نهضت مشروطه با تلاش و مجاهدت علما به منظور “تقلیل ظلم سلطنت مطلقه قاجار” و “تشکیل عدالت خانه” آغاز شد و در ادامه به “مشروط و مقید کردن قدرت سلطان به قانون” و “نظارت نمایندگان ملت” بر صاحبان قدرت منتهی شد. در این مرحله طرح مسائل جدیدی چون تدوین قانون اساسی تشکیل مجلس شورای ملی از نمایندگان اقشار ملت آزادی مساوات و... طیفی از عالمان دینی را حساس کرد بخصوص که روشنفکران غربزده از پیاده کردن مشروطه غربی در ایران و نیز سخنانی بر علیه دین و احکام شرع و عالمان دینی گفتند و نوشتند و به میانداری پرداختند. دفاع طیفی از علما از مشروطه و مخالفت طیف دیگری از این قشر با مشروطه و متهم کردن گروه اول به دنیاطلبی و ریاست خواهی و استبداد پیشگی موجب جدایی علما از یکدیگر شده و به تدریج اختلافات بیشتر و عمیق تر گردید. اختلاف و دو دستگی عالمان دینی فرصتی کم نظیر برای بیگانگان و عناصر سرسپرده آنان فراهم ساخت تا به پیشبرد اهداف خود بپردازند. پیروزی مشروطه خواهان و قتل و غارت نفوس و اموال گروهی از علما و هواداران آنان به بهانه مستبد بودن به یاس و نومیدی طیف مذهبی مشروطه خواهان انجامید. دار زدن مجتهد اول طهران و هتاکی ها و پرده دری ها علمای نجف و ایران را به شدت متاثر ساخت و از این که آن چه به وقوع پیوست غیر از آن چیزی بود که مورد نظر آن ها بود اظهار تاسف کردند.
اما در این مرحله به مشروطه خواهان مذهبی نیز رحم نکرده و دو تن از عالمان مشروطه خواه تهران بهبهانی و طباطبایی توسط نیروهای افراطی و غربزده حذف شدند و خلاصه از نهضت مشروطه که علما طلایه دارش بودند “استبداد رضاخانی” متولد شد که در مبارزه با دین و مظاهر دینی و روحانیت از هیچ تلاشی و کوششی دریغ نورزید.
پنجاه و چند سال گذشت تا بار دیگر انقلابی اسلامی و فراگیر به رهبری مرجعی دینی بپا خاست و با تلاش و مجاهدت روحانیت انقلابی و حمایت شخصیت ها احزاب و گروه های سیاسی و بیداری ملت و ایثار و فداکاری آنان نظام “جمهوری اسلامی” جایگزین نظام “سلطنتی و استبدادی” شد.
“ولایت فقیه” مانع نفوذ اجانب
این بار که حوزه و روحانیت تجربه نهضت مشروطه و قیام سال 1330 موسوم به نهضت ملی شدن نفت را پشت سرداشت تدبیر دیگری اندیشید. به شهادت برخی از علمای حاضر در مجلس خبرگان قانون اساسی پیش بینی اصل “ولایت فقیه” به عنوان محور نظام با هدف جلوگیری از انحراف دولتمردان و قوای سه گانه و نفوذ جریانات وابسته به بیگانگان در ارکان حکومت بود. تنها به نقل جملاتی از شهید مظلوم آیت الله بهشتی در این زمینه اکتفا می کنیم.
ایشان در یک سخنرانی در تشریح “نظام سیاسی در قانون اساسی” یکی از علل ناکامی نهضت مشروطه را “عاریتی بودن” مشروطه به عنوان جایگزین استبداد دانسته که حتی تاثیری را که در صاحبان اصلی این فکر عاریتی می توانست داشته باشد برای ما نداشت. از این رو عنوان اصلی نظام سیاسی ما “نظام امت و امامت” است. به این معنا که در “عصر غیبت امام معصوم منصوب منصوص در این عصر امامت دیگر تعیینی نیست تحمیلی هم نیست بلکه شناختنی و پذیرفتنی یا انتخابی است. شناختن آگاهانه و پذیرفتن نه تعیین و نه تحمیل... این امامت و امت نسبت به یکدیگر مسئول و متعهدند با تعهد و مسئولیت متقابل” (1)
در سال های نخست بعد از پیروزی انقلاب احزاب و جریانات سیاسی وابسته و روشنفکرنمایان غربزده که هیچ گاه با اسلام سرآشتی نداشتند تلاش فراوانی برای نفوذ در ارکان حکومت و به انحراف کشاندن آن و منزوی ساختن روحانیت و نیروهای مذهبی به عمل آوردند ولی به رغم موفقیت های مقطعی و موقتی ناکام شدند. مهمترین عاملی که توانست مانع نفوذ و کامیابی روشنفکران لائیک و وابسته در ارکان جمهوری اسلامی شده و قدرت های مستکبر حامی آنان را از شکست این نظام و منزوی کردن دوباره روحانیت و طیف مذهبی بازدارد “ولایت فقیه” و “وحدت کلمه روحانیت انقلابی” بر محور رهبری نظام بود. بخصوص نقش بی بدیل امام خمینی در دهه شصت و حفظ روحانیت انقلابی و نیروهای مذهبی از تشتت و اختلاف و کنترل و ایجاد تعادل میان آن ها.
