و همه مجموعه ها باید برای رسیدن به این هدف بسیج شوند تا این هدف محقق شود».
به راحتی می‌توان گفت تعداد کسانی که روی حرف رییس جمهور حساب باز کرده بودند کم نبودند. اما سهمی از این 2.5 میلیون شغل وعده داده شده نصیبشان شد؟ عبدالرضا شیخ الاسلامی، وزیر تعاون، کار و امور اجتماعی در اسفند ماه سال 90 آب پاکی را روی دست همه ریخت و اعلام کرد که دولت وعده ایجاد 2.5 میلیون شغل نداده بود. وی در روزهای پایانی سال 90 اعلام کرد که « فکر نمی‌کنم تا پایان سال دو میلیون و 500 هزار فرصت شغلی ایجاد شود، دولت هم در این زمینه قول نداده و قسم نخورده است»
شیخ الاسلامی اما شهریور امسال نکات جالبتری در مورد این وعده گفت. وی با فراموش کردن اینکه اصلا قرار بوده 2.5 میلیون شغل در سال 90 ایجاد شود، گفت « از دومیلیون و سیصد هزار شغلی که قرار است امسال ایجاد شود بیش از نیمی از آنها حفظ اشتغال موجود می باشد.» وی در توضیح صحبت های خود گفت:« در بخش حفظ اشتغال موجود یک میلیون و 70 هزار شغل مربوط به کسانی است که در کوتاه‌مدت بیکار و به طور مجدد شاغل شده‌اند همچنین 120 هزار شغل نیز به جابه‌جایی فعالیت‌ها و مشاغل مربوط می‌شود.» نکته مهم اینجاست که چگونه حفظ یک شغل، ایجاد شغل محسوب می‌شود؟

* شغل های روی کاغذ

وزیر تعاون،کار و رفاه اجتماعی اوایل امسال از ایجاد 1.6 میلیون شغل در سال گذشته خبر داد، خبری که بعدا توسط مرکز آمار ایران تصحیح شد. عادل آذر در اردیبهشت ماه امسال اعلام کرد که در سال 90، یک میلیون و 375 هزار شغل پایدار ایجاد شده است. اما با وجود آنکه وی از همه خواست به این آمار اعتماد کنند، برخی کارشناسان شبهاتی را در مورد صحت این آمار مطرح کردند.

* سیر صعودی بیکاری در گروه سنی 24-20ساله

استناد به آمارهای ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران نشان دهنده این است که بیش از 202 هزار نفر از سال 84 تا 90  از لیست فعالان عرصه کار خارج شده‌ است ، این در حالی است که بارها مقامات دولتی اذعان داشتند که برای ریشه‌کنی  نرخ بیکاری تلاش کرده‌اند.
نگاهی به روند تغییرات نرخ بیکاری از آغاز به کار دولت نهم و دهم نشان از آن دارد که نرخ بیکاری همچنان دو رقمی است و از 11.5 درصد در سال 84 به 11.3 درصد در سال 85، 10.5 درصد در سال 86، 10.4 درصد در سال 87، 11.9 درصد در سال 88، 13.5 درصد در 89 و در نهایت 12.3 در سال گذشته در نوسان بوده است.
آمارهای موجود بیانگر این مبحث است که دولت در زمینه کاهش نرخ بیکاری تلاش‌های زیادی نکرده و نه تنها 1.6 میلیون شغل ایجاد نشده بلکه با پایین آمدن نرخ مشارکت اقتصادی، بیکاری افزایش یافته است و عواملی همچون بنگاه های کوچک زودبازده، وام های خوداشتغالی، مشاغل خانگی و دیگر منابعی که در این بخش صرف شده ، موفق به مهار نرخ بیکاری جوانان نشده‌اند.

