به گزارش گروه "رسانههای دیگر" خبرگزاری تسنیم، فکر می کنم مهم ترین ویژگی من این است که به شدت خودم را تجربه گرا می دانم. تجربه و آزمون و خطا کردن باعث می شود در هر لحظه از زندگی، انگیزه به دست آوردن چیزهای تازه تری را داشته باشم. من ممکن است روزی قصه یی را مناسب فیلمبرداری با «موبایل» بدانم و به سراغ آن بروم. تا زمانی که این تجربه گرایی با هنرمند است، سبک ها و دیدگاه ها تکامل پیدا می کند و دنیاهای جدیدی پیدا می شود
این گفت وگو پاسخی به همه آن چیزهایی است که شما به عنوان مخاطب- و حتی یکی از دست اندرکاران سینما و تلویزیون- دوست دارید درباره سیروس مقدم بدانید. اینکه او چگونه به ایده هایی برای ساخت سریال می رسد؟ در چه سیستم و با چه اشخاصی کار را پیش می برد؟ مشخصات افرادی که با او کار می کنند چیست و در نهایت چگونه سریال هایش در رقابت با دیگر برنامه های نمایشی به محبوبیتی خاص دست پیدا می کند و موفق به جذب نظر اکثریت مخاطبان می شود؟
کارگردان سریال پایتخت 2 در آخرین روزهای فروردین ماه و زمانی که اخبار و حواشی مربوط به سریال های نوروزی به پایان رسیده است، در ساختمانی نسبتا قدیمی که محل گردهمایی تیم کاری اش است، طی مدت زمانی حدودا دوساعته به سوال های مختلف روزنامه «اعتماد» درباره سریال سازی برای تلویزیون پاسخ داد. سوال هایی که مطالعه آن نشان می دهد این کارگردان تلویزیون با روحیه یی محققانه به رویدادها و موضوع های پیرامون خود نگاه می کند و با تحلیل دقیق شرایط و اوضاع و حتی ساخته های همکارانش، همواره تلاش می کند تا یک فرآیند «آموزن و خطا» را طی کند و با اضافه کردن به تجربه های پیشین خود، آثاری موفق تولید و عرضه کند. آنچه می خوانید علاوه بر طرح پرسش و پاسخ هایی درباره سریال پایتخت، تشریح فرمولی است که مقدم در ساخته های خود به کار گرفته و این مساله سبب شده حاصل کارهایش دیدنی و جذاب از آب دربیاید.
*اکثر کارگردان های سینما و تلویزیون ایران، در دهه های چهارم و پنجم زندگی که قاعدتا باید دوران اوج کاری شان باشد، آثاری ضعیف و ناامید کننده خلق می کنند. شما چگونه در این سن و سال سریال هایی می سازید که مخاطب دارد و بینندگان از تماشای آنها لذت می برند؟
فکر می کنم مهم ترین ویژگی من این است که به شدت خودم را تجربه گرا می دانم. تجربه و آزمون و خطا کردن باعث می شود در هر لحظه از زندگی، انگیزه به دست آوردن چیزهای تازه تری را داشته باشم. من ممکن است روزی قصه یی را مناسب فیلمبرداری با «موبایل» بدانم و به سراغ آن بروم. تا زمانی که این تجربه گرایی با هنرمند است، سبک ها و دیدگاه ها تکامل پیدا می کند و دنیاهای جدیدی پیدا می شود. اگر هنرمند بپذیرد که دنیا در حال تکامل است، قطعا دیگر نمی تواند با جهان بینی و متد 10 سال قبل به مسائل روز بپردازد. در چنین حالتی مخاطب حس می کند که اثر هنرمند پیر، کهنه و دمده است. نکته مهم تر اینکه من اعتقاد دارم «دو فکر» بهتر از یک فکر است و «سه فکر» بهتر از دو فکر است. معتقدم همه آدم ها در سطوح مختلف می توانند با ایده ها و پیشنهادهایشان به من کمک کنند تا اثر بهتری تولید کنم. من هیچگاه ذهن خودم را به روی فکرهای جدید نمی بندم، چون معتقدم آدم های دیگر از زاویه های تازه یی به موضوعی که من به آن فکر می کنم نگاه می کنند.
