اقتصاد دانش‌بنیان در انتظار یک تصمیم استراتژیک از سوی دولت

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم ، سطح بندی و حمایت گام به گام از فعالیت های دانش بنیان به جای شرکت ها ضرورت اجرای قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان است و در شرایط تحریم و وابستگی شدید به نفت، اقتصاد دانش بنیان می تواند هسته اصلی اقتصاد مقاومتی را تشکیل دهد.

حمایت از تولید محصولات و ارائه خدمات دانش بنیان می تواند وابستگی کشور را به منابع طبیعی و زیرزمینی کاهش دهد، زمینه ساز یک اقتصاد درون زا باشد که متکی به توان بومی است، سبب توانمند سازی صنایع داخلی در مقابل تهدیدات خارجی شود و زمینه ساز استفاده از نیروی انسانی متخصص فراوان موجود در کشور گردد.
حال با توجه به اینکه قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان، معافیت ها و تسهیلات خوبی برای این شرکت ها در نظر گرفته است اصلی ترین مسئله برای اجرای این قانون احراز شرایط دانش بنیان بودن و نحوه حمایت از آنها است.
از یک منظر می توان دو روش و پارادایم را برای حمایت از فعالیت های دانش بنیان متصور شد :
1. تشخیص و جداسازی سخت گیرانه شرکت هایی که واجد شرایط دانش بنیان بودن هستند و حمایت گسترده از آنها
2. تشخیص و دسته بندی فعالیت ها و خروجی های دانش بنیان در کشور و حمایت های متناسب با سطح و نوع فعالیت ها به صورت گام به گام و تنظیم سطوح فعالیت های دانش بنیان در طول زمان.
روش اول:
• راه اول شبیه تجربه ای است که کشور در حوزه نخبگان در سال های قبل داشته است. دولت تعداد محدودی از افراد را با شاخص هایی انتخاب کرده که عمده آنها کنکوری و المپیادی هستند و سایر افراد را تقریبا رها کرده است. بر آنها برچسب نخبگی زده و به همین واسطه و همچنین فضاسازی های غلط رسانه ها باعث طلبکاری آنها از نظام شده و  مجبور گردیده هر روز رانت های بیشتری را برای آنها بدون آنکه خروجی محسوسی برای کشورداشته باشند قائل شود. با این روش رقابت برای خروجی دادن از بین رفته و تنها رقابت برای نخبه شدن باقی مانده است زیرا این افراد می دانند که اگر در این دایره وارد شوند به آن بهشت موعود وارد می شوند و تکلیف از آنها ساقط می گردد.
همین اتفاق برای راه حل پیشنهادی اول برای شرکت های دانش بنیان نیز رخ خواهد داد سیل زیادی از شرکت ها خواهند آمد که خود را واجد شرایط دانش بنیان بودن معرفی خواهند کرد و دولت نیز مجبور به انتخاب از میان آنها می شود و به این شرکت ها برچسب دانش بنیان بودن خواهد زد برای آنکه از حمایت ها استفاده کنند. ممکن است گفته شود که به طور موقت این برچسب زده خواهد شد اما تجربه نخبگان نشان داد که تقریبا اکثر افراد از استعدادهای برتر و دارای درجات مختلف به لحاظ دسته بندی بنیاد بودند و نه نخبه. در حالی که همه خود را نخبه می دانستند و به همین واسطه و اشتباهات رسانه ها فشار اجتماعی شدیدی را بر دولت وارد کردند. چه تضمینی وجود دارد که همین اتفاق در مورد شرکت های دانش بنیان رخ ندهد؟
از سوی دیگر قرار دادن شاخص برای شرکت و خصوصیات افراد مانند آنچه وزارت علوم برای شرکت های دانش بنیان در نظر دارد که هیئت مدیره و یا نیروی انسانی شرکت حداقل مدرکی مانند کارشناسی داشته باشند و یا در پارک های علم و فناوری حضور داشته باشند... نیز نگاه غلطی است که با پذیرش آن فعالیت دانش بنیان را محدود به افراد دانشگاهی می کند که چندان دغدغه در حوزه اقتصاد ندارند، از سوی دیگر  می تواند شائبه های فساد در مورد شرکت سازی های سوری را ایجاد نماید مانند آنچه که ما در حوزه عمرانی شاهد آن هستیم.
مسئله دیگر اینکه چه حجمی و چه تعداد از محصولات یک شرکت در چه دوره ای باید دانش بنیان باشد؟ اگر شرکتی یک محصول دانش بنیان داشت و چهار تا محصول معمولی داشت چرا باید از حمایت های این قانون بهره مند شود؟ روی دیگر این مسئله نیز وجود دارد ممکن است شرکتی این وضعیت را داشته باشد چرا باید آن محصول دانش بنیان از حمایت برخوردار نشود؟
لذا به نظر می آید راه حل اول در کشور تجربه شده و شکست خورده است و نه تنها باعث رقابت مثبت و خروجی برای کشور نمی شود بلکه باعث برچسب زنی، فشار اجتماعی، ایجاد رانت و فساد در این حوزه می گردد.
روش دوم:
• راه حل دوم به این واقعیت توجه دارد که مسئله کشور آن است که حجم فعالیت های اقتصادی دانش بنیان اعم از تولید و خدمات دانش بنیان در کشور افزایش پیدا کند یعنی برای کشور در حال حاضر خروجی اهمیت دارد. لذا منطقی است که دولت از فعالیت و محصول دانش بنیان که می تواند اعم از یک خدمت و یا کالا باشد حمایت کند. این نوع حمایت مشکلاتی که روش اول را دارد برطرف می کند و از سوی دیگر فوایدی نیز دارد که در زیر توضیح آن می‌آید.
یکی از فواید این روش آن است که نیازی به برچسب زنی و ایجاد رانت برای یک شرکت نیست و فشارهای اجتماعی را تا حدی کاهش می دهد و رقابت های کاذب در میان شرکت ها را برای ورود به دایره شرکت های دانش بنیان تا حد زیادی از بین برده و به سمت تولید محصولات و ارائه خدمات دانش بنیان سوق می هد.
از سوی دیگر دولت منابع خود را بهینه مصرف کرده و مستقیما به محصول و یا خدمات دانش بنیان تسهیلات و حمایت های خود را اختصاص داده است و به جای شرکت دانش بنیان، فعالیت دانش بنیان را مورد حمایت قرار داده است البته ممکن است که در آینده که برخی شرکت های خاص خود را قدرتمند نشان داده اند بتوان برای آنها سرمایه گذاری جداگانه و حمایت های خاص دیگری در نظر گرفت که این کار مشکلات روش بالا را ندارد زیرا تعداد این شرکت ها به شدت محدود خواهد بود و می تواند باعث الگو سازی برای رقابت نیز بشود.

رتبه‌بندی فعالیت‌های دانش‌بنیان

اقدام دیگری که دولت می تواند به خوبی در این حوزه انجام دهد سطح بندی و رتبه بندی فعالیت های دانش بنیان است. این کار از چند جنبه بسیار حائز اهمیت است:
نکته اول آنکه امکان حمایت گام به گام از فعالیت های دانش بنیان را برای دولت فراهم می کند و هر محصولی متناسب با سطح نوآوری و دانش به کار رفته در آن از حمایت ها و تسهیلات برخوردار می شود.
نکته دوم اینکه این رتبه بندی باعث ایجاد رقابت در میان شرکت ها و حتی رقابت درونی برای شرکت ها می شود که خود را به سطوح بالاتر نوآوری و استفاده از دانش در محصول خود برسانند که هم بتوانند از حمایت ها و هم از برند ایجاد شده توسط این رتبه بندی برای خود استفاده نمایند حتی این کار می تواند برای مصرف کننده کالاها و خدمات دانش بنیان نیز بسیار مفید باشد که از چه سطحی از محصول و خدمات استفاده کند.
نکته سوم اینکه دولت با رتبه بندی و سطح بندی فعالیت های دانش بنیان می تواند متناسب با شرایط دست  به تنظیم مقررات و رگولاتوری بزند و سطوح فعالیت های دانش بنیان را در طول زمان و افزایش توانایی بنگاه ها برای تولید محصولات و ارائه خدمات دانش بنیان تغییر داده و باعث ایجاد رقابت و توانمندسازی بیشتر بنگاه و  حرکت آنها به سمت سطوح بالاتر نوآوری شود.
لذا منطقی تر به نظر می رسد که دولت سیاست تجربه شده و شکست خورده گذشته را تکرار نکند و حمایت های خود را به خروجی های دانش بنیان به صورت گام به گام اختصاص دهد که هم باعث ایجاد رقابت و افزایش توانمندی بنگاه ها می شود و هم از مشکلات ایجاد رانت و فساد و اتلاف منابع جلوگیری می کند.

انتهای پیام/