۱۴ درصد آب شرب کشور پیش از رسیدن به دست مردم هدر می‌رود

14 درصد آب شرب کشور پیش از رسیدن به دست مردم هدر می‌رود

خبرگزاری تسنیم: آنچه در مورد هدررفت آب، آب های بدون درآمد، چگونگی محاسبه هدر رفت آب، پروژه های تعریف شده به منظور مدیریت آن و چالش های پیش رو قابل ذکر است محورهای گفتگوی تفصیلی تسنیم با مدیریت مربوطه در شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور است.

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، در سراسر کشور لحظه به لحظه باارزش ترین ماده تاریخ زندگی بشر با هزینه های گزاف استخراج، تصفیه و توزیع می شود. آب که در واقع ماده ای غیرقابل تولید است و میلیون ها سال در چرخه طبیعی این جهان از حالتی به حالت دیگر تبدیل می شود، فرآیند طولانی و پرهزینه ای را از تولید تا مصرف طی می کند. در این بین هدررفتن این ماده با ارزش زیان های جبران نشدنی را در زندگی امروز و آینده انسانها به دنبال دارد.
میزان هدررفت آب در بخشی به نام دفتر مدیریت مصرف و نظارت بر کاهش آب بدون درآمد در ساختار شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور با عنوان آب های بدون درآمد بررسی، اندازه گیری و مدیریت می شود. در این خصوص تمامی ابعاد مورد نیاز در شناسایی آب های بدون درآمد در گفتگوی خبرگزاری تسنیم با کامران کارور، مدیر دفتر مدیریت مصرف و نظارت بر کاهش آب بدون درآمد شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور بیان شده است. مشروح این گفتگو بدین شرح است:

آب بدون درآمد به چه معناست؟
لفظ آب بدون درآمد برداشتی است از ترجمه ای لغوی بالانس آب و طرحی که سازمان جهانی آب (IWA) در این خصوص ارائه داده است. طرحی که برای محاسبه میزان آبی که تأمین کننده ها تولید کرده و توزیع می کنند اما به دلایل مختلف برای آنها درآمدی را در برندارد، یعنی نمی توانند آنرا بفروشند.
در واقع معنی آب بدون درآمد کاملا از عنوان آن مشخص است. تفاوت بین آب تولید شده که آب ورودی به سیستم است و آب فروش رفته، یعنی آبی که ما برای آن قبض صادر کردیم. این مابه التفاوت درآمدی برای شرکتی ندارد به همین منظور از ان با عنوان آب بدون درآمد یاد می شود.