* نرخ مشارکت اقتصادی به تفکیک

نرخ مشارکت اقتصادی نشان می‌دهد چند درصد از جمعیت در سن کار، شاغل یا بیکار هستند. مطابق نتایج به دست آمده در فصل تابستان، نرخ مشارکت اقتصادی در جمعیت 10 ساله و بیشتر در کل کشور 38.2 درصد بوده است. این شاخص در بین مردان 62.3 درصد و در بین زنان 14.1 درصد محاسبه شده است.
همچنین نتایج نشان می‌دهد، درصد جمعیت فعال 10ساله و بیشتر در نقاط روستایی بیشتر از نقاط شهری است، به طوری که نرخ مشارکت اقتصادی در نقاط روستایی 41.1 درصد و در نقاط شهری 37.2 درصد بوده است.
در صورتی که جمعیت 15ساله و بیشتر، جمعیت در سن کار فرض شود، نرخ مشارکت اقتصادی در کل کشور 41.8 درصد به دست می‌آید. این شاخص در بین مردان 68.3 درصد و در بین زنان 15.4 درصد ، در نقاط شهری 40.5 درصد و در نقاط روستایی 45.4 درصد به دست می‌آید.
مقایسه نرخ مشارکت اقتصادی در گروه‌های سنی نشان می‌دهد بیشترین نرخ مشارکت اقتصادی (55.9 درصد) در گروه سنی 29-25 ساله بوده است. این شاخص در بین مردان گروه سنی 44-40 ساله با 93.2 درصد و زنان گروه سنی 29-25 ساله با 25.4 درصد بیشترین مقادیر را به خود اختصاص داده‌اند.
بررسی تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی نشان می‌دهد که در تابستان 1391 نسبت به تابستان 1390، این شاخص در جمعیت 10 ساله و بیشتر 1.2 درصد افزایش داشته است. این شاخص در نقاط شهری 1.6درصد و در نقاط روستایی0.1 درصد افزایش داشته است، این شاخص در بین مردان 1.0درصد و در بین زنان 1.7 درصد افزایش داشته است.
همچنین نرخ مشارکت اقتصادی در جمعیت 10 ساله و بیشتر در تابستان 1391 نسبت به بهار 1391، 0.1 درصد افزایش داشته است، این شاخص در نقاط شهری 0.1 درصد و در نقاط روستایی تغییری نداشته است. همچنین این نرخ، در بین مردان 0.3 درصد افزایش و در بین زنان 0.2 درصد کاهش داشته است.

* بیکاری در کدام گروه سنی زیاد است ؟

براساس  گزارش ارائه شده از سوی مرکز آمار، نرخ بیکاری مردان و زنان در گروه سنی یاد شده به ترتیب 24٫8 و 48٫5 درصد است. که نرخ بیکاری جوانان 20تا 24 ساله در کشور 29٫8 درصد است که این میزان نسبت به سایر گروه های سنی بیشتر است.
باید توجه داشت که جمعیت کثیر تقاضا کننده بازار کار در این گروه سنی قرار دارند چرا که بیشتر فارغ التحصیلان دانشگاهی در این سنین قرار دارند.
همچنین نرخ بیکاری برای زنان در سنین یاد شده در نقاط شهری 56٫2 درصد گزارش شده است.
براساس این گزارش، نرخ بیکاری جوانان در سنین 25 تا 29 سال نیز بالا است ، به طوری نرخ بیکاری برای این گروه سنی 22٫5درصد گزارش شده است.
هم اکنون نرخ بیکاری جوانان در جهان بیش از سایر گروههای سنی است، زیرا بیشترین متقاضیان کار در این سنین قرار دارند. نمی توان گفت که بیکاری برای جوانان در ایران طبیعی است زیرا ساختارهای اقتصادی متناسب با زاد و ولدی که در دهه 60رخ داده است ، باید خود را تغییر می داد به طوری که این جوانان هم اکنون بازوان توانمندی برای اقتصاد کشور محسوب می شوند.
نرخ بیکاری گروه سنی  15 تا 24 ساله نشان می‌دهد طی 7 سال گذشته با توجه به افزایش جمعیت در این رده سنی نرخ بیکاری نیز سیر صعودی را دنبال کرده است.
بر اساس نتایج یاد شده، هرچه که به سن افراد افزوده می شود تقاضای آنها برای یافتن شغل کمتر می شود به طوری که نرخ بیکاری روند نزولی می یابد.
نتایج این طرح نشان می دهد، نرخ مشارکت اقتصادی در گروههای سنی 20تا 24 و 25تا 29 سال کمتر از سایر گروههای سنی است، به طوری که این ارقام نشان می دهند نرخ مشارکت اقتصادی همواره با نرخ بیکاری رابطه ای معکوس دارد و هر وقت که نرخ بیکاری افزایش یابد ، نرخ مشارکت اقتصادی کاهش و اگر بیکاری کاهش یابد نرخ مشارکت اقتصادی افزایش می یابد.

