ملاک احراز صلاحیت‌ها"حال فعلی افراد" است/ احتمال عدم‌احراز تا روز انتخابات وجود دارد
خبرگزاری تسنیم: عضو هیئت اجرایی مرکزی انتخابات گفت: باید توجه شود که شورای نگهبان فقط به مسئولیت‌ها نگاه نمی‌کند و همانطور که حضرت امام هم فرمودند باید به"وضع فعلی افراد" توجه شود.
به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری تسنیم، محمداسماعیل کوثری نماینده مردم تهران در مجالس هشتم و نهم شورای اسلامی و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی است که در یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، در هیئت مرکزی اجرایی انتخابات نیز عضویت یافته است.
با توجه به اعلام نتایج احراز صلاحیت‌ها از سوی شورای نگهبان و بحث‌هایی پیرامون این شورا به سراغ کوثری رفتیم تا در مورد وظایف شورای نگهبان، چگونگی احراز صلاحیت‌ها، نهادهای مشابه شورای نگهبان در سایر کشورها، جایگاه تنفیذ حکم رئیس جمهور از طرف مقام معظم رهبری، چگونگی تضمین استقلال شورای نگهبان و ... در محل کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی به گفت‌وگو بپردازیم.
متن زیر حاصل گفت‌وگوی خبرگزاری تسنیم با عضو هیئت مرکزی اجرایی انتخابات است:
* تسنیم: آقای کوثری، قانون اساسی کشور به عنوان میثاق ملی، وظایفی را برای شورای نگهبان تعریف کرده است، به عنوان سوال اول در مورد جایگاه شورای نگهبان در قانون اساسی بفرمایید.
- کوثری: یکی از وظایفی که قانون اساسی برای شورای نگهبان مشخص کرده، تعیین افرادی است که می‌خواهند کاندیدای انتخابات شوند. طبق اصل 115 قانون اساسی، شورای نگهبان از 6 نفر وکلا و 6 نفر از فقها تشکیل شده است. فقهای شورای نگهبان توسط مقام معظم رهبری و وکلا نیز توسط مجلس شورای اسلامی تعیین می‌شود. در نهایت این ترکیب، تعیین‌تکلیف و احراز صلاحیت داوطلبان انتخابات ریاست جمهوری را بررسی می‌کنند و افرادی را به عنوان رجل سیاسی و مذهبی هستند را احراز صلاحیت می‌کند. جایگاه شورای نگهبان اینگونه در قانون اساسی تعریف شده است.
* تسنیم: آیا در سایر کشورها نیز نهادی مانند شورای نگهبان وجود دارد؟ می‌توانید مثالی بزنید؟
- کوثری: بعضی کشورها احزابی را در صحنه سیاسی دارند و از طریق احزابشان وارد عرصه رقابت انتخابات می‌شوند. این احزاب خودشان بر اساس سیستم و ساختاری که تعریف کرده‌اند، کاندیدای مورد نظر خود را مشخص می‌کنند؛ مثلا در فرانسه، تیمی مانند شورای نگهبان وجود دارد که متشکل از 9 نفر هستند. آنها در رابطه با افرادی که کاندیدا می‌شوند، بررسی صلاحیت می‌کنند که آیا به اصطلاح ما "رجل" هستند یا خیر؟
در برخی کشورها احزاب، افراد را پالایش می‌کنند و در نهایت 2 و یا 3 نفر وارد گردانه انتخابات می‌شوند اما وقتی مسئولان کشور در ابتدای انقلاب به نوشتن قانون اساسی مبادرت کردند، به دلیل اینکه چشمشان از احزاب ترسیده بود و عملکرد احزاب نیز قبل از انقلاب خائنانه بود، اطمینانی نسبت به احزاب نداشتند، بر این اساس در قانون اساسی بحث شورای نگهبان را پیش‌بینی کردند و در نهایت به اینجا ختم شد که اکنون می‌بینیم.
بر این اساس، شورای نگهبان مسئولیت بررسی صلاحیت کاندیداها در انتخابات ریاست‌جمهوری یا مجلس شورای اسلامی را بر عهده دارد و این دوره نیز بر همان اساس کار را دنبال می‌کند.