آب بدون درآمد چه رابطه ای با هدررفت آب دارد؟
آب بدون درآمد شامل چند مولفه است. یعنی این آبی که درآمد ندارد به چند دلیل بدون درآمد است. یکی از آنها هدررفت واقعی است. هدر رفت واقعی آب از مهمترین مولفه های آب بدون درآمد است. نشت آب از خطوط انتقال، شبکه های توزیعی و مخازن به عنوان هدررفت واقعی آب شناخته می شود. یعنی آبی که واقعا هدر رفته و بدون اینکه مصرف شود از دست ما خارج شده است. وقتی از دستمان خارج شده بنابراین درآمدی هم برای ما ندارد.
هدررفت واقعی اب علاوه بر اینکه درآمدی برای ما ندارد، مقداری از ذخایر آب ما را هم به هدر می دهد و به طور کل از دسترس ما خارج می کند. مولفه دوم هدررفت ظاهری است. هدر رفت ظاهری به زبان ساده، آبی است که مصرف شده اما درآمد برای شرکت های آب و فاضلاب نداشته است.
از دلایل آن یکی خطای اندازه گیری کنترل است. ما میزان مصرف مشترکانمان را از طریق قرائت کنتورها بدست می آوریم. کنترل اگر خطا داشته باشد و با توجه به اینکه معمولا خطاهای کنتور رو به سمت کند کارکردن است، آب مصرفی از کنتور عبور می کند اما کنتور حجم واقعی را نشان نداده و کمتر نشان می دهد. ما قبض ها را بر اساس رقمی که کنتور نشان می دهد صادر می کنیم، بنابراین در این صورت کمتر قبض صادر شده و بخشی از ابی که مصرف شده هزینه اش محاسبه نمی شود.
این بخش از آب هدر نرفته، به مصرف رسیده ولی درآمدی به دنبال ندارد. به زمین فرو نرفته یا وارد آب های سطحی نشده، اما مجانی دارد مصرف می شود و در مفهوم آب بدون درآمد جای می گیرد. پس خطای اندازه گیری به عنوان هدررفت ظاهری آب در نظر گرفته می شود. مورد دیگر خطای انسانی است. این مسئله که شماره کنتورها اشتباه نوشته شود، کم نوشته شود یا زمانی که این رقم می خواهد وارد سیستم مشترکین شود، اشتباهی وارد شود. این بخش خطای انسانی هم جزو هدررفت ظاهری است. در کل آبهایی که مصرف می شود اما به دلایل مختلف مثل خطای انسانی، خطای اندازه گیری و یا انشعاب غیرمجاز درآمدی برای شرکت های آب و فاضلاب ندارد جزو مولفه های هدر رفت ظاهری است که زیرمجموعه آب بدون درآمد است.
آب بدون درامد بخش دیگری نیز دارد که آن نیز مصارف مجاز بدون درآمد است. مصارف مجاز بدون درآمد مثل مصارف فرآیندی است. یک تصفیه خانه یک سری مصرف آب نیز دارد مجموعه آبهایی است که وارد آن می شود اما به عنوان آب تصفیه شده از آن خارج نمی شود. یک مقدار تبخیر و یک مقدار آب شستشوی صافی ها به عنوان آب مصرف فرآیندی تصفیه خانه است. یا آبی که برای شستشوی خطوط انتقال شبکه توزیع یا مخازن استفاده می شود. این آب را ما مجازیم استفاده کنیم ولی چون درآمدی برای ما ندارد در مجوعه آب بدون درآمد قرار می گیرد. به هر حال ما نمی توانیم برای شستشوی خط انتقال، قبض صادر کنیم. سهم این بخش در آب های بدون درآمد بسیار کم است. عمده مسئله ما هدررفت واقعی و هدررفت ظاهری است.

آیا مشترکینی دارید که به صورت مجاز آب را مصرف کنند اما مصرف آنها درآمدی به همراه نداشته باشد؟
این موضوع به صورت تعرفه ای و قانونی است. مثلا بعضی ها تخفیف دارند که یان تخفیف ها هم قانون است. مثلا مساجد و مراکز آموزشی در تعرفه آب تخفیف دارند. از آنجا که موضوع تعرفه ها مستقیما به این بخش ارتباط ندارد، اطلاع دقیقی ندارم که آیا تعرفه مجانی هم داریم یا نداریم، اما می دانم که مشترکانی داریم که مشمول تخفیف هستند. از آنجا که این تخفیف ها طبق قانون است و در واقع قرار بر این نیست که بیش از این از مصرف این مراکز درآمد خاصل شود در زمره آب بدوندرآمد قرار نمی گیرند.

پس آب بدون درآمد یک شاخص است؟
بله، آب بدون درآمد یک شاخصی است که نشان دهنده راندمان شبکه انتقال و توزیع است. به این معنی که ما ببینیم از آن آبی که وارد شبکه کرده ایم چه میزان را توانسته ایم محاسبه کرده و برای آن قبض صادر کنیم.
مسئله ای که شاید سایر دستگاهها و یا مردم برایشان مهم است بخش هدررفت واقعی است که همه آن از دست می رود. مردم عادی یا دستگاههای دیگر حساسیت زیادی روی بخش هدررفت ظاهری که حالا مصرف شده و ما نتوانسته ایم درآمدش را بدست آوریم ندارند. آن چیزی که هم برای مردم و هم برای خود ما حساسیت ایجاد می کند هدررفت واقعی است.
چرا که هدررفت واقعی دو لبه دارد. هدررفت واقعی هم درآمد ندارد و هم یک مقداری از منابع محدود آبی موجود کشور را داریم از دست می دهیم. این آبی است که یا از چاه استخراج شده است و با هزینه های بسیار زیاد پمپاژ از دل زمین بیرون کشیده ایم و یا آبی است که از آبهای سطحی برداشت شده و با هزینه و زحمت بسیار زیاد در تصفیه خانه ها تصفیه اش شده است. از اینرو هدر رفت واقعی حساسیت بیشتری دارد.

دلایل عمده هدر رفت واقعی آب چیست؟
نشت ها، فرسوده بودن خطوط انتقال، شکستگی احتمالی مخازن، سرریز مخزن ها که احتمال آن بسیار کم است، حوادث و اتفاقات که در طول یک حادثه تا زمانی که حادثه برطرف شود آب هدر می رود و در مجموع هر عاملی که نشت اب به همراه داشته باشد.

در هدررفت ظاهری یعنی کنتور ها هم فرسودگی دارند؟
کنتورها هم مثل هر دستگاه دیگری خراب می شوند، فرسوده می شوند، دوره عمرشان به سر می آید و ممکن است دچار حادثه شکستگی شوند، ممکن است خراب شوند و امکان بروز خطا در آنها وجود دارد.

در چه بازه زمانی برآوردهای تعیین میزان هدررفت واقعی و ظاهری انجام می گیرد؟
برای تمامی شهرهای کشور طبق دستور العمل IWA (سازمان جهانی آب) هر ساله جداولی را به عنوان بالانس آب تنظیم می کنیم. در جداول بالانس آب همه مولفه های مربوطه جای دارند.‌ پس از محاسبه مولفه ها، ارقام در جدول قرار گرفته و نهایتا هدررفت واقعی و ظاهری و مصارف مجاز بدون درآمد برای هر شهری محاسبه می شود.

این گزارش جایی هم ارائه می شود؟
بله این گزارش به جاهای مختلف ارائه می شود.

ارائه آن هم به نهادهای داخل کشور و هم سازمانهای خارج از کشور صورت می گیرد؟
خارج از کشور نه، در داخل کشور به وزارتخانه فرستاده می شود و جمع بندی آن در دست خود ما قرار می گیرد. این گزارش برای ما بسیار مهم است چرا که مبنای برنامه ریزی های بعدی می شود. دفتر مدیریت آب بدون درآمد و دفاتر تابعه این دفتر در سطح کشور یک کار بین بخشی انجام می دهد. با امور مشترکین درارتباط است، با واحدهای حوادث و اتفاقات در ارتباط است، با واحدهای نوسازی و بازسازی در ارتباط است. ما داده های جدول بالانس آب را جمع بندی می کنیم، آنرا تحلیل کرده و مبنای برنامه ریزی های بعدی قرار می دهیم.

سهم هر بخش در آب بدون درآمد و در مجموع بالانس آب کشور چقدر است؟
میزان آب بدون درآمد کشور بر اساس بالانس آب کشور مربوط به سال 91 که اخیرا جمع آوری و جمع بندی شده حدود 25.5 است. این 25.5 درصد مربوط به کل آب بدون درآمد کشور است. هدر رفت واقعی 14 درصد است. یعنی 14 درصد کل آب شرب کشور را به صورت واقعی از دست می دهیم. هم درآمدش را از دست می دهیم و هم اصل آب را از دست می دهیم.

وضعیت کشورهای پیشرفته در این زمینه به چه صورت است؟
کشورهای بسیار پیشرفته جهان، مثلا ژاپن در شهر توکیو با اقداماتی که در ظرف 40 سال کار مداوم و هزینه مداوم انجام دادند توانستند مجموع اب بدون درآمدشان را از حدود 48 درصد به 3.5 درصد برسانند.

نرم جهانی آن چقدر است؟
آب بدون درآمد هیچ نرم جهانی ندارد، هیچ قانونی روی این بحث حاکم نیست. مسئله آب بدون درآمد به عوامل بسیار زیادی بستگی دارد، به نوع خاک بستگی دارد، به فرهنگ مردم بستگی دارد، به قدمت لوله ها بستگی دارد، به کیفیت لوله به کار گرفته شده بستگی دارد، به توان مالی آن مجموعه بستگی دارد. مثلا شمال و جنوب اروپا را هم نمی توانید با هم مقایسه کنید، به مقدار آب در دسترس بستگی دارد، درواقع نرم جهانی خاصی نمی شود برای آن تعریف کرد.

هدفگذاری شما رسیدن به مرز صفر بوده؟
نه به صفر نمی تواینم برسم. در آب بدون درآمد یک پارامترهایی تعریف شده است که بر اساس این پارامترها تعیین می شود که هدرفت اقتصادی چقدر است.

این میزان در کشور ما تعیین شده؟
تا حدود تعیین شده ولی رقم دقیق آن هنوز مشخص نشده است. از نظر ما تحقیقات و بررسی هایی که در این رابطه شده است هنوز ادامه دارد و هنوز به نتیجه قطعی نرسیده است. ولی طبق آنچه تاکنون مورد بررسی قرار گرفته مجموع آب بدون درآمد کشور اگر حدود 15 درصد باشد به مقدار اقتصادی آن نزدیک است اما باز هم برای هر منطقه ای شریاط خاص خودش را دارد.

نحوه محاسبات آب بدون درآمد به چه صورت است؟
یک فرمول ساده دارد. درصد آب بدون درآمد مساوی است با آب تولید شده یا ورودی به سیستم منهای آب مصرف شده یا آب فروش رفته، تقسیم بر آب تولید شده ضربدر 100، نتیجه آن درصد آب بدون درآمد است.

محاسبه هدررفت واقعی به چه صورت انجام می شود؟
ما می آییم 10 تا 20 شب متوالی در یک فصل خنک در یک شرایط عادی مصرف یعنی زمان هایی مثل ماه مبارک رمضان نباشد که الگوی مصرف تغییر می کند و خنک باشد تا در شب استفاده از کولرهای آبی را نداشته باشیم. در یک زمانی که الگوی مصرف عادی یک شهر برقرار است در چند شب متوالی مقدار آب مصرف شده در شبکه را اندازه گیری می کنیم، به مقدار اندازه گیری شده مینیمم مصرف شبانه اطلاق می شود. هم زمان مصرف مصرف کننده های عمده مثل بیمارستانها، پادگان ها و صناعیی که در شب آب مصرف می کنند را نیز در همان زمان اندازه گیری می کنیم. یک مصرف مجاز شبانه بر هر مشترک تعریف شده است، آن را هم محاسبه می کنیم. مابه التفاوت این موارد در مقایسه با مینیمم واقعی شبکه، هدررفت واقعی شبکه می شود.
البته این نحوه مصاحبه که در چند جمله بیان شد را می توان مجسم کرد که در عمل چه حجم عظیم کاری را در برمی گیرد و چه تجهیزاتی نیاز دارد. باید این شبکه کاملا ایزوله باشد، ورودی ها و خروجی های آن کنتور داشته باشد. در مجموع کار بسیار پرداده ای است.

هدر رفت ظاهری را به صورت اندازه گیری می کنید؟
می آییم با روشی به اسم تست خوشه ای هدررفت ظاهری را اندازه می گیریم. یعنی یک نمونه برداری از یک جامعه آماری مبنای کار است. کنتورها را تست کرده و خطاهایشان را بدست می آوریم. به این طریق خطاهای کنتوری مان را در آن جامعه آماری می توانیم داشته باشیم.
مقادیر تعداد کنتورهای خراب و تعداد مشترکین غیرمجازی که شناسایی می شوند را با هم جمع می زنیم، هدررفت ظاهری بدست یم اید. مصارف مجاز بدون درآمد هم معمولا مصارف فرآیندی مان است که آن را می دانیم چقدر در طول سال مصرف شده است. مجموعه این داده ها، تعیین کننده هدررفت ظاهری است.

مشترکان غیرمجاز چگونه شناسایی می شوند؟
ما اکیپ هایی را در شرکت های آب و فاضلاب داریم که کار این اکیپ های عملیاتی شناسایی و رفع انشعابات غیرمجاز است.

شناسایی مشترکان غیرمجاز برخورد قانونی به دنبال دارد؟
بله بحث قانونی مشخص به خود را دارد. بحث جریمه ها و قطع آب است.

چه راهکارهایی برای کنترل هر بخش از آب های بدون درآمد دارید؟
برای کنترل و مدیریت هر بخش پروژه هایی تعریف می شود. این پروگه ها به عنوان فعالیت های مستقیم موثر در کاهش آب بدون درآمد شناخته می شوند. در خصوص کاهش هدررفت واقعی و هدررفت ظاهری طرح هایی عملیاتی انجام می گیرد. عملیاتی مثل نشت یابی، رفع نشت خطوط انتقال، رفع نشت شبکه توزیع و مخازن، نوسازی و بازسازی خطوط انتقال، شبکه توزیع و مخازن و استاندارد سازی انشعابات از عمده کارهایی است که برای کاهش هدررفت واقعی باید انجام شود.

یعنی این پروژه ها تعطیل بردار نیست؟
به هیچ وجه، این پروژه ها به صورت مستمر و دائمی انجام می گیرد و هیچ تعطیلی ندارد.

شما پروژه ها را مشخص کرده و به بخش های مربوطه اعلام می کنید؟
ما می گوییم استان X شما به خاطر اینکه هدررفت واقعی استان شما در سال 91 بالا بوده باید از این مقدار پولی که در اختیار داری را بیشتر صرف فعالیتهایی کنی که مستقیما بر کاهش هدررفت واقعی موثر است.

بخش اجرا متأثر از برنامه شما پروژه ها را انجام می دهد؟
بله، همین طور است.

براش کاهش هدررفت ظاهری چه اقداماتی انجام می شود؟
برای کاهش هدررفت ظاهری اقداماتی مثل شناسایی و تعویض کنتورهای خراب مشترکین، انجام تست خوشه ای برای محاسبه میزان خطای کنتورها، شناسایی و رفع انشعابات غیرمجاز و جدسازی آب فضای سبز شهرداری ها از آب شرب انجام می گیرد.

آیا برآوردی داشته اید که با فعالیت دفتر شما، در طول سالهای گذشته میزان آب های بدون درآمد چقدر کاهش یافته است؟
بله، مقدار مجموع آب بدون درآمد کشور در سال 79 حدود 36 درصد بود که این رقم رد سال 91 به 25.5 درصد رسید.

موضوع مهمی که وجود دارد این است که با چه چالش هایی روبه رو هستید که ممکن است اجرای پروژه های این بخش را کند کند و یا نتیجه نتیجه مطلوب را به دنبال نداشته باشد؟
مهمترین چالشی که به ان روبه رو هستیم مسئله منابع مالی مورد نیاز است، این اقدامات، کارهایی فوق العاده هزینه بر است.

از نظر تعداد نیروی انسانی یا تجهیزات؟
از لحاظ تجهیزات و کاری که باید انجام گیرد. ماهیت کار ما به گونه ای است که تمامی لوله ها زیر زمین است. کار نشت یابی کار پرهزینه ای است. وقتی به این نتیجه رسیدی که اینجا نشت داریم و باید بر اساس نقشه های تراکم حوادث باید ترمیم، بازسازی و نوسازی انجام دهیم، یک سایت را باید بشکافیم و بحث های مختلفی مثل مسائل ترافیکی ایجاد می شود.

اجرایی این پروژه ها نیز از طرف دفتر شما انجام می شود؟
نه اجرایشان با ما نیست، ما فقط برنامه ریزی آنرا انجام می دهیم.

یعنی منابع مالی که باید در اخیتار شما قرار بگیرد فقط در انجام بررسی ها و کارهای کارشانی هزینه می شود؟
نه، ما باید پول اجرا را هم به مجریان بدیهم.

یعنی اگر پروژه ای از طرف شما تعریف شود باید منابع مالی بخش اجرا را هم شما تأمین کنید؟
ببینید شرکت های آب و فاضلاب روش های مختلفی در تأمین منابع دارند. منابع عمرانی ملی که ما در اختیار استانها و شهرها می گذاریم، منابع عمرانی استانی که مستقیما به استان پرداخت می شود. یک سری درآمدهای جاری نیز بر اساس فروش انشعاب و آب بها و این موارد وجود دارد.

پروژه هایی را که شما برای انجام آن اعلام نیاز می کنید با منابع مالی عمرانی استانها قابل انجام است؟
یک قسمتی با استفاده از بودجه استانی انجام می گیرد، یک قسمتی نیز از محل منابع ملی انجام می شود. اما مکفی نبودن درآمدهای شرکت های آب و فاضلاب به دلیل پایین بودن تعرفه ای که به ما ابلاغ شده و عدم تخصیص اعتبارات کافی از اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای ملی موجب می شود در عمل اجرای پروژه های ما یا آغاز نشود و یا اینکه کند پیش رود.

بیشتر ممکن است در بخش پژوهش با مشکل مالی مواجه شوید و یا پس از تکمیل پژوهش ها در بخش اجرا بیشتر مشکلات مالی نمود پیدا می کند؟
معمولا مشکل ما در بخش اجرا است ولی در هر دو بخش ممکن است روند انجام کار متأثر از کمبود منابع مالی شود اما در هر کار اجرایی قسمت مطالعات حجم مالی بسیار کمتری را نسبت به بخش اجرا می برد.

پروژه هایی دارید که تعریف شده باشد ولی در بخش اجرا منتظر منابع مالی باشد؟
همانطور که اشاره شد ما کارهایمان همیشگی و مستمر است، ولی یک زمانی اگر منابع مالی بیشتری داشته باشیم کار بییشتری را می توانیم انجام دهیم. باید توجه داشت که شرکت آب و فاضلاب مأموریت محور است. باید در هر شرایط مأموریتش را انجام دهد، آبرسانی با رعایت کمیت و کیفیت مأموریت ماست و باید انجامش بدهیم. وقتی که منابع مالی کم است بیشتر اقدامات به سمت هدف های اصلی مأموریت که تأمین کمیت و کیفیت آب است می رود. در آن صورت زیاد نمی توانیم روی بهبود وضعیت مانور دهیم. اما در عین حال بهبوبد مستمر یکی از اساس فعالیت ها و از اعتقادات ماست.

آیا در جریان اجرای پروژه ها نظارتی نیز از طرف شما می شود؟
بله نظارت کامل ضورت می گیرد، در طول سال این کار به صورت مستمر انجام می شود، به علاوه اینکه ما دو جلسه عمده در طول سال داریم، یکی جلسه پیش بینی بودجه برای سال آینده است و دیگری جلسه بررسی غملکرد است.

در جلسه بررسی عملکرد، چه مواردی مد نظر قرار می گیرد؟
بررسی می شود که نسبت به پیش بینی که در سال قبل انجام داده بودیم، عملکرد تا چه حد مطلوب بوده، آیا کم کاری وجود داشته ناشی از کمبود منابع مالی بوده، اشتباهات پیش بینی وجود داشته و یا موارد دیگری در اجرای پروژه ها تأثیر گذاشته است.
بررسی می شود، تأثیرگذاری پروژه های اجرایی تا چه میزان بوده، اگر هزینه ای خرج شده و تأثیر مطلوب حاصل نشده بررسی می شود که آیا این منابع مالی در جای درست هزینه شده است و این سیکل ادامه دارد.

ادامه این سیکل، یعنی بر اساس نتایج جدید دوباره برنامه ریزی می کنید؟
بله، این کاری است که در طول زندگی روزمره مان نیز انجام می دهیم. محدودیت منابع آبی داریم، محدویدت منابع مالی نیز داریم، باید توجه داشت که ما مدیریت مان مدیریت بر منابع نامحدود نیست. وقتی منابع نامحدود داشته باشیم مدیریت بسیار ساده یم شود. مدیریت بر منابع نامحدود اینگونه نیست.

یعنی به نوعی مدیریت بحران دارید؟
بله، به صورت دائمی مدیریت بحران داریم.

اگر نکته ای در پایان باقی مانده بفرمائید. 
دفتر مدیریت آب بدون درآمد در رابطه با مدیریت مصرف هم فعالیت هایی دارد. می توان این فعالیت ها را به انجام اقدامات قانونی و تعرفه ای، انجام اقدامات فرهنگی و تبلیغاتی و تهیه و توزیع تجهیزات کاهنده مصرف که کارهایی است که می شود در مدیریت مصرف انجام داد، تقسیم کرد.
بیشترین کاری که روی مدیریت مصرف اثر گذار است این است که مردم بخواهند و مردم بدانند. باید این آگاهی را ما به مردم بدهیم، روش های مصرف بهینه را به آنها بگوییم بعد بقیه مسیر در دست خود مسیر است. ما وظیفه اطلاع رسانی و ارائه راهکارها را داریم، پس از آن مردم باید بخواهند مصرف آب را مدیریت کنند.

گفتگو از محمدرضا کیاشمشکی

انتهای پیام/

پربیننده‌ترین اخبار اقتصادی
اخبار روز اقتصادی
آخرین خبرهای روز
فلای تو دی
تبلیغات
همراه اول
رازی
شهر خبر
فونیکس
میهن
طبیعت
گوشتیران
رایتل
مادیران
triboon
بانک ایران زمین
بانک سرمایه