خبرگزاری تسنیم_ کوروش جم
رحمان سیفیآزاد، نویسنده و کارگردان نام آشنای تئاتر است که بیش از یک دهه، از فعالیتهای تئاتری و کارگردانی نمایش به دور بوده و در این مدت، بیشتر درگیر مسئولیتهای مدیریتی در عرصه تلویزیون و تهیه کنندگی سیما بوده و کمتر درعرصه نمایش، دیده شده است. وی در حال حاضر، مدیر گروه مجموعههای تلویزیونی شبکه یک سیما است.
این کارگردان، مدتها پیش در سال 80، نمایش «شب نشینی در جهنم» را در تالار سایه مجموعه تئاتر شهر، به روی صحنه برده بود. سیفیآزاد، طی این سالها متنهای نمایشی زیادی را به مرکز هنرهای نمایشی برای اجرای عمومی تحویل داده، گویی هیچکدام از آنها به سرانجام خوشی نرسیده است. قرار بود، در ژانر دفاع مقدس، نمایشی را براساس رمان «دا» (خاطرههای سیدهزهرا حسینی) به شکل متفاوت و در قالبی اپرایی به روی صحنه ببرد که تا به امروز، شرایط آن فراهم نشده است.
این کارگردان، ناامید و مایوس از اجرای این نمایشنامهها، سرانجام نمایش «شایعات» را بدون هیچگونه کمک و پشتوانه دولتی و صرفا متکی بر بخش خصوصی، به روی صحنه برده است. هنوز مدت زمان زیادی از به اجرا در آمدن نمایشنامه «پسران آفتاب» نیل سایمون به کارگردانی سیامک صفری در سالن اصلی تئاترشهر نگذشته، که رحمان سیفیآزاد هم، بعد از 12 سال دوری از تئاتر، با نمایشنامه دیگری از نیل سایمون، به نام «شایعات» به دنیای نمایش و کارگردانی بازگشته است. این نمایشنامه هم، مانند دیگر آثار این نمایشنامهنویس، به موقعیتهای چند آدم در قالب و فضای کمیک میپردازد.
کمدیهای نیل سایمون را، باید برشی هوشمندانه از زندگی جوامع بشری امروزی دانست که با ورود به حیطههای رفتاری و شخصی افراد، تماشاگران خود را در موقعیتهای کمیک و خندهدار قرار میدهد. آثار او، نه تنها برای تماشاگران امریکایی، بلکه برای مخاطبان سایر کشورها نیز، جذاب و تماشایی است. «پا برهنه در پارک» نمایشنامه دیگری نیز از نیل سایمون امریکایی است. این اقبال همگانی، باعث شده که کارگردانهای تئاتر ایران، از نمایشنامههای این طنزپرداز بهرههای فراوان جسته و آثار متفاوت و ماندگاری را به روی صحنه ببرند.
مضمون اصلی نمایشنامه «شایعات» که بر محوریت شایعه میچرخد، در این اثر نمایشی، به شکل کمرنگی به آن پرداخته شده است. شایعه مورد نظر، موضوع متارکه «لن و کلر» است. کارگردان، تنها در بخشی از نمایش، به خصوص زمانیکه «لن و کلر» با هم بحث و گفتوگو میکنند، به آن اشاره داشته است. در طول اجرای نمایش، «شایعه» متارکه، به حاشیه رانده شده و تنها بازی نقش آفرینان، به موضوع زخمی شدن چارلی خلاصه میشود.
نمایشنامه «شایعات» بر طنز موقعیت و طنز کلامی، استوار بوده و نمایشنامهنویس(سایمون) با خلق موقعیتهای جذاب و دیالوگهای هدفمند، فضای نمایشی خلاقانهای را بوجود آورده است. نیل سایمون، یکی از شاخصترین و طنز آمیزترین اثر این نمایشنامهنویس شهیر امریکایی است.
