«زن» از مسائل مهم مطرح در تجددگرایی بوده است
خبرگزاری تسنیم : غلامعلی حدادعادل نماینده مجلس، شب گذشته در برنامه «هنگام درنگ» که به تحلیل و بررسی سریال «کلاه پهلوی» می‌پردازد حضور یافت و با اشاره به اهمیت نقش «زنان»، مساله تجدد را مورد واکاوی قرار داد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم ، غلامعلی حداد نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی شب گذشته در برنامه «هنگام درنگ» که به تحلیل و بررسی سریال «کلاه پهلوی» می‌پردازد حضور یافت و با اشاره به اهمیت نقش «زنان» در طرح مساله تجدد گفت: « موضوع زنان از مسائل مهم مطرح در تجدد بوده و هنوز هم هست. امروز هم یکی از چالش‌های مهم ما و جامعه غربی معنایی است که ما برای زن قائلیم و الگویی است که آنها عرضه می‌کنند و اهمیت این موضوع به اندازه‌ای است که امروز حجاب زن‌ها در همه جای دنیا نماد اسلام‌گرایی است».
در این برنامه که با حضور "موسی حقانی" کارشناس تاریخ و مجری برنامه برگزار شد، حداد عادل در خصوص نحوه ورود تجدد به ایران، گفت: «موج تجدد قبل از دوران رضاخان و از دوره قاجار آغاز شد و سردمداران تجددخواهی توانستند تحولات مشروطه را به سمت و سوی دلخواه خود تغییر دهند. تجدد در ایران واقعیتی تاریخی است و هنگامی که تاریخ ایران را مطالعه می‌کنیم، در مقطعی با واقعیت غرب‌گرایی و تجدد، مدرنیزاسیون و مباحثی از این دست مواجه می‌شویم».
وی با تاکید بر اهمیت شناخت این مبحث در تاریخ ایران گفت: «خیلی مهم است که اهل فکر و تحقیق، این دوره را بشناسند. بحث تجدد چیزی نیست که شروع و تمام شده باشد بلکه همین حالا هم شناخت آن در دستور همه ما است؛ چه موافق باشیم و چه مخالف باشیم. اگر بگویم این مساله امروز به شکل جدی‌تری در مقایسه با 40 و 50 سال پیش مطرح است، حرف گزافی نگفته‌ام. بعد از انقلاب اسلامی، صحنه اجتماعی، فکری و سیاسی جامعه ما به عرصه آراء و صحنه چالش‌های مربوط به تفکر اسلامی و فکر تجدد غربی و غرب‌گرایی تبدیل شده است.»
حدادعادل سپس درباره مبدا آغاز تجددگرایی گفت: «برخی محققان، جنگ‌های ایران و روس در دوره فتحعلی‌شاه را آغاز تجدد‌طلبی می‌دانند. این جنگ‌ها حوادث تلخی بود و غرور ملی ایرانیان را جریحه‌دار کرد. دو شکست پی در پی به ایران در این جنگ‌ها و از دست رفتن حدود 20 شهر آباد ایران، ضربه سنگینی به جامعه ایران وارد کرد و جامعه علت شکست در این جنگ‌ها را جویا شد. این واقعه توجه مردم را به سمت این مساله جلب کرد که طرف مقابل اروپایی بوده و سلاح‌هایش اروپایی بوده و به همین دلیل توانسته ایران را شکست دهد. در دوره محمد‌شاه این روند کمی جدی‌تر شد و جامعه ایران حساب شده‌تر با تمدن غرب مواجه شد. در همین دوره فهرستی از کتاب‌های مختلف از طرف شاه به فرانسه سفارش داده شد که شامل 160 کتاب در زمینه زمین‌شناسی، فیزیک، شیمی، جغرافیا، ذوب فلزات، نقشه جهان و... بود. این فهرست نشان می‌دهد شناخت غرب در زمان محمد‌شاه بوده و در زمان ناصرالدین‌شاه، با تاسیس دارالفنون جلوه مهمی از این کار دیده می شود.»
در ادامه این برنامه موسی حقانی با اشاره به تلاش دولت‌های روسیه و انگلستان برای عقب نگه‌داشتن ایران گفت: «سیاست انگلستان این بود که روشنفکران ایرانی این وعده را به مردم می‌دادند که اگر غرب بیاید ایران آباد می‌شود.» او سپس این سوال را مطرح کرد که «آیا روشنفکران باطن غرب را نشناخته بودند یا از سر سپردگی این کار را می‌کردند؟»
حدادعادل در رابطه با سرنوشت روشنفکری در ایران، تصریح کرد: «وقتی تجدد وارد ایران شد، محورها و موضوع‌هایی داشت و یکی از آنها این بود که ایران از نظر علمی عقب مانده است و غرب از نظر علمی پیشرفته است. از مواردی که همه مردم دوست داشتند در آن پیشرفت صورت بگیرد، «پزشکی» بود. در ایران دوره قاجاری بیماری تراخم خیلی شدید بود و تلفات زیادی داشت و به همین دلیل مردم به خارج از ایران توجه فراوانی داشتند. عقب‌ماندگی علمی هم یک بُعد قضیه است. آنچه در اذهان وجود داشت مساله صنعت بود. ارتش و شیوه جنگ امروزی هم یک مساله بود. یک مقوله دیگر در تجدد، موضوع قانون و کیفیت اداره جامعه، قانون‌گذاری، دموکراسی، مردم‌سالاری، داشتن مجلس و معنی و جایگاه سلطان و سلطنت در جامعه، یک مقوله دیگر آزادی بود. یک مقوله هم بحث «زن» بود. کسانی که طرفدار تجدد بودند، با قوت و شدت خواهان تحول در نقش زن و خواستار تغییر وضع زن در ایران بودند.»
وی با تاکید بر این مطلب که «موضوع زن از مسائل مطرح در تجدد بوده و هنوز هم هست» گفت: «امروز هم یکی از چالش‌های مهم ما و جامعه غربی یکی همین معنایی است که ما برای زن قائلیم و الگویی است که آنها عرضه می‌کنند. این موضوع بعد از انقلاب خیلی جدی شد، در حدی که امروز حجاب زن‌ها در همه جای دنیا نماد اسلام‌گرایی شده است. اگر امروز مردی را با ریش در نقطه‌ای از دنیا مشاهده کنید، ممکن است تصور کنید مسلمان باشد اما آن فرد می‌تواند، یهودی هم باشد. شاید هم از روی علاقه ریش گذاشته اما اگر زنی را ببینید که موی خود را بپوشاند قطعا می‌دانید او مسلمان است. این حجاب امروز نماد چالش با غرب شده است و صد برابر قبل جا باز کرده است.»
همکاری با غربی‌ها و دلسوزی برای وطن
حداد عادل در ادامه با اشاره به تناقض روشنفکران ایران در توجه به پیشرفت از یک سو و حمایت از دیکتاتوری رضاخان از سوی دیگر گفت: «در بسیاری از مسائل دیگر حوزه روشنفکری این تناقض دیده می‌شود. روشنفکران تاریخ یکی ـ دو قرن اخیر ایران عموما خود را دلسوز وطن معرفی می‌کردند و می‌گفتند می‌خواهیم ایران را از بدبختی و عقب‌ماندگی نجات دهیم. اگر هم مردم را به غربی شدن دعوت می‌کنیم، می‌خواهیم کشور ایران پیشرفته باشد اما همین‌ها در برابر استعمار غربی و دخالت اجانب در ایران واکنش نشان ندادند. در میان روشنفکران فقط 10 درصد در برابر استعمار غربی ایستادند. خیلی از آنها در برابر استعمار غربی کوتاه می‌آیند و با دخالت آنها در ایران مخالفت نمی‌کنند و در برابر دست‌اندازی آنها به مقدرات کشور ما موضع نمی‌گیرند و حتی با حکومت رضاخانی که ساخته و پرداخته انگلیسی‌هاست، نهایت همکاری را می‌کنند و بعد دم از دلسوزی برای وطن می‌زنند.»
حقانی به طرح این سوال پرداخت که «آیا برداشت روشنفکران از غرب معیوب، سطحی و ناقص بوده یا مسائل دیگری پشت پرده است»؟ او سپس به توصیه غربی‌ها به راه‌اندازی فراموشخانه در ایران، تغییر خط و الفبای فارسی، تاسیس فراماسونری و ... اشاره کرد و گفت: «طرح بحث آزادی زنان برای ساختار‌شکنی صورت گرفت و هدف بحث پیشرفت واقعی کشور نبود. آیا واقعا ما در مسیر ترقی و مدرن شدن به سبک غربی‌ها گام جدی در کشور برداشتیم؟»
حداد عادل پاسخ داد: «خیر. تمدن غربی از طرف روشنفکران با جنبه‌های مثبت به جامعه معرفی می‌شد اما آنچه عملا اتفاق افتاد این بود که جنبه‌های مثبت محقق نشد. بحث تجدد خیلی دامنه‌دار است و کل آن در یک برنامه تلویزیونی ادا نمی‌شود اما خوب است که دانشگاهیان و دوستان جوان ما بدانند که اصولا برخورد ما با تمدن غربی برخورد سطحی بوده است. تمدن غربی خوب یا بد هرچه بوده، درختی بوده و ریشه‌ای در خاک داشته و تنه، شاخ و برگ و میوه داشته است. میوه نتیجه ریشه بوده است و ریشه در خاک تغذیه کرده بود. ما از این درخت فقط میوه را می‌دیدیم و آشنایی ما با مبانی غربی خیلی کم بوده است. از رنسانس به بعد مکتب‌های فلسفی، جهان‌بینی انسان غربی را می‌سازد و جهان غربی بر اساس این مکاتب ساخته می‌شود. دکارت 400 سال پیش در غرب راه نویی را آغاز کرد. این راه ادامه یافت و فیلسوفان دیگر همه دیدگاه‌هایی داشتند که در علم و ریاضیات و فیزیک اثر گذاشت. حال چقدر از این معارف فلسفی و میراث فکری رنسانس به بعد اروپا را می‌بینید که در تجدد وارد ایران شده باشد؟ جنبه نرم‌افزاری تمدن غربی تقریبا مسکوت مانده و فقط بحث‌های ظاهری آن در کشور ما مطرح شده است و از همه ظاهری‌تر بحث زن است.»
این نماینده مجلس، سپس با تاکید بر این مساله که «انتقاد از غربی شدن ظاهری زن ایرانی در دوره رضاخان به معنای تایید وضع زن ایرانی در آن زمان نیست» گفت: «ما غربی شدن ظاهری، زن ایرانی را خلاف اعتقادات زن ایرانی می‌دانیم اما وضع زن آن دوره را هم اسلامی نمی‌دانیم. بی‌سوادی زنان در قاجار و اوایل پهلوی و ظلم مردان به زنان و تعدد زوجاتی که فقط برای هوسرانی بود و صرفا ظاهر شرعی داشت، ظلم و جهل و خرافات که مثل پیله‌ای زندگی زن ایرانی را گرفته بود همه یک واقعیت بود و به هیچ‌وجه زن ایرانی با این وضعیت، آن زنی نبود که اسلام می‌خواست.
در چنین شرایطی روشنفکران چشم‌انداز زیبایی از اروپا نشان دادند و گفتند اگر می‌خواهید پیشرفت کنید و از این بدبختی نجات پیدا کنید باید مثل غربی‌ها شوید. حرف تقی‌زاده که گفت ایرانی باید از ناخن پا تا فرق سر فرنگی شود حرف یک نسل است و فضایی وجود داشته که این حرف بیان شده است. این حرف را امروز از زبان غرب‌زده‌ترین آدم‌ها هم نمی‌توان شنید و حتی خیلی از کسانی که از حکومت جمهوری اسلامی ایران دلخور هستند هم این حرف را قبول ندارند. یکی از نمونه‌های فرنگی شدن این بود که خانم‌ها اگر می‌خواهید پیشرفت کنید باید لباس خود را عوض کنید. استدلال‌های روشنفکران در کشف حجاب این بود که اگر می‌خواهیم به پای اروپا برسیم باید خانم‌ها لباس را بگذارند کنار و شبیه زن اروپایی شوند.»
حقانی نیز در بخش پایانی برنامه به نقش پُر رنگ زنان در تاسیس بانک ملی در ایران، پرداخت غرامت ایران به روسیه پس از جنگ‌های عباس میرزا، پیروزی جنبش تنباکو و ... اشاره و اعلام کرد در قسمت دیگری از برنامه هنگام درنگ مساله تجدد با حضور دکتر حداد عادل بررسی خواهد شد.
برنامه «هنگام درنگ» محصول تامین برنامه شبکه یک سیما است که هر هفته پس از پخش سریال «کلاه پهلوی» به روی آنتن می‌رود و مباحث مطرح در این سریال را با گفت‌و‌گوی کارشناسی تحلیل می‌کند. نمایش بخش‌هایی از سریال و گفت‌و‌گو با مردم نیز از دیگر بخش‌های این برنامه است.
انتهای پیام/
