باز هم آزمون و خطا؟
خبرگزاری تسنیم:از آنجا که بعضی از ما مایلیم چرخ را دوباره اختراع کنیم وقتی به فکر برپائی مناظره های تلویزیونی میافتیم به جای آن که از تجربه ساده و مفید دیگران بهره ببریم، به فکر ابداع شیوه های جدیدی میافتیم که قالب جدید و منحصر به فردی داشته باشد.
در لغتنامه های زبان فارسی مناظره که یک واژه عربی است که این روزها هم معادل debate در زبان انگلیسی قرار داده شده است و آن به معنای "با هم نظر کردن یعنی فکر کردن در حقیقت و ماهیت چیزی، با هم بحث کردن و حتی مجادله و نزاع با همدیگر و بحث با یکدیگر در حقیقت و ماهیت چیزی" است.
در لغتنامه های انگلیسی هم از debate به عنوان "بحث استدلالی، اشکال، چالش جنجال برانگیز و گفتگو به خصوص در حوزه علائق عمومی در پارلمان یا هر مجمع دیگر"یاد شده است. از این روش عموما در پارلمانها و قبل از هرگونه تصمیم گیری به منظور روشن شدن ابعاد مختلف موضوع مورد بحث استفاده میشود.
کسی تاریخچه مناظره را نمیداند و مشخص نیست در چه روزی از روزهای تاریخ برای اولین بار دو نفر در برابر دیگران به بحث در مورد موضوعی پرداختند و اولین مناظره تاریخ را شکل دادند.
با این وجود تاریخچه اولین مناظره ثبت شده در تاریخ کشور ما گویا به زمان هخامنشیان باز میگردد. به نوشتهٔ هرودوت مورخ یونانی در سال 522 پیش از میلاد، پس از قتل بردیای دروغین، هفت تن از بزرگان ایران، برای شکل حکومتی آیندهٔ ایران به مناظره نشستند. در نهایت این مناظره به نفع داریوش به پایان رسید و او به شاهنشاهی رسید.
مناظره به عنوان شیوهای برای استدلال و رو در رو قرار دادن نظر و اندیشه در تاریخ باستان ایران، روم و یونان رواج داشته است. به گفته مورخان در میان مسلمانان، فن مناظره یا " جدال احسن " پس از گسترش علم کلام و فقه پدید آمده است. "دارالمناظره" در زمان مامون، جایی بوده که بزرگان و دانشوران دربار در آن گرد میامدند و در باره مسائل علمی بحث و مناظره میکردند.
پس مناظره روشی ناشناخته، غریب و عجیب نیست که امروزه نیاز به بازسازی و حتی اختراع مجدد داشته باشد. مناظره همیشه ساختاری ساده داشته که فقط نیاز به دو یا چند نفر طرفهای بحث دارد و بس. مناظره‌های سیاسی که سالها در زمان انتخابات بالاترین مقام های سیاسی ازجمله فرمانداران، نخست وزیران و روسای جمهور در غرب رواج دارد تقریبا با همین ساختار بین دو یا چند نامزد برپا میشود. حتی در دانشگاههای کشور خود ما طی دهههای اخیر همه روزه مناظرههائی برپا میشود که تجربه بسیار خوبی در فضای دانشجوئی کشور به حساب میاید.
اما از آنجا که بعضی از ما مایلیم چرخ را دوباره اختراع کنیم وقتی به فکر برپائی مناظره های تلویزیونی میافتیم به جای آن که از تجربه ساده و مفید دیگران بهره ببریم، به فکر ابداع شیوه های جدیدی میافتیم که قالب جدید و منحصر به فردی از مناظره را ارائه دهد.
خوب! این تلاش فی نفسه خوب است. به شرط آنکه روشی بهتر و الگوی موثرتر ارائه دهد. اما چرا آزمون و خطا آن هم نه در پشت صحنه که در روی صحنه با این همه آثار پر حاشیه. چرا شیوه ابتکاری جدید؟ چرا استفاده نکردن از تجربه های آزمون شده موجود؟
در سال 1995 یعنی در پنجاهمین سال پیاده شدن نیروهای متفقین در نرماندی که به عبارتی آغازگر پایان اشغال اروپا از سوی نازیسم تلقی میشد مراسمی در نرماندی برپا شد که رونالد ریگان رئیس جمهور وقت امریکا در آن حضور داشت و برنقش امریکا در آزاد سازی اروپا از چنگ نازیسم و فاشیسم تاکید میکرد.
این مراسم 16 بار قبل از اجرا تمرین شد. حتی رئیس جمهور امریکا که خود یک هنرپیشه کارکشته و ورزیده هالیوودی بود 8 بار در مراسم تمرین حضور یافت و مراسم مربوط به خودش را از آغاز تا پایان تمرین کرد که مبادا در روز مراسم در برابر 35 دوربین تلویزیون و چشم جهانیان کم بیاورد و اشتباهی رخ دهد.
سوال مهم امروز کارشناسان رسانه این است که روشهای ابداعی برای برپا کردن مناظره، تا چه حد قبل از اجرا به آزمون و محک قرار داده میشوند.
• آیا آنقدر که وقت صرف دکور، لباس عوامل و تدارکات تشریفاتی میکنیم کمی هم وقت صرف تمرین و ارزیابی فنی و تخصصی اشکالات و رفع آنها قبل از اجرا میکنیم؟
• چه کسی توصیه کرده که در یک مناظره 24 سوال نسبتا مشابه و تکراری به صورت تشریحی، تستی و تصویری مطرح شود؟ مثلا آیا طرح چهار یا پنج سوال مهم و بحث جدی و تعیین کننده کافی نبود؟
• چه کسی توصیه کرده که برای هر سوال فقط یک، دو یا سه دقیقه وقت باشد؟ آیا دادن وقت موسع به هر نامزد اشکالی داشت؟
• آیا بینندگان این همه سوال و این همه جواب کوتاه و گاه ناقص را به ذهن سپرده و نتیجه دلخواه را گرفته اند؟
در آغاز مناظره گفته شد که روش جدید ابداعی مناظره پس از هزاران نفر ساعت! جلسه، بحث و بررسی استادان ارتباطات و کارکشتگان عرصه رسانه حاصل شده است. آیا واقعا بضاعت این همه دانشمند، استاد و افراد باتجریه در عرصه رسانه همین بوده است؟
نکند اساتید برجسته و صاحبنظران خبره عرصه ارتباطات و استخوان خردکرده های با تجربه حوزه رسانه در طراحی چنین برنامههای شرکت داده نشده اند و حتی نظر آنها خواسته نشده است.
گمان بر این است که اگر کمی دایره بررسی و نظرخواهی را گستردهتر میکردند و اگر افراد صاحبنظرتر و با تجربهتر را دخالت میدادند شاید به نتایج بهتر و الگوی قابل اجراتری از مناظره‌های "درخور" میرسیدند.
علی اکبر عبدالرشیدی
کارشناس رسانه
انتهای پیام/