* تسنیم: همانطور که گفتید در کشور فرانسه شورای 9 نفره‌ای بررسی صلاحیت‌ها را برای ورود اشخاص به انتخابات انجام می‌دهد، آیا سایر کشورها نیز همین‌گونه صلاحیت‌های داوطلبان انتخابات‌هایشان را بررسی می‌کنند؟
- کوثری: اگر بخواهم فی‌البداهه بگویم، کشورهای دیگری هم هستند که بر این اساس فعالیت می‌کنند. مثلاً تیم یا رئیس‌جمهورهای سابق کشور با هم جمع شده و افراد جدیدی که کاندیدا می‌شوند را مورد بررسی قرار داده و در نهایت نتیجه نهایی را به منظور رقابت اعلام می‌کنند.
* تسنیم: همانطور که در قانون اساسی آمده، شورای نگهبان ذیل هیچ کدام از قوای سه‌گانه تعریف نمی‌شود و یک نهاد مستقل به حساب می‌آید. بر این اساس چه تضمینی وجود دارد که شورای نگهبان مستقل عمل کند؟ آیا از لحاظ ساختاری شورای نگهبان به گونه‌ای در نظر گرفته شده که هیچ‌کدام از قوا و یا نهادهای دیگر نتواند استقلال این شورا را مخدوش کنند؟
- کوثری: تجربه‌ای در کشور خودمان در صدر مشروطیت در این زمینه داریم که 5 نفر از افراد برجسته مذهبی یا مراجع در حد اجتهاد مشخص شده بودند که بیشتر به مسائل اسلامی بپردازند. این مسئله در قانون اساسی جمهوری اسلامی تکمیل شد. به این معنا که ترکیبی در نظر گرفتند که هم بُعد مذهبی و هم دینی را تائید کنند و از طرف دیگر نیز وکلایی حضور داشته باشند که بحث مسائل دیگر را در نظر بگیرند. لذا ترکیبی که هم از مجلس و هم از طرف رهبری بیرون می‌آید، می‌توانند به‌صورتی عمل کنند که شبهه و شائبه‌ای در این رابطه ایجاد نشود.
ترکیب شورای نگهبان به دلیل اینکه برآمده از فقها و مجلس است، همه شبهه‌ها را از بین می‌برد و با توضیحاتی که توسط خود اعضای شورای نگهبان داده می‌شود، تک‌تک نفرات چه وکلا و چه فقها صاحب‌نظر هستند و با اکثریت رای روی افراد تصمیم گرفته می‌شود. براساس معیارهایی که برای تعیین یک رئیس‌جمهور دارند چه در زمان حضرت امام(ره) گفته شده و چه در زمان مقام معظم رهبری احراز صلاحیت‌ها را بررسی می‌کنند. البته معیارها تعداد کمی نیست و همدیگر را می‌پوشانند و به صورت کامل و جامع درمی‌آید تا با کنار هم گذاشتن این معیارها، افرادی که بهترین و اصلح‌ترین هستند را از مجموعه افراد ثبت‌نام کننده‌ها بیرون بیاورند و درنهایت به رقابت باهم بپردازند.
* تسنیم: برخی "اصل برائت" در رابطه با شورای نگهبان را مطرح می‌کنند و می‌گویند شورای نگهبان بر این اساس احراز یا عدم احراز صلاحیت‌ها را بررسی می‌کند که همه "احراز صلاحیت" دارند مگر اینکه خلافش ثابت شود، دلیلی بر عدم احراز صلاحیت وجود داشته باشد. به نظر شما "اصل برائت"، صلاحیت کاندیدا را مشخص می‌کند یا اینکه یک سازوکار مشخص دیگری دارد؟
- کوثری: آقای عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان توضیحات لازم در این رابطه به‌‌صورت شفاف دادند و گفتند اینگونه نیست که افرادی که جزو نفرات نهایی احراز صلاحیت‌های شورای نگهبان نیستند، جای دیگری نتوانند عهده‌دار مسئولیت باشند. در واقع اصل بر صحت موضوع است که ممکن است افراد دارای توانایی‌هایی باشند اما مجموعه‌ای مثلاً 600 نفره، نمی‌توانند با یکدیگر به رقابت بپردازند و باید مرحله به مرحله صلاحیت افراد را مورد بررسی قرار دهند.