*متر و معیار شما برای بهره گیری از دیدگاه های مختلف و این تجربه گرایی چیست؟
فرزند 14ساله ام! همیشه خودم را با نسل نوجوان و جوان جامعه ام تطبیق می دهم و در مواجهه با هر اثر تازه یی از خودم می پرسم آیا این سریال، این مخاطب را به وجد می آورد که به تماشای سریال من بنشیند یا اینکه با خودش می گوید: «پدرم باز هم دارد حرف تکراری می زند و فکرهای کهنه می کند. پس بهتر است به سراغ ماهواره بروم تا ببینم دنیا چه خبر است». فرزند من، منتقد درجه یک من است.
*همیشه در مواجهه با این منتقد، سربلند بوده اید؟
خیر. گاهی هم نتوانسته ام او را راضی کنم.
*شما اصطلاحا آدم «به روزی» هستید؟ خودتان را در جریان تغییر و تحولات تکنولوژی قرار می دهید؟ رابطه شما با پدیده هایی مانند: موبایل، فیس بوک، گوگل پلاس و... چیست؟
من شخصا موبایل ندارم. علتش هم این است که فکر می کنم بشر هر چیزی را برای ایجاد آرامش و بهبود زندگی اش خلق کرده اما در جامعه ما موبایل به وسیله یی برای «سلب آسایش» تبدیل شده است. ممکن است اگر روزی برای زندگی به کشوری دیگر بروم، نخستین کاری که می کنم خرید یک موبایل باشد زیرا می دانم تا ضرورتی نباشد، کسی با من تماس نمی گیرد اما الان این کار را نمی کنم. البته همیشه تلاش می کنم خودم را به شدت «به روز» نگه دارم. بخشی از این مساله شنیداری است. من خیلی کم رانندگی می کنم، چون موقع رانندگی باید حواسم به اطرافم باشد و به همین دلیل همیشه وقتی آژانس سوار می شوم سعی می کنم با راننده صحبت کنم یا کتاب و روزنامه ام را در فاصله طی مسیر بخوانم. من از هفت سالگی عادت کرده ام که شبی 10 صفحه کتاب بخوانم و سپس بخوابم. این عادت را پدرم در من ایجاد کرد و به واسطه مطالعه کتاب، با دنیاهای جدیدی آشنا شدم و به تجربه های جدیدی دست پیدا کردم که فردی در آن سوی دنیا تجربه کرده بود.
*بخشی از فرهنگ، هنر و ادبیات ما اصطلاحا با پسوند «زیر زمینی» شناخته می شود. آیا این جنس از محصولات فرهنگی را هم دنبال می کنید؟
مطلقا خیر. چون اعتقادم این است که در جامعه یی زندگی می کنم که باید آن چیزهایی را ببینم و بشنوم که مساله روز مردم است و قابل طرح کردن است. طرح آنچه قابل طرح نیست، دردی از من دوا نمی کند.
*برخی دست اندرکاران تلویزیون معتقدند شرایطی که برای سریال سازی در اختیار شما قرار می گیرد، شرایط خاص تری نسبت به دیگر کارگردان هاست. یعنی می گویند سیروس مقدم نورچشمی تلویزیون است. چنین توصیفی را قبول دارید؟
بخشی از این تعبیر درست است اما این شرایط یک شبه به وجود نیامده است. تلویزیون در مسیر همکاری با من، واقعا متضرر نشده است. من و الهام غفوری از معدود کارگردان ها و تهیه کنندگانی هستیم که در تمامی این سال ها بدون دردسر سریال هایمان را ساخته ایم، کار را به موقع تحویل داده ایم، در گروه مان دعوایی رخ نداده، چک برگشتی و شاکی نداشته ایم و مدیر شبکه نیز، سریالش را با آرامش در زمان مشخص گرفته است. سریال های ما در ژانرهای مختلف نیز با اقبال مواجه شده اند. از جهت زمان بندی هم سریال های ما به گونه یی بوده که اگر متعهد شده ایم سریالی را برای نوروز تحویل دهیم، در موعد مقرر تحویل داده ایم و این طور نبوده که وسط کار به شبکه اعلام کنیم: «سریال برای نوروز نمی رسد و خودتان یک فکری برای نوروز شبکه بکنید!» از طرف دیگر با وجود محدودیت زمانی، بودجه یی و... همواره کیفیت سریال های ما قابل دفاع بوده و با وجود سرعت، کار شکل «بزن- در رویی» پیدا نکرده است.