* تغییرات نرخ بیکاری

نرخ بیکاری نشان می دهد چند درصد از جمعیت فعال، بیکار هستند. در مقابل نرخ اشتغال نشان می دهد چند درصد از جمعیت فعال شاغل هستند. بنابراین بررسی نرخ بیکاری به طور ضمنی بررسی نرخ اشتغال نیز است.
براساس نتایج به دست آمده در فصل تابستان، نرخ بیکاری جمعیت 10 ساله و بیشتر در کل کشور 12.4 درصد بوده است. این شاخص در بین مردان 10.2 درصد و در بین زنان 22.1 درصد محاسبه شده است.
همچنین نتایج بیانگر آن است که نرخ بیکاری در نقاط شهری بیشتر از نقاط روستایی است به طوری که نرخ بیکاری در نقاط شهری 14.5 درصد و در نقاط روستایی 7.1 درصد است. چنانچه جمعیت فعال 15 ساله و بیشتر در نظر گرفته شود، نرخ بیکاری همان 12.4 درصد به دست می‌آید. مقایسه نرخ بیکاری در گروه‌های سنی نشان می دهد، بیشترین نرخ بیکاری در گروه سنی 24-20ساله با 29.8 درصد بوده است. بررسی این شاخص در بین مردان و زنان نشان می دهد همین گروه سنی در بین مردان با 24.8 درصد و در بین زنان با 48.5 درصد بالاترین نرخ بیکاری را به خود اختصاص داده است.
بررسی نرخ بیکاری جمعیت 10 ساله و بیشتر نشان می دهد که این شاخص در تابستان 1391 نسبت به بهار 1391، 0.5 درصد کاهش یافته است. این نرخ در نقاط شهری 0.4 درصد و در نقاط روستایی 0.8 درصد کاهش داشته است. همچنین در بین زنان 2.1 درصد افزایش و در بین مردان 1.0 درصد کاهش یافته است.
نرخ بیکاری جمعیت 10 ساله و بیشتر در تابستان 1391 نسبت به تابستان 1390، 1.3 درصد افزایش یافته است. این شاخص در نقاط شهری 2.0 درصد و در نقاط روستایی 0.5 درصد کاهش یافته است. همچنین در بین مردان 0.9 درصد و در بین زنان 2.1 درصد افزایش یافته است.
نسبت اشتغال
نسبت اشتغال نشان می دهد که چند درصد جمعیت واقع در سن کار، شاغل هستند. نتایج به دست آمده در فصل تابستان نشان می دهد، نسبت اشتغال جمعیت 10 ساله و بیشتر 33.5 درصد بوده است. این نسبت برای مردان به مراتب بیشتر از زنان بوده است به طوری که نسبت مذکور در بین مردان 55.9 درصد و در بین زنان 11.0 درصد به دست آمده است.
همچنین نسبت اشتغال جمعیت 10 ساله و بیشتر در نقاط روستایی بیشتر از نقاط شهری بوده است به نحوی که این نسبت در نقاط روستایی 38.2 درصد و در نقاط شهری 31.8 درصد بوده است.
بررسی نسبت اشتغال در بین جمعیت 15 ساله و بیشتر در نقاط روستایی بیشتر از نقاط شهری بوده است به نحوی که این نسبت در نقاط روستایی 38.2 درصد و در نقاط شهری 37.8 درصد بوده است.
با این وجود باید منتظر ماند  تلاش‌ها و برنامه‌های دولت در این زمینه تا چه میزان محقق می‌شود و آیا می‌تواند تا پایان دولت روند افزایش نرخ بیکاری را مهار کند یا مانند سنوات گذشته شاهد افزایش شمار بیکاران خواهیم بود.

گزارش از پروانه حسین زاده

انتهای پیام/