در نمایشنامههای نیل سایمون، به ویژه «شایعات» ما شاهد به طنز کشیده شدن المانهای رفتاری جوامع امریکایی هستیم. نمایشنامه «شایعات»، تمی کاملا کمدی داشته و در فضایی سراسر شاد، سعی کرده مفاهیم عمیق انسانی را با ایجاد فکر و اندیشه در مخاطبان، به چالش بکشد. این نمایشنامه، همانگونه که از مضمونش پیداست، به موضوع رواج شایعه در جامعه میپردازد. شایعاتی که، دهان به دهان میچرخند و همه آحاد جامعه را دربرمیگیرند.
«شایعات» به دلیل داشتن دغدغه مشترک در بطن آن و همچنین استقبال مخاطبان از آن، قابلیت اجرا در همه فرهنگها را داشته و از آن اثری فراتر از مرزهای امریکا ساخته شده است. این نمایشنامه زمان طولانی را برای اجرای عمومی میطلبد، اما کارگردان نمایش، اصل متن را که در دو پرده بوده، برای کاهش تایم زمانی آن، در یک پرده به روی صحنه برده است. این کاهش زمانی، باعث شده که تغییرات زیادی در متن اصلی صورت گیرد و نمایشنامه را دست خوش تغییر و دگرگونیهای بنیادی کند که در نهایت تا حدودی جذابیتهای آن را از بین برده است.
در نمایشنامه نیل سایمون، با شخصیتهایی مواجهیم که قراراست همگی در خانه ویلایی دوستشان چارلی که معاون وزیر است، دور هم جمع شوند تا به اتفاق، سالگرد ازدواج چارلی و مایرا را جشن بگیرند. در شب سالگرد، مایرا به شکل مرموزی مفقود شده و چارلی، پیش از رسیدن مهمانها، ظاهرا به سمت خود شلیک کرده، اما تیر، تنها به لاله گوش او آسیب رسانده است. میهمانها، یکی پس از دیگری سر میرسند و در مواجهه با آنچه که روی داده، واکنشهای متفاوتی را از خود نشان میدهند. آنها تلاش میکنند که این قضیه را از سایران پنهان کنند.
نمایش که از همان ابتدا، لحن طنزی به خودش گرفته، مخاطب را با کل کار و موقعیت شخصیتها آشنا میسازد. کارکترها، به ظاهر آدمهای جدی هستند که در بستر حوادث و موقعیتهای پیش آمده، اسباب شادی و خنده تماشگران را فراهم میکنند. در این بین، بازیگرانی چون جواد عزتی و مجید صالحی، که کارکترهای تیپیک شناخته شدهای هستند، بیشترین بار طنز دراماتیک نمایش را به دوش میکشند.
در این میهمانی، بازار شایعه و سخن پراکنی بسیار داغ است. هر کدام از شخصیتهای نمایش، از معاون وزیر و همسرش گرفته تا نامزد انتخاباتی سنای ایالتی و یا از شومن برنامههای آشپزی تلویزیونی گرفته تا یک پلیس باهوش، همه و همه درگیر حرفهای زمزمه وار در گوشی هستند که پنهانکاریهای آنها، در لایههای مختلف شخصیتی به چشم میخورد.
رحمان سیفیآزاد، نهایت تلاش خود را کرده تا بار طنز نمایش خود را در دیالوگها و در کشوقوسهای بین شخصیتها، پیاده نماید و در آن کار هم، تا حدود زیادی موفق بوده است. در این نمایش، آنچه بیش از همه باعث جذب و شادی مخاطب میشود، نقش آفرینی جواد عزتی و در پارهای از مواقع، بازی مجید صالحی است. مجید صالحی در این نمایش، آن طور که باید و شاید، نتواتنسته به خوبی از پس نقش خود برآید. البته ناگفته نماند که صالحی، تفاوت چندانی با نقشهای تلویزیونی و سینمایی خود ندارد و این بازیگر، به جای اینکه بتواند کارکتر متفاوتی را از خود به نمایش بگذارد، باز هم در نقشهای تکراری خود غوطهور شده است. گویی، قرار نیست از قالب نقشهای گذشته خود بیرون بیاید.
مجید صالحی، تمام توانایی خود را به کار برده تا از قالب نقشهای تیپیک خود خارج شود؛ گویی تنها عایدش از این کار، خنداندن تