جنگ سرکردگان القاعده در سوریه: جولانی در برابر البغدادی

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، روزنامه لبنانی «الاخبار» در مقاله‌ای به قلم «رضوان مرتضی» به بررسی آخرین تغییر و تحولات جاری در روابط مهمترین گروه‌ها و شاخه‌های سازمان تروریستی «القاعده» در سوریه می‌پردازد. بررسی این اختلافات و ریشه‌های آن از این جهت حائز اهمیت است که هم اکنون در میان گروه‌های تروریستی مسلح فعال در سوریه، گروه‌های وابسته به سازمان القاعده حرف اول را می‌زنند.

اما «رضوان مرتضی» در این ارتباط می‌نویسد: اختلاف میان رهبران «جبهه النصره» و «امارت اسلامی عراق و شام» به حد جدایی رسیده و تمام تلاش‌های صورت گرفته برای حل اختلافات بر اساس صیغه « نه برنده نه بازنده» موفقیت‌آمیز نبوده و راه به جایی نبرده و موجب شده تا اختلاف‌ها حتی بر خط مشی و شیوه‌های دنبال شده از سوی دو گروه در میدان نبرد منعکس شود و راه «مجاهدین» از هم دیگر جدا کند.

اختلافات میان«جبهه النصره» و « دولت اسلامی عراق و شام» به حدی رسیده که در اظهارات سرکردگان هر دو گروه مشاهد می‌شود. «ابوبکر البغدادی» سرکرده «امارت اسلامی عراق و شام» در آخرین اظهارات خود «جبهه النصره» را به «باند دزدها» و «ابو محمد جولانی»، سرکرده جبهه النصره را به «سرباز جدا شده» توصیف کرده است.

اختلافات همچنان ادامه دارد و تمام نشده است. اختلافات رهبران شاخه های سازمان القاعده در سوریه بزرگ هر بیشتر می‌شود و به حد جدایی «ابوبکر الحسینی القرشی البغدادی»، رهبر «امارت اسلامی عراق و شام» و «ابو محمد الجولانی« رهبر «جبهه یاری اهالی شام» یا همان «جبهه النصره» منتهی شده و تمام تلاش‌های میانجی‌ها نتیجه‌ای به همراه نداشته است، این درحالی است که اختلافات میان دو گروه فقط در سطح رهبران باقی نمانده، بلکه به رسانه‌ها و عناصر مسلح و گروه‌های مسلح وابسته به آنها نیز درز پیدا کرده است.

در این میان به نظر می‌رسد که کفه ترازو درحال حاضر به سود شاخه نو ظهور القاعده به نام «امارت اسلامی عراق و شام» به سرکردگی «شیخ البغدادی» سنگینی می‌کند و اختلافات موجود به عرصه مشروعیت این دو گروه کشیده است. مخالفان جولانی تاکید می‌کنند که وی از دستور رهبر القاعده سرپیچی کرده و پیوستن و ادغام القاعده سوریه به القاعده عراق را رد کرده و در این بین طرفداران او نیز می‌گویند، البغدادی با اعلام ادغام دو گروه بدون مشورت با رهبر القاعده در سوریه اشتباه بزرگی را مرتکب شده، چون سوریه زادگاه «جبهه النصره» به حساب می‌آید و جولانی رهبر القاعده در این کشور است، در حالی‌که عرصه فعالیت البغدادی به عراق محدود می‌شود. در واقع ریشه اختلاف را باید در مخالفت جولانی با اعلام ادغام دو گروه «جبهه النصره» و «امارت اسلامی عراق» از سوی البغدادی و اصرار و پافشاری البغدادی بر این ادغام بدون توجه به نظر جولانی بود و این اختلافات چنان میان دو گروه ریشه دواند و توسعه پیدا کرد که پا در میانی «ایمن الظواهری»، رهبر سازمان القاعده برای برطرف کردن اختلافات نیز نتوانست راه به جایی ببرد.

در همین راستا، منابع آگاه سلفی جهادی به «الاخبار» گفتند که پیام الظواهری که از سوی شبکه قطری «الجزیره» در نهم ماه ژوئن گذشته پخش شد، صد در صد درست بوده و صحت دارد. در این پیام الظواهری از دو گروه «جبهه النصره» و «امارت اسلامی عراق و شام» خواسته بود، اوضاع را به شرایط پیش از اختلافات باز گرداند و از سرکرده «امارت اسلامی عراق و شام» خواسته بود نام گروهش را به شکل سابق آن یعنی«امارت اسلامی عراق» باز گرداند و البغدادی به این اکتفا کند که تنها امیر القاعده در عراق باشد و سوریه را برای جبهه النصره بگذارد که امیری آن را جولانی برعهده دارد. الظواهری همچنین در پیام خود تاکید کرده بود که هر دو طرف مرتکب اشتباهاتی شده‌اند. اشتباه البغدادی اعلام تشکیل «امارت اسلامی عراق و شام» دولت بدون مشورت و رایزنی با جولانی بود و اشتباه جولانی مخالفت با تشکیل «امارت اسلامی عراق و شام» در سوریه و پیوستن به آن بود. اما روند امور برخلاف خواست و اراده الظواهری پیش رفت. تعدد امرا باعث به وجود آمدن بعضی سر درگمی‌ها و بروز اختلافات میان این امرا و عناصر وابسته به آنها شد و نشانه گرفتن سلاح‌ها به روی یکدیگر شد و آنها به این اختلافات دامن زد، رقابت‌ها قدیمی الظواهری و البغدادی برای جانشینی «اسامه بن لادن»، رهبر پیشین القاعده و به دست گرفتن رهبری این سازمان به ویژه از سوی الظواهری بود.

وقتی اختلافات میان این دو گروه‌ القاعده به اوج خود رسید و پای به دایره درگیری‌های مسلحانه گذاشت، فتواهایی صادر شد که جنگ میان نیروهای جهادی را حرام اعلام می‌کرد و این چنین بود که گروه جبهه النصره که خود را سردمدار گروه‌های جهادی در نبرد با نظام سوریه معرفی می‌کرد، از هم فرو پاشید.

به این ترتیب گروه‌های وابسته به سازمان القاعده به جای متحد شدن در یک صف واحد به دو گروه «جبهه النصره» و «امارت اسلامی شام و عراق» تقسیم شدند و در این راستا شبکه اینترنتی «یوتیوپ» ظرف روزهای اخیر تصاویری از عملیات انتحاری یکی از اعضای سارمان القاعده وابسته به «امارت اسلامی عراق و شام» را در فرودگاه منغ در حلب منتشر کرد که عامل اصلی در سقوط فرودگاه نظامی «منغ» بود که جبهه النصره ماه‌هاست هرچه در تلاش بوده تا آن را تصرف کند، راه به جایی نبرده بود و به این ترتیب این موفقیت به نام گروه‌ «امارت اسلامی شام و عراق» رقم خورد. همچنین بارزترین و مهمترین حملات انتحاری را تاکنون و طی بیش از دو سالی که از بحران سوریه می‌گذرد، «جبهه النصره» به اجرا گذاشته بود که حمله به مقر ستاد مشترک ارتش سوریه در دمشق در اوایل آگوست 2012 میلادی بود.

با وجود رقابت حاکم بین دو گروه تاکنون درگیری‌های مسلحانه قابل توجه و گسترده‌ای میان طرفداران دو گروه به ثبت نرسیده و آنچه روی داده درگیری‌های مقطع و پرکنده بوده است. شاید یکی از دلایل این امر را باید در جدا بودن مناطق تحت تصرف و فعالیت این دو گروه ملاحظه کرد، به گونه‌ای که استان‌های رقة، ادلب، حلب، دیرالزور، حسکه و ریف شمالی لاذقیه را باید عرصه فعالیت «امارت اسلامی عراق و شام» دانست و از آنجا هرچه به مرزهای جنوبی سوریه - عراق نزدیک می شویم، حضور گروه های وابسته به «جبهه النصره» در این مناطق که مناطق مرکزی و جنوبی به شمار می‌آید و استان‌های ریف دمشق، حمص، درعا، قنیطره و حماه را در برمی‌گیرد، بیشتر می‌شود.

براساس داده‌های موجود، وقوع اختلاف میان دو گروه تنها موجب جدایی این جبهه النصره و امارت اسلامی عراق و شام نشد، بلکه در شعارهای حک شده روی پرچم‌های هر دو گروه نیز تاثیر گذاشت. در حالی‌که تا پیش از این پرچم جبهه النصره دارای پرچم سیاهی بود که زیر آن عبارت «جبهه النصره» نوشته شده بود، امارت اسلامی عراق و شام پرچم سیاه و عبارت معروف سازمان القاعده یعنی شعار «لااله الاالله» را برای خود برگزید که در زیر آن عبارت (عراق و شام) نیز درج شده بود. در حالی‌که همچنان بحث از حل اختلافات فیما بین این دو گروه در جریان بود و برخی منابع القاعده حل این اختلافات را به نشست رهبران سازمان القاعده پس از ماه رمضان سخن می‌گفتند. اما در عمل مشاهده شد که هسته اصلی القاعده عرصه را برای جبهه النصره و امارت اسلامی شام خالی کرده بود تا نمایندگان این دو گروه ضمن سفر به کشورهایی همچون لبنان، عراق، پاکستان و آذربایجان تا جای ممکن برای خود عضو بگیرند.

شبکه «الاخبار» به نقل از منابع آگاه جهادی می‌نویسد که البغدادی دو نماینده را از سوی خود برای مشارکت در مذاکره و گفت‌وگو برای پایان دادن به اختلافات فیما بین با گروه النصره مامور کرده است که یکی از آنان ملقب به «زناد الاسلام» است و هماهمنگ کننده روابط خارجی «امارت اسلامی عراق و شام» به شمار می‌آید و همواره براین باور است ‌که جولانی اعتبار خود را در سازمان القاعده از دست داده و به «سربازی یاغی و شورشی» تبدیل شده است.

همین منابع در ادامه تاکید می‌کنند که شیخ جولانی خود به شخصه ارتباط با شخصیت‌های القاعده برای حل اختلافات با امارت اسلامی شام و عراق را به صورت الکترونیکی برعهده گرفته است.
در این ارتباط اطلاعات ارائه شده از سوی عناصر جهادی دو طرف به این نکته اشاره می‌کند که امارت اسلامی عراق و شام هر روز درحال قدرت یافتن بیشتر در عرصه میدانی سوریه به زیان جبهه النصره است که هر روز مناطق تحت کنترل خود را از دست می‌دهد، به خصوص پس از بیعت تعدادی از شیوخ، عشایر و گروه‌های سلفی جهادی مانند «گردان لیبیایی‌ها»، «ارتش مهاجرین و انصار» و «مجلس شورای مهاجرین» با امارت اسلامی عراق و شام که بر قدرت یافتن این گروه تاثیر گذاشته است.

اما همین منابع نیز اعلام کردند که گروه‌های سلفی جهادی هستند که همچنان همکاری خود با جبهه النصره را حفظ کرده و از این گروه‌ها می‌توان به «آزادگان شام» و «انصار الحق» اشاره کرد که اخیرا با جولانی بیعت کردند.

در همین راستا همین منابع اعلام کردند که عناصر مسلح وابسته به البغدادی با توصیف عناصر جبهه النصره و جولانی به «یاغی، منافق و باند تبهکار و دزد» که خواهان سرنگونی البغدادی هستند، تلاش دارند گروه‌های ائتلاف کننده با امارت اسلامی شام و عراق و عناصر مسلح این گروه را علیه عناصر جبهه النصره تحریک کنند.   

براساس گفته این منابع، این فتنه انگیزی‌ها مشکلات بسیار و بزرگی در میان سرکردگان، امرا و مجلس شورای جبهه النصره با امرا و سرکردگان امارت اسلامی عراق و شام ایجاد کرده و در این ارتباط محافل جهادی سوری بیان می‌کنند که جولانی پیام جدیدی از الظواهری دریافت کرده که الظواهری در آن به جولانی پیشنهاد داده با ملحق شدن به امارت اسلامی عراق و شام مبارزات خود را قالب این گروه دنبال و از دامن زده شدن بیش از پیش به اختلافات موجود جلوگیری کند، اما جولانی با این خواسته الظواهری مخالفت کرده و هرگونه تصمیم گیری در این خصوص را به نشست رهبران سازمان القاعده و تصمیمات آنها موکول کرده است.

برخی منابع این پیام جولانی را به عدم تمایل وی جهت پایان دادن به این اختلاف تعبیر و تاکید کرده‌اند که اعلام تشکیل امارت اسلامی بدون مشورت با گروهای مسلح در سوریه صورت گرفته و البغدادی از همان ابتدا خواسته تا همه بیعت‌ها با شخص وی صورت گیرد و این به برداشت جولانی به معنای تمایل البغدادی برای علنی کردن اختلافات میان آنها حتی اگر به قیمت وقوع درگیری‌های داخلی میان دو طرف تمام شود.

اختلاف امرا و سرکردگان

وجود اختلاف میان رهبران سازمان القاعده موضوع تازه‌ای نیست، آنچه در این خصوص تازگی دارد، تبادل علنی و آشکار اتهامات و پاسخ به آنها از سوی هر دو گروه حتی در رسانه‌ها و دستگاه‌های ارتباطی جمعی است.

بحران رهبران القاعده در سوریه سال‌هاست که در عراق تکرار می‌شود. پیش از این هم اختلافاتی میان «اسامه بن لادن»، رهبر سابق سازمان القاعده و «ابو مصعب الزرقاوی»، سرکرده این سازمان در عراق وجود داشت. همچنین اختلافاتی میان ایمن الظواهری به عنوان دومین شخصیت القاعده با الزرقاوی نیز به چشم می‌خورد.

اما درباره دلایل نهفته در پس پرده این اختلافات باید به موضعگیری الظواهری و بن لادن در برابر اقدامات الزرقاوی و افراط گرایی‌های وی در هدف قرار دادن پیروان مذاهب دیگر و عدم تمرکز فعالیت‌ها و عملیات‌هایش بر مبارزه و جنگ علیه نیروهای اشغالگر آمریکایی اشاره کرد. موضوعی که موجب ارسال نامه‌ای از سوی الظواهری به الزرقاوی شد که در آنها این رهبر القاعده به سرکرده سازمان در عراق توصیه کرده بود که اقدامات خود را صرف قتل عام شیعیان و حمله به مساجد آنان نکند و اینکه پخش تصاویر کشتار شیعیان مسلمانان را از این سازمان متنفر می‌کند.

اختلافات رهبران القاعده به اینجا ختم نشد، بلکه اختلافاتی میان الزرقاوی و «ابو محمد مقدسی»، یکی از بارزترین نظریه پردازان جریان جهادی سلفی درباره خط مشی و تاسیس امارت اسلامی به چشم می‌خورد.  

امیر و سرباز

«ابو محمد جولانی»، امیر و رهبر «جبهه یاری اهل شام» یا همان «جبهه النصره» است که ملقب به «فاتح» می‌باشد. نام او برای اولین در رابطه با بحران سوریه در سال 2011 و به دنبال انتشار تصاویر ضبط شده‌ای از وی که از تشکیل این جبهه خبر می‌داد، آشکار و علنی شد. اما هویت جولانی تاکنون مخفی باقی مانده و ماهیت حقیقی و واقعی آن تاکنون آشکار نشده است. او در تمام نشست‌ها و جلساتش حتی نشست‌های سرکردگان گروه‌ها صورت خود را می‌پوشاند.

اطلاعاتی موجود از گروه‌های جهادی نشان می‌دهد که جولانی در جنگ عیله آمریکایی‌ها در عراق شرکت داشت و چند سالی را در زندان‌های عراق به سر برده و پس از آغاز بحران سوریه سرکرده «امارت اسلامی عراق» وی را برای تاسیس هسته جهادی که بعدها به «جبهه النصره» معروف شد، راهی سوریه کرد.

اما ابوبکر البغدادی، سرکرده سازمان امارت اسلامی عراق، جانشین «ابو عمر البغدادی» به شمار می‌آید که در درگیری با نظامیان آمریکایی در سال 2010 کشته شد.

البغدادی یکی از افراد نزدیک به ابو مصعب الزرقاوی، از بارزترین رهبران القاعده است و با اعلام ادغام جبهه النصره با امارت اسلامی عراق و تشکیل گروه جدیدی به نام «امارت اسلامی عراق و شام»، نام وی مطرح شد. نوار صوتی از البغدادی وجود دارد که از سوی مؤسسه تولید رسانه‌ای «فرقان» منتشر شده و در آن البغدادی به رویارویی با ایمن الظواهری، رهبر سازمان القاعده پرداخته، بیان می‌کند، امارت اسلامی عراق و شام پاب رجا بوده و بر تصمیم خود برای ادغام جبهه النصره و امارت اسلامی عراق اصرار داشته و اعلام می‌کند که به هیچ وجه از این خواسته کوتاه نمی‌آید.

انتهای پیام/