به همین دلیل است که مدیران با کاهش ریسک پذیری، اعتمادی به ما پیدا کرده اند و اگر هم گروهی احساس می کنند شرایط خاصی برای ما فراهم می شود، واقعیت این است که خود ما چنین شرایطی را فراهم می کنیم و با پیشنهاد سوژه های جسورانه به تلویزیون و ایجاد اطمینان خاطر در آنها، شرایطی را ایجاد می کنیم که خیال آنها بابت پرداختن به سوژه های حساسی مانند آنچه در سریال «چک برگشتی» دیدید راحت باشد. در تلویزیون تصمیم گیری با یک نفر نیست و کارگردان با سلایق و شوراهای مختلفی مواجه است و خیلی سخت است که یک سوژه حساس به سریال تبدیل شود.
* آیا تلویزیون برای شما تسهیلات خاصی هم قائل شده است؟
به جز یک مورد، هیچگاه پیش نیامده که تلویزیون به ما سفارش کار بدهد. فقط سال گذشته و هنگام ساخت سریال «دیوار»، به ما پیشنهاد شد سریالی درباره پلیس بسازیم و ما هم به شرطی قبول کردیم که با ایده های خودمان این سریال را بسازیم، نه اینکه سریالی سفارشی بسازیم. انصافا در تمام مراحل نیز دست ما را باز گذاشتند و در این سریال توانستیم آزادانه به طایفه فیوج بپردازیم.
*مراحل مختلف یافتن و طرح ایده و در نهایت پیشنهاد به تلویزیون از سوی شما معمولاچگونه اجرایی می شود؟
ایده یابی هیچ فرمولی ندارد. گاهی ما در دفتر روزنامه ها را ورق می زنیم و از یک خبر به یک سوژه می رسیم. ایده چک برگشتی، پایتخت 1 و دیوار از روزنامه ها پیدا شد. زمانی که قصد ساخت سریال دیوار را داشتیم و با همکاران ناجی هنر مذاکره می کردیم، در روزنامه ها اخبار مختلفی از دستگیری کیف قاپ ها و مامورنماهایی منتشر می شد که همگی وابسته به طایفه فیوج بودند. در آن مقطع با همکاری نیروی انتظامی به بازداشتگاه ها رفتیم، با دستگیر شدگان و مسوولان بازجویی گفت وگو کردیم و در نهایت به فیلمنامه دیوار رسیدیم. در مواردی هم ایده ساخت یک اثر به ما پیشنهاد شده است. مثلاقصه «تا ثریا» از سوی سعید فرهادی، فیلمنامه نویس اثر به ما پیشنهاد شد و ما آن را ساختیم.
*ایده یی هم بوده که روی آن کار کرده باشید و در نهایت موفق به ساخت سریالی بر اساس آن نشده باشید؟
بله. ما الان طرح و ایده یی داریم با نام «قسامه» که فیلمنامه یی جذاب و زیباست اما هربار که برای ساخت آن دورخیز می کنیم، شرایطش فراهم نیست. این فیلمنامه به بحث قتل و قسم خوردن می پردازد و کمی تلخ است. در مقطعی بحث «تلخ بودن سریال ها» مطرح شد و این فیلمنامه کنار گذاشته شد. در مقطعی نیز اساسا بحث «قسامه» با تردید مواجه شد اما فیلمنامه کار را خیلی دوست دارم.
*مسیری که شما در کارگردانی طی کرده اید، تا حدود زیادی شبیه «محمدحسین لطیفی» است. او نیز امروز از کارگردان های موفق تلویزیون است و در اغلب رشته های پشت صحنه تلویزیون فعالیت داشته است. کارگردانی نوعی بازیگوشی و ذوق است که در برخی آدم هاست. اگر این عنصر فانتزی از آدم ها گرفته شود، تبدیل به آدم هایی خشک می شوند که با عینک تک رنگ به دنیا نگاه می کنند.