در جلسه‌ای که با یکی از وکلای شورای نگهبان داشتیم، وی بیان کرد که از میان 600 نفر بعد از بررسی و پالایش به 30 نفر رسیده‌اند. برخی افراد اینگونه است که از نظر جسمی و توانایی و بالا بودن سنشان نمی‌توانند احراز شوند یا برخی دیگر در رابطه با اینکه مسئولیت‌های اجرایی تاکنون برعهده نداشته‌اند، احراز صلاحیت نشدند. این اشکالی ندارد و گناهی نیست که بر آن اساس "رد" کرده باشند، زیرا اصل بر صحت است و براساس توانایی‌ها، تجارب، سابقه کاری و مسئولیت، افراد گزینش می‌شوند و ارائه برنامه کاندیداها و گذاشتن همه معیارها در کنار هم، نهایتا چند نفر انتخاب می‌شوند.
در برخی دوره‌های انتخابات ریاست جمهوری، از تعداد قابل توجهی که نام‌نویسی کرده بودند به 2 یا 3 نفر رسیدند. مثلا در دوره سال 84 به 8 نفر رسیده یا دوره قبل به 4 نفر و این دوره نیز به 8 نفر رسیدند. افرادی که احراز نشدند، به این معنا نیست که صلاحیت نداشته باشند و در اصل به‌عنوان رجل مطرح نمی‌شوند وگرنه در پست‌های دیگر می‌توانند مسئولیت‌های بالایی داشته باشند.
* تسنیم: " احراز" یا "عدم احراز" صلاحیت‌ها فقط به مدت 5 روز یا در صورت تمدید به 10 روز اختصاص دارد،یا اینکه اگر بعد از 10 روز، مدرکی دال بر عدم احراز صلاحیت یا احراز صلاحیت پیدا شد، شورای نگهبان می‌تواند نظر جدید خود را اعلام کند؟
- کوثری: این دوره با دوره‌های قبل تفاوت‌هایی دارد. در این دوره یک هیئت اجرایی تشکیل شده که مصوب مجلس است و شورای نگهبان هم تائید کرده است. هیئت‌های اجرایی در سطح فرمانداری‌ها در دوره‌های قبل وجود داشت اما در وزارت کشور به‌عنوان یک هیئت مرکزی اجرایی وجود نداشت. این هیئت مرکزی اجرایی در اصل بر حسن اجرا نظارت می‌کند که البته وزیر کشور، دادستان کل کشور، وزیر اطلاعات و چند نماینده مجلس، عضو ثابت آن هستند و هفت نفر نیز از معتمدین در این هیئت حضور دارند که از میان 30 نفر انتخاب شده‌اند؛ اینها مجموعا یازده نفری هستند که کار نظارت بر حسن اجرای انتخابات را برعهده دارند.
کاری که این دوره انجام می‌گیرد و در 10 دوره قبل اصلا انجام نگرفت، این است که بلافاصله بعد از اینکه شورای نگهبان تعداد افراد احراز صلاحیت شده را به وزارت کشور اعلام کرد، این هیئت تا 24 یا 30 ساعت بعد جلسه‌ای با کاندیداهایی که حضور آنها در صحنه رقابت قطعی شده است، داشته باشد و تمام مطالب با این افراد در میان گذاشته خواهد شد. در این جلسه نماینده شورای نگهبان نیز حضور خواهد داشت. در آنجا نماینده شورای نگهبان هم تاکید می‌کند که با وجود تائید این افراد درصورت وجود مورد جدید حتی تا قبل از برگزاری انتخابات در روز جمعه 24 خرداد احتمال دارد که برای "عدم احراز صلاحیت" تصمیم‌گیری کنند. بنابراین تا زمان انتخابات هم این امکان وجود دارد که فردی رد شود.
* تسنیم: شخصی که در رقابت پیروز می‌شود، با تنفیذ رهبرانقلاب فعالیت خود را در کسوت ریاست جمهوری آغاز می‌کند. جایگاه تنفیذ رهبری در قانون اساسی چگونه است؟
- کوثری: این مسئله دو قبضه شده است. یک مرحله از آن با رأی مردم و مرحله دیگر با تائید رهبری است. در اصل 110 قانون اساسی این موضوع تاکید شده است که تا رهبری عزیز، حکم تنفیذ را صادر نکنند، رئیس‌جمهور نمی‌تواند کارش را شروع کند. هر کشوری قوانین مختص به خودش را دارد و این قانون اساسی ما نیز توسط مردم تائید شده است، یعنی مردم این قانون اساسی را تائید کرده‌اند.
حضرت امام(ره) آن زمان بر تغییر بعضی از قسمت‌های قانون اساسی تاکید داشتند و در نهایت اینگونه شد که در سال 68 تغییراتی در قانون اساسی داده شد. اما بعد از آن بر همان اساس کار ادامه دارد. به عنوان مثال تغییراتی در آینده باید به موضوع شرایط مشخص شدن رئیس‌جمهور بدهیم. مجلس نهم تا حدودی این کار را انجام داد اما شورای نگهبان گفت که از اختیارات شوراست، به همین دلیل ماده 37 پیشنهادی را حذف کردیم. لذا در رابطه با بحث تنفیذ در اصول قانون اساسی زمانی که رهبری حکم را به رئیس‌جمهور تنفیذ کنند، مهر تائید قطعی برای شروع کار رسمی رئیس‌جمهور است، زیرا در واقع از اختیارات رهبری است که اجرا را به فرد منتخب مردم بسپارند.
* تسنیم: اگر شخصی قبلا رئیس‌جمهور و یا نماینده مجلس بوده و در شورای نگهبان احراز صلاحیت شده باشد، آیا نحوه احراز و یا عدم احراز صلاحیتش مانند دیگر کاندیداها بررسی می‌شود و یا موارد دیگری بررسی می‌شود؟
- کوثری: قطعا و یقینا شورای نگهبان هیچ وقت در بررسی احراز صلاحیت‌ها به افراد، به صورت منفی به افراد نگاه نمی‌کند البته شاید در برخی موارد افراد نه مسئولیتی داشته و نه در عرصه سیاست بوده باشند و تنها بر اساس اجازه قانون ورود پیدا کرده و ثبت‌نام کرده‌اند، در این صورت فرق می‌کند. از طرف دیگر افرادی هم هستند که دارای مسئولیت‌هایی بودند و علی‌رغم اینکه امتحان خوبی هم پس داده‌اند در این مورد نکته‌ای وجود دارد و آن اینکه شورای نگهبان فقط به مسئولیت‌ها نگاه نمی‌کند و همانطور که حضرت امام(ره) هم فرمودند، باید به "وضع فعلی افراد" توجه شود.
کسی که می‌خواهد مسئولیتی را عهده‌دار شود، مخصوصا شخص دوم مملکت شود، نیازمند توانایی، هوشیاری و سایر برتری‌هاست. در نهایت وضع حال برای شورای نگهبان بسیار حائز اهمیت بوده و مورد بررسی قرار می‌گیرد ولی اینکه دارای مسئولیت‌هایی بوده یا هست، در جای خودش مورد احترام است.
ممکن است افرادی دارای مسئولیت‌هایی بوده باشند اما در آن مسئولیت در چارچوب اخلاقی و رفتاری خود را حفظ نکرده باشند؛ در این باره نمونه‌هایی وجود دارد. مثلا مرحوم منتظری قائم‌مقام رهبری بودند اما هر چقدر حضرت امام(ره) توصیه و تاکید کردند، وی با مشی خودش رفتار می‌کرد که درنهایت به عزلش هم منجر شد.
با وجود تأکید حضرت امام خمینی(ره) که با اطلاع کامل می‌فرمودند، منافقین در دفتر شما (منتظری) نفوذ کرده‌اند اما این تأکیدات مورد توجه قرار نگرفت و در نهایت از قائم‌مقام رهبری خلع شد لذا افراد با ورود و ثبت‌نام، وضع فعلی‌شان مورد بررسی قرار می‌گیرد و این مسئله در همه موارد چه جوان و یا چه پیر صدق می‌کند. اما اینکه در گذشته مسئولیت داشته باشد و خود را در چارچوب ارزش‌های الهی، اسلامی و ملی نظام حفظ کرده و حرکت می‌کند و منافع ملی را در نظر گرفته و چارچوب قانون اساسی و همه ضوابط را در نظر بگیرد، مسلما شناخته‌شده‌تر است و برای شورای نگهبان هم کار راحت‌تر می‌شود.
ولی در صورتی که تغییراتی در رفتار، صحبت‌ها، تصمیم‌گیری‌ها و اطرافیانش داده باشد، قطعا و یقینا مورد توجه قرار خواهد گرفت. بنابراین وضع حال فعلی افراد، در مجموع مورد توجه شورای نگهبان قرار خواهد گرفت که در چه وضعیتی به سر می‌برند و تصمیم نهایی اتخاذ می‌شود.
گفت‌وگو از سید محمد مهدی توسلی
انتهای پیام/