به نظر می رسد قدرت های سلطه گر نیز به این نتیجه رسیدند که با تکرار تجربه مشروطه و استفاده از طیف روشنفکران غیرمذهبی و ضد مذهبی و وابسته قادر به شکست جمهوری اسلامی نیستند. زیرا هم تدوین قانون اساسی بر محور “ولایت فقیه” و “احکام و موازین اسلامی” راه نفوذ آنان را در ارکان حکومت بست و هم “هوشیاری روحانیت انقلابی” مانع شد که آنان بتوانند با نفوذ در میان علما گروهی را بفریبند و با ایجاد اختلاف در بین آنان اهداف خود را عملی سازند و سرنوشت “نهضت مشروطه” را برای “انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی” هم رقم بزنند.
“جاهلان متنسک” ابزار اجانب
پس لازم بود تدبیر دیگری بیندیشند و طرحی نو دراندازند و همه را غافلگیر کنند. این بار نه با استفاده از “روشنفکران لائیک و وابسته بلکه با استفاده از “نیروهای مذهبی منحرف و متحجر و بی سواد” برای شکستن پشتوانه های انقلاب و نظام مانند مرجعیت باز هم از طریق ایجاد شکاف و اختلاف و دشمنی بین نیروهای وفادار به انقلاب و جمهوری اسلامی.
تصور این که استعمارگران از رویارویی با مرجعیت که دست کم از عهد ناصری قدرتش عیان شد و تاکنون بسان سدی مستحکم در برابر بیگانگان ایستاده و از کیان اسلام و استقلال و هویت مسلمانان و سرزمین های اسلامی دفاع کرده چشم پوشیده باشند تصوری ساده لوحانه و بیش از حد خوش باورانه است.
پیروزی انقلاب اسلامی و تاسیس جمهوری اسلامی در قلب خاورمیانه و بر هم خوردن معادلات سیاسی در منطقه و تداوم آن در سه دهه گذشته و ورق خوردن برگ دیگری از اقتدار و نفوذ مرجعیت شیعه در عراق در سال های گذشته نه تنها قدرت های جهانی را از دشمنی با مسلمانان و شیعیان و مراکز قدرت و عزت آنان بازنداشته بلکه به افزایش تلاش های آنان و اتخاذ راه ها و روش های نو و ناشناخته و پیچیده برای شکست مرجعیت واداشته است.
طرحی که بدان اشاره می شود بخشی از یک نقشه طراحی شده توسط دشمن است که در سال های گذشته علنی شد ولی جدی گرفته نشد. به نظر می رسد که ما امروز گرفتار برخی از پیامدهای اجرایی این نقشه ایم.
مهمترین سدی که بر اساس طرح پیچیده دشمن باید شکسته شود “مرجعیت دینی” است یعنی مهمترین عامل شروع نهضت اسلامی و استمرار آن تا پیروزی و تاسیس و تثبیت جمهوری اسلامی ; و عناصری که در شکستن این سد نقش آفرینی خواهند کرد “روحانیان کم سواد” و “مداحان بی سواد” ند. افراد سطحی نگری که نه از “عمق علمی و معرفتی” برخوردارند که مانع رفتارهای جاهلانه و متعصبانه شود و نه از “تقوای کافی” بهره مندند تا بتوانند حق را از باطل تشخیص دهند و از وسوسه خناسان و حیله گران ایمن باشند. نه قدرت تجزیه و تحلیل دارند تا “خدمت” را از “خیانت” بازشناسند و نه ایمانی متکی بر معرفت تا از آلت دست شدن بازیگران سیاسی مصون باشند.
