جواد محقق، نویسنده و کارشناس ادبی ادبیات کودک و نوجوان، در گفتوگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، با اشاره به روند رو به رشد ترجمه بعد از دهه 80 گفت: اولاً ما باید یادمان باشد که تولیدات یک کشور نمیتواند با تولیدات مجموعهای از کشورها برابری کند، در نتیجه تولیدات آن کشورها طبیعتاً بیش از تولیدات یک کشور خواهد بود. با توجه به همین امر ازدیاد ترجمه امری طبیعی به نظر میرسد، مگر اینکه بخواهیم جلوی ترجمه بیشتر را بگیریم که در آن صورت معنی آن این نیست که تولید بیشتری داشته باشیم و ترجمه کمتر انجام شود، بلکه به این معنا است که ما جلوی ترجمه بیشتر را گرفتهایم.
وی با بیان اینکه اگر صدها کشور کار تولید میکنند، ما هم باید برای تولید مسائل ادبی خودمان کمر همت ببندیم، ادامه داد: ترجمه اگر حسابشده و خوب انجام شود، لزوماً کار بدی نیست و اتفاق ناگواری محسوب نمیشود، به شرط اینکه درست انتخاب و ترجمه شود و نیازهای بومی و ملی ما هم در حوزه فرهنگ در آن لحاظ شود، اما مشکل اساسی اینجاست که بخشی از این آثار، کتابهایی است که مطابق با فرهنگ بومی و ملی ما نیستند. مشکل دیگر اینجاست که ناشران محترم ترجمه این آثار به دلیل نیازهای بومی و ملی بلکه براساس هزینههای کمتر نشر به این سمت گرایش مییابند.
برخی از ناشران به ترجمه نگاهی تجاری دارند
این نویسنده کودک و نوجوان نگاه تجاری به حوزه ترجمه کتابهای کودک و نوجوان را یکی از عوامل اساسی در ایجاد چنین روندی دانست و تصریح کرد: کتابهای کودک به ویژه در رابطه با تصویرگری هزینههای بالایی را به همراه خواهد داشت، اما وقتی ترجمه بر تألیف ترجیح داده میشود، این هزینهها کاهش مییابد. علاوه بر این، دیگر قرار نیست مترجم حقالتألیفی را به مؤلف پرداخت کند، به همین خاطر کتابهای ترجمهای کودک و نوجوان با هزینه کمتر و سود بیشتری به چاپ میرسند. برخی از ناشران نگاه تجاری به این حوزه دارند و به آن هم میرسند.
محقق با بیان اینکه این نگاه سبب شد تا بسیاری از آثار ترجمهای کودک و نوجوان بدون داشتن مؤلفههای بومی و ملی به چاپ برسد، به نتیجه این روند اشاره کرد و گفت: تمامی آثار ترجمهای که در بازار کتاب کودک و نوجوان وجود دارد، کتایهای مضری نیستند. مترجمان و ناشران بسیاری هستند که با رعایت اصول و با در نظر گرفتن نیازهای جامعه کودک و نوجوان اقدام به ترجمه و انتشار این دسته از آثار میکنند، اما بازار سوء استفادهکنندگان در این رابطه همچنان داغ است. بسیاری از مترجمان غیرمسلط و ناشرانی که تنها با نگاه تجاری به چاپ آثار میپردازند، در این حوزه فعالیت میکنند.
به مخاطب نشانی غلط ندهیم
وی ادامه داد: این دسته از ترجمهها مخاطب کودک و نوجوان را در حوزه فرهنگ توانمند نمیکند و نیازهای آنها را پاسخ نمیدهد. برخی از این آثار به نوعی نشانی غلط به بچهها میدهند. زمینه را ایجاد میکنند که کودک و نوجوان مطالب و اموری را اصل بدانند که جدی نیستند.
این نویسنده با بیان اینکه همرمان با یان ترجمهها، آثار و ژانرهای مختلف مانند ژانر وحشت در بازار کتاب بسیار دیده میشود، افزود: ژانر وحشت یکی از ژانرهایی است که از سوی ادبیات دیگر کشورها وارد بازار کتب کودک و نوجوان شد و ترجمه ورود این نوع ادبی را آسان کرد. آثار نوشته شده در این حوزه اگر به صورت طبیعی باشد، آثار سوئی برای بچهها نخواهد داشت، اما اگر میزان آن لحاظ نشود، عواقب نه چندان خوشایندی را در پی خواهد داشت.
محقق با بیان اینکه روانشناسان باید به بررسی آثار سوء این نوع ترجمهها بپردازند، یادآور شد: این ژانر در کشورهای مختلفی وجود داشته و دارد و به موازات آن نیز فیلمهای مختلفی تولید شده است، اما باید میزان آن برای گروههای مختلف سنی مشخص شده باشد، اما برخی از ناشران به این امر توجه نمیکنند. آیا باید صرفاً جهت کسب پول بیشتر اقدام به ترجمه آثاری کرد که تبعات و آثار سوئی به همراه خواهد داشت؟
این نویسنده در پایان به نقش کارشناسان در جهت تعدیل بخشیدن به این رویه اشاره کرد و گفت: مشکل اصلی اینجاست که اجماع علمی و کارشناسانه در این خصوص میان نهادها و کارشناسان وجود ندارد. حد و مرز آن هنوز بررسی و مشخص نشده است. همه افراد و نهادها هم تمامی مشکلات را به پای ارشاد میاندازند، در صورتی که رسیدن به نقطه مطلوب در این زمینه نیازمند همکاری و تعامل نهادها، مؤسسات و کارشناسان مختلف در دانشگاهها و حوزههای علمیه است، چرا که برخی از این آثار با استفاده از نمادپردازی و اساطیر اندیشههایی را به صورت غیرمستقیم به مخاطب القا میکنند که کسی به آن توجه نمیکند.
انتهای پیام/