مقدمه :
در کشور ما همیشه بهره وری یکی از موضوعات مهم و مورد بحث بوده است و بسیاری از کارشناسان و آگاهان راه حل بسیاری از مشکلات کشور به خصوص در حوزه اقتصاد را پایین بودن بهره وری می دانند به اذعان فعالان حوزه های اجتماعی و اقتصادی کشورها چاره ای جز بالا بردن بهره وری در کارکردهای خود ندارند چرا که این مساله ضمن صیانت از منابع کشور میزان بهره برداری از آنها را نیز افزایش می دهد .اول خردادماه روز بهرهوری و بهینهسازی مصرف نامگذاری شده است، به این بهانه مصاحبهای با آقای محسن پیرهادی انجام دادهایم که در ادامه می خوانید:
تسنیم : تعریف شما از اصلاح الگوی مصرف چیست ؟
پیرهادی :پیش ازآنکه به مسأله اصلاحالگوی مصرف، بهینه سازی مصرف و یادر اصطلاح اقتصادی بهره وری بپردازیم، بهتر است مفهوم مصرف را با نگاهی دقیق مورد بررسی قرار دهیم. در تعریف ساده ، مصرف یعنی بهره گرفتن از یک شیء، یک سرمایه، یک ابزار یا یک فرصت برای رفع یک نیاز. منظور از اصلاح الگوی مصرف در حقیقت عبارت است از بررسی و کشف روش های صحیح مصرف. به بیان دیگر، هدف از تولید یک شیء یا ارائه یک خدمت، استفاده از آن به منظور رفع یک نیاز است.
تسنیم :یعنی شما اصلاح الگوی مصرف را مصرف کم نمی دانید؟
پیرهادی: تعبیر از بهره وری یا اصلاح الگوی مصرف به مصرف نکردن یا کم مصرف کردن کاملاً اشتباه و مغایر با معنا و مفهوم مصرف است. بحث اصلی در اینجا بیشتر "چگونه مصرف کردن" است تا "چقدر مصرف کردن".
تسنیم :با این تعریف اصلاحالگوی مصرف در چه جاهایی امکان پذیر است ؟
پیرهادی :اصلاحالگوی مصرف یک مبحث اقتصادی ، اجتماعی است که دیدگاههای مختلفی در مورد آن وجود دارد و میتوان آن را از زاویه دید فردی، اجتماعی یا دولتی مورد بررسی قرار داد. بهینهسازی مصرف میتواند مصارف شخصی و خانگی (مانند: خوراک، پوشاک و غیره)، مصارف اجتماعی مانند: هزینه های مراسم و تشریفات آداب و سنن؛ یا مصارف دولتی مانند: استفاده از امکانات دولتی، نیروی انسانی، منابع و سرمایه¬های ملّی و تجهیزات اداری را هدف قرار دهد.
تسنیم :شما گفتید که اصلاح الگوی مصرف یک بحث اقتصادی ، اجتماعی است ، در جامعه ما این مسأله از چه منابعی تاثیر می گیرد؟
پیرهادی :الگو و شیوه مصرف در هرجامعه به شدت تحت تاثیر ارزشهای فرهنگی و هنجارهای هویتی جامعه است. در جامعه ما الگوی مصرف از دو منبع هویتی- فرهنگی ارزشمند یعنی ایرانیت و اسلامیت الهام می¬گیرد. در فرهنگ ایرانی – اسلامی، حتی در حوزه اقتصاد اهداف اخلاقی و ارزش محور بر اهداف مادی و منفعت محور تقدم دارند0
تسنیم :اگر ممکن است به چند نمونه از این موارد اشاره کنید؟
پیرهادی: الگوی مصرف ایرانی ،اسلامی در عین توجه به رفاه و امنیت اقتصادی ارزشهایی چون قناعت، پرهیز از اسراف، تجمل گرایی، رفتار تشریفاتی و مصرف رقابتی را نیز مدنظر قرار می دهد و از این نظر با الگوی مصرف غربی مبتنی بر ارزشهای فرهنگی چون مصرفگرایی، مدگرایی، تنوعطلبی و ... تفاوت دارد.
تسنیم :شما اساس این تفاوت نگاه را در چه چیزی می بینید؟
پیرهادی :پایه و اساس این تفاوت در نوع نگاه یک انسان مسلمان به زندگی و تعریفی است که ازخود به عنوان یک انسان دارد. به عبارت روشن تر ،انسان مسلمان یک انسان فطری (جمع انسان اقتصادی و انسان اخلاقی) است که خواسته ها و نیازهایش به حوزه مادیات محدود نمی¬شود الگوی مصرف ایرانی – اسلامی در واقع برآمده از این تلفیق زیبای ارزش های مادی و معنوی در زندگی اقتصادی انسان مسلمان است.
تسنیم :با این حال شواهد و قرائن حاکم در جامعه و نیز مطالعات و داده های آماری حاکی از رشد روحیه مصرف گرایی در جامعه ایرانی در سال های اخیر است. دلیل این مسأله را شما درچه چیزی می بینید؟
پیرهادی :این امر دلایل بسیاری دارد که می توان آنها را در دو دسته اقتصادی و فرهنگی قرار دارد. به لحاظ فرهنگی، گرایش به الگوهای رفتاری غرب که به واسطه پیشرفت گسترش رسانه های جمعی و گسترده شدن عرصه تبلیغات از طریق فضای مجازی دائماًدر حال افزایش است، زمینه ساز پیدایش نیازهای کاذب و حاکمیت یک فرهنگ توده ای، مصرف گرا، وابسته، منفعل و عاری از خلاقیت شده است. در چنین شرایطی بسیاری از افراد سعی می کنند با توسل به رفتارهای مصنوعی و زیاده روی در مصرف، تنوع طلبی و مدگرایی خود را به طبقات بالای جامعه منتسب نمایند. اشاعه ی چنین روحیه ای زمینه تحقق سلطه فرهنگی سرمایه داران غربی را فراهم ساخته و جامعه را دچار بحران هویت و تشخص طلبی مصنوعی می کند. در حالکیه باورها و تعلقات فرهنگی، مذهبی ابزاری است که جوامع را از گرفتار شدن در فقر شخصیتی و سلطه فرهنگی می رهاند. به لحاظ اقتصادی، بر خلاف تصوری که ممکن است در میان عموم وجود داشته باشد، حتی در یک نظام سرمایه داری رشد اقتصادی، دست کم در مراحل اولیه، با مفاهیمی چون قناعت، پس انداز و سرمایه گذاری قرابت و همخوانی بیشتری دارد تا با مصرف گرایی و زیاده روی.
تسنیم :شما در این زمینه نقش دولت را چگونه می بینید؟
پیرهادی :در کشور ما سیاست های کلان اقتصادی در سال های پس از جنگ با هدف بازسازی و احیای اقتصاد آسیب دیده از جنگ و حرکت در مسیر رشد و توسعه شاخص های زندگی، به شدت نیازمند تولید و اثبات ثروت از طریق ارتقای بهره وری، کاهش هزینه ها، صرفه جویی و استفاده بهینه از منابع و سرمایه های ملی بوده و هست. از آنجا که بخش قابل توجهی از منابع و مصارف در اختیار دولت است و دولت متصدی تدوین و اجرای ساختارها و سیاست های کلان اقتصادی است باید در فرایند اصلاح الگوی مصرف پیشگام باشد.
تسنیم :دولت برای انجام این مسأله مهم باید چه ویژگیهایی داشته باشد؟
پیرهادی :این کار تنها به دست مدیران و مسئوولین متعهد، مصمم، سالم، برنامه ریز امکان پذیر خواهد بود. در حقیقت یکی از راه های مهم "درست مصرف کردن"، درست مدیریت کردن است.
تسنیم :با این بیان اگر ما دولتی با مشخصات بالا داشته باشیم آیا می توانیم اصلاح الگوی مصرف را محقق نماییم؟
پیرهادی :بی تردید بله، با وجود نقش زیاد دولت در عین حال نقش مهم و تاثیرگذار خانواده و فضای اجتماعی حاکم بر جامعه را نیز نباید در این زمینه نادیده گرفت.
تسنیم :دولت چگونه میتواند این فضا را ایجاد نماید؟
پیرهادی :فرهنگ سازی و آموزش صحیح ابزارهای کارآمد جهت تغییر دیدگاه و ترغیب اقشار مختلف مردم به اصلاح ساختار تولید و مصرف هستند. این کار می تواند در چهارچوب ساختار دولت، حکومت محلی و نهاد مدیریت شهری، با تکیه بر توانمندی های رسانه ملی در جهت دادن به افکار عمومی صورت گیرد. به طور کلی اصلاح الگوی مصرف نیازمند تدوین یک خطی مشی فرهنگی- اقتصادی جامع و اتخاذ یک رویکرد کلان در ارزیابی و رفع مشکلات نظام موجود است.
تسنیم :آیا در حال حاضر این خواست و تحرک در دولت و جامعه برای تحقق اصلاحالگوی مصرف دیده میشود؟
پیرهادی :متأسفانه دولت در این زمینه به خوبی عمل نکرده و برنامهها را به درستی اجرا نکرده است، اما جامعه کاملاً در حال حرکت به این سمت و سو است هر چند مشکلات زیادی در این مسیر وجود دارد .قرار گرفتن کشور در وضعیت گذار اقتصادی و محدودیت ها و فشارهای اقتصادی موجود در داخل و در عرصه بین المللی، اصلاح الگوی مصرف را به قدری مهم ساخته است که مقام معظم رهبری سال 1388 را با این عنوان نامگذاری کردند. این نامگذاری با عنایت به واقعیات اقتصادی و به منظور طرح یک شعار عملیاتی و بسیج ظرفیت ها و منابع موجود در راستای تحقق دو هدف عدالت و پیشرفت در آغاز دهه چهارم انقلاب صورت گرفت و امید است تا در پرتو رهنمودهای مستمر و ارزنده ایشان شاهد تداوم و اجرای صحیح و متعهدانه این هدف باشیم.
انتهای پیام /