هتک حرمت “مراجع دینی” و “علمای انقلابی” در سالهای گذشته رهاورد حضور این طیف و تقویتشان در جامعه اسلامی ماست. جامعه ای که به تدریج از “عمق” به “سطح” رو آورده و از دین به “شعائر” آن بسنده کرده است. جامعه ای که در آن بازی کردن با آبروی افراد و شخصیت ها “افتخار” و دفاع از حرمت آنان “جرم” تلقی می شود. اهانت به خدمتگزاران نظام اسلامی “سکوی ارتقا” و سیاه نمایی دستاوردهای جمهوری اسلامی راه “جلب آرا ضد انقلاب” و ایجاد اختلاف میان علما و مدیران کشور ابزار “کسب شهرت” شده است.
این همه دستاورد ترویج دینی است که نیازمند “مرجعیت” نیست و اگر مرجعی دینی برخلاف رویه رایج در مجالس و محافل مذهبی فتوایی دهد مورد هتک و اهانت قرار می گیرد و چنان که نسبت به تصمیم دولتمردی انتقاد و اعتراض کند مورد بی اعتنایی واقع شده یا به دخالت متهم می شود آن هم از جانب کسانی که خود را متدین می دانند! هشداری از امام خمینی در این زمینه خواندنی است:
“من یک نصیحت می کنم به بچه های طلاب طلاب جوان که تازه آمده اند و حاد و تندند و آن این است که آقایان متوجه باشید که اگر چنان چه شطر کلمه ای به یک نفر از مراجع اسلام اهانت بکند بین او و خدای تبارک و تعالی ولایت منقطع می شود. کوچک فرض می کنید فحش دادن به مراجع بزرگ ما را کوچک فرض می کنید اگر به واسطه بعضی از جهالت ها لطمه ای بر این نهضت بزرگ وارد بشود معاقبید پیش خدای تبارک و تعالی. توبه تان مشکل است قبول بشود چون به حیثیت اسلام لطمه وارد می شود.” (2)
به راستی چه نسبتی میان سخن امام خمینی و بعضی از رفتارهای امروزی نیروهای تندرو مذهبی وجود دارد آیا رهروی راه امام راحل تجدید نظر در این رفتارها را نمی طلبد !
آیا اهانت به یک فقیه به خاطر اقامه نماز میت بر پیکر عالمی دینی یا هتک حرمت یک سخنران به خاطر یک سخنرانی و اظهار نظر توهین به یک فعال سیاسی به خاطر اظهار نظری متفاوت تحریک طلاب جوان و پاک طینت برای تحت فشار قراردادن علما و مراجع... همگی در چهارچوب نفوذ بیگانگان در بدنه نیروهای انقلاب و فریب نیروهای سطحی نگر ساده لوح و متعصب نیست ! تداوم این روند به حذف طیف وسیعی از روحانیت متعهد و دلسوز منتهی شده و انزوا و بی تفاوتی آن ها را در پی خواهد داشت و به معنای پیروزی فاز اول این نقشه پیچیده است !
مرحله بعد آن را می توان حدس زد و آن حذف “روحانیان و نیروهای تندرو امروز” است که در پی انزوا و بی تفاوتی گروه اول پشتوانه عظیمی را از دست داده اند و در نهایت “حذف کامل روحانیت از نظام” و بالمآل “شکست نظام دینی” که پس از قرن های متمادی با مجاهدت و فداکاری به دست آمده است.
آیا هیچیک از نیروهای وفادار به امام و انقلاب و نظام و ولایت فقیه و رهبری به چنین عاقبتی راضی است ! اگر به حق راضی نیستند باید توصیه های امام در “حفظ وحدت” و سفارش های رهبری در “جذب حداکثری و دفع حداقلی” را جدی گرفت.
احتمال قرار گرفتن در این فرایند برای نفوذ در ارکان جمهوری اسلامی و ایجاد شکاف و دشمنی بین نیروهای اصیل انقلاب را نباید از نظر دور داشت و بار دیگر در رفتار و سلوک سیاسی خویش بازنگری کرد که به نفع چه کسی و چه جریانی و به ضرر چه کسی و چه جریانی است امروز باید از هر قدمی برای وحدت نیروهای انقلاب بخصوص روحانیت انقلابی و علمای دینی استقبال کرد.
پاورقی:
1 ـ مبانی نظری قانون اساسی ص 15 ـ. 17
2 ـ صحیفه امام ج 1 ص. 307
روزنامه جمهوری اسلامی 1388/12/10 نویسنده : سید جواد ورعى عناوین
انتهای پیام/