کارگردانی مانند «ناصر تقوایی» این ویژگی را دارد که در سال های 1343- 1342 در یک اثر نیروی فنی کارگردانی مانند «ابراهیم گلستان» است و بعد خودش تبدیل به کارگردانی مستقل می شود. ممکن است فردی هم از مطالعه در دانشگاه و پیگیری این کار به شکل کلاسیک به جایگاه کارگردانی برسد. برخی افراد هم مانند من در بخش های مختلف فعالیت کرده ایم و در ادامه سوار بر عرصه کارگردانی شده ایم. ممکن است فردی هم یک بار سر صحنه فیلمی نیامده باشد اما ناگهان کارگردان یک اثر شود. البته در میزان موفقیت و شکست هر یک از این شیوه ها مباحث مختلفی وجود دارد اما کارگردان شدن شکل های گوناگونی دارد. البته من معتقدم یک دستیار و برنامه ریز خوب بهتر از کارگردان متوسط و رو به ورشکستگی است. قانونی برای اینکه حتما یک دستیار کارگردان وارد عرصه کارگردانی شود وجود ندارد. برخی دستیار کارگردان ها، تاثیر و کارکردشان در یک پروژه به مراتب از مدصیر تولید و کارگردان بیشتر است. مثل «برزو نیک نژاد». چنین افرادی این شناخت را دارند که بهتر است دستیار کارگردان و برنامه ریز موفقی باشند تا کارگردانی ناموفق!
*شما چگونه می توانید هم سریالی تلخ بسازید و هم اثری کمدی و هر دو با استقبال مواجه شود؟
تلخی و شیرینی اجزای مکملی درون هر انسان هستند. من هم از این مساله مستثنی نیستم. گاهی در چهلم فوت عزیزی شرکت کرده و دیده ام در همان مراسم، دو نفر در گوش هم پچ پچ می کنند و آخرین جوک هایی را که شنیده اند رد و بدل می کنند. این روحیات نیز در من وجود دارد و مجموعه یی از این روحیات در شخصیت من است که به واسطه داشتن پایگاه اجتماعی، به هم متصل می شوند. من اگر سریالی پلیسی می سازم، رگه های اجتماعی در آن وجود دارد. اگر سریالی ماورایی مثل اغماء هم می سازم در آن رگه های اجتماعی وجود دارد و این مساله وجه تشابه تمام این آثار است.
*شما شخصا چه جور آدمی هستید؟
من آدمی «خود خور» هستم و از نظر دوستانم در مقابل ناملایمات بسیار صبور هستم و مثل خانواده نقی سعی می کنم بحران ها را با لبخند رفع کنم. در امور زندگی ام به شدت خوش قول، جدی و متعهد هستم و اگر قراری با کسی دارم، زودتر می روم تا تاخیری نداشته باشم. آدم شنگولی هم هستم و کوچک ترین موضوع شادی بخشی می تواند مرا به هیجان بیاورد.
*چه چیزی شما را خیلی ناراحت می کند؟
دروغگویی! همیشه می گویم وقتی راست هست چرا باید دروغ بگوییم؟ در کنار این مساله از دیدن تظاهر به چیزی که نیستیم و تظاهر نکردن به چیزی که هستیم هم ناراحت می شوم.
*شما تیم ثابتی برای همکاری دارید؟
آنچه به سوژه و ایده بازمی گردد، تقریبا با تیمی که سلیقه و دیدگاه یکدیگر را نسبت به جامعه و دنیای اطراف می شناسم هماهنگ است.
در زمینه ایده پردازی در بخش کمدی «محسن طنابنده» است و در دوره یی کوتاه «سروش صحت» هم بود. زمانی «خشایار الوند» هم به ما اضافه شد اما چون دیدگاهش با ما فرق داشت، جدا شد و در حد چند قسمت سریال پایتخت 1 حضور داشت. در زمینه ایده های اجتماعی «سعید نعمت الله» خیلی خوب می تواند برای من فیلمنامه بنویسد. در زمینه ایده های خاص تر به سراغ «علیرضا نادری» می روم که این روزها فیلمنامه «صدام» را برای من می نویسد. این قصه در 30 قسمت نوشته شده و فیلمنامه اش آماده است. هیچ کس هم بهتر از علیرضا نادری نمی توانست فیلمنامه این قصه را بنویسد. صدام تراژدی آدم هایی است که فساد سرتاپای وجودشان را می گیرد و این فساد به مرور باعث نابودی خودشان و در ادامه سرزمین شان می شود. اینها حرف های بزرگی است که در سال های اخیر در لیبی، یمن، مصر و... اتفاق افتاده است. قصه صدام صرفا محدود به عراق نیست و سلیقه نادری هم معمولابه گونه یی است که سعی می کند حرف های جهانشمول تری بزند.
*منظورم از طرح این موارد تشریح سلیقه نویسنده است.
مثلادر زمینه فیلمبرداری چون ذهنیت خاصی درباره تصویر دارم، دوست دارم دوربینم مثل خودم به صورت وحشی به دل ماجرا برود و به همین دلیل کار کردن با فیلمبردارهایی که به صورت سفت و سخت به قواعد فیلمبرداری کلاسیک پایبند هستند برایم سخت است.
*فیلمبرداری وجه بارز ساخته های شماست. یک فیلمبردار تا چه اندازه حق دخالت در کار شما را دارد؟
از صفر درصد تا 100 درصد! در میان گروهی که با هم کار می کنیم اگر احساس کنم فردی در میان آنهاست که فقط و فقط خودش را صرفا یک ابزار می بیند و این گونه به خودش بی احترامی می کند قطعا دیگر در تیم من جایی ندارند چون معتقدم فقط آدم های زنده و پویا باید با من کار کنند. افراد مختلف هم دقیقا به همین دلیل با علاقه وارد پروژه های من می شوند چون می دانند هر پیشنهاد خوبی از سوی آنها پذیرفته می شود. چه این پیشنهاد از طرف یک بازیگر ارائه شود و چه فردی مثل دستیار لباس.
فیلمبردار در تیم من اهمیت بسیار زیادی دارد و فیلمبردارهایی که با آنها کار کرده ام همیشه پر از ایده، پیشنهاد و انگیزه هستند و همیشه هنگام ساخت یک سریال بارها به من گفته اند: این زاویه را ببین، این نورپردازی را تماشا کن، این پس زمینه تصویر را نگاه کن و... وقتی یک فیلمبردار چنین باشد، حد دخالت او در کار 100 درصد می شود اما اگر به جز این باشد، می شود همان صفر درصد. برایم خیلی سخت است که فیلمبرداری کنارم باشد که صرفا به عنوان یک تکنسین در کار حضور دارد و منتظر است تا من بگویم چه نمایی را از کدام زاویه باید بگیریم تا او هم دوربین را روی سه پایه قرار دهد.
برخی منتقدان آثار شما که در میان آنها کارگردان های تلویزیونی هم حضور دارند معتقدند این شکل از تصویربرداری که شما به آن پایبند هستید که هر اتفاقی از چند زاویه نمایش داده شود، مناسب تلویزیون نیست و بیشتر مناسب ساخت کلیپ است و پخش چنین سریال هایی از تلویزیون سلیقه مخاطب را تنزل می دهد.
*به نظرم گاهی این منتقدان صرفا به «شکل» دقت می کنند و خیلی سطحی و دم دستی به موضوع نگاه می کنند. اگر چنین حرفی درست باشد دیگر مبحثی به نام «تکامل سبک» در هنر معنا ندارد و به همین واسطه نقاشان ما باید همچنان سبک ناتورالیسم را کار کنند حال آنکه در همین زمینه شاهد تکامل سبک های مختلفی هستیم و هنرمندی مانند پیکاسو که جزو شاخص ترین نقاشان طبیعت گراست، به سراغ کوبیسم می رود؟
اگر این طور باشد باید همه فیلمسازان در دنیا به سبک و سیاق «جان هیوستن» کار کنند اما باید بپذیریم وقتی ذهن بشر رو به تکامل است، آنچه محصول ذهن بشر است نیز در حال تغییر و تکامل است. این سبک از فیلمسازی خاص من نیست. در حال حاضر فیلم هایی از یک کارگردان کره یی را تماشا می کنم که گاهی با دیدن تصاویرش حس می کنم آن تصاویر را من گرفته ام. در میان کارگردان های شناخته شده فردی مانند «کوئنتین تارانتینو» همچنین ویژگی ای دارد. معتقدم فیلمسازی باید به جایی برسد که بتوان «آن لحظه و فضا» را به بهترین شکل به مخاطب انتقال دهیم.
*در همین سریال پایتخت 2 در برخی قسمت ها نوع تصویربرداری یادآور مسابقه های تلویزیونی موسوم به «رئالیتی شو» است که روند یک مسابقه پرهیجان با انواع و اقسام دوربین های مختلف و از زوایای گوناگون ثبت و ضبط می شود. چنین رویه یی اگر از حد و اندازه مشخصی خارج شود، برای مخاطب آزار دهنده می شود. شما با چه معیاری حد و مرز این ظرافت های تصویری را رعایت می کنید؟
میزان استفاده از این موارد بر اساس آزمون و خطاهای مختلف و به تجربه کسب شده است. بارها گفته ام که من نه دانشگاه سینما رفته ام، نه درسش را خوانده ام و آنچه انجام می دهم صرفا از روی تجربه است و این تجربه گرایی سبب شده همیشه در حال کسب نکات جدید باشم و برخلاف برخی همکارنم، درجا نزنم و ساخته های قبلی خودم را تکرار نکنم. فردی هم که تجربه گرا است هم، قطعا زیاده روی می کند. اعتراف می کنم که در برخی ساخته هایم سعی کرده ام خودم را به رخ مخاطب بکشم اما حالامی دانم کجا اشتباه کرده ام و به همین خاطر تجربه گرایی سبب شده ساخته هایم برای مخاطبانم تکراری نشود.
*یعنی اگر الان ساخت سریالی به شما پیشنهاد شود که نیازمند فضایی کلاسیک باشد، این کار را انجام می دهید؟
قطعا اگر بخواهم سریال «صدام» را بسازم، با قواعد کلاسیک می سازم چون فیلمنامه این سبک را می طلبد.
*درباره موسیقی چطور؟ سازنده موسیقی متن چقدر امکان و حق دخالت در کار شما را دارد؟
در این مورد هم فرمول میزان دخالت همان صفر تا صد است. شاید باور نکنید اما در هنگام ساخت سریال پایتخت 2، دو ماه پیش از آنکه بازیگران قرارداد ببندند، من به همراه «آریا عظیمی نژاد» سازنده موسیقی متن این سریال رفته ایم و خطه شمال را به دنبال یافتن نواهای محلی گشته ایم. پس از آن هم به مناطقی همچون: قشم، بندرعباس و میناب رفته ایم تا تم های مورد نظرمان را پیدا کنیم. اما آنچه به تخصص او بازمی گردد با دخالت صفر درصدی من مواجه می شود و من صرفا پیشنهاد دهنده ام. مثلاملودی داشتیم که با سه تار خوب می شد آن را نواخت اما به نظر آریا عظیمی نژاد آمده که با کمانچه خوب از آب در می آید. این حیطه تخصصی اوست اما اینکه موسیقی سریال از موسیقی شمال کشور به موسیقی جنوب کشور سوق پیدا می کند، خواسته من به عنوان کارگردان بوده است.
*در برخی از سریال های شما فردی به عنوان «بازیگردان» حضور داشته است. ضرورت وجود فردی با این مسوولیت در پروژه های شما چیست؟
حضور یک بازیگردان در سریال به ایجاد هارمونی و هماهنگی میان بازیگران کمک زیادی می کند و باعث می شود این بخش از کار یکدست باشد.
منبع» اعتماد
انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانههای داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانهای بازنشر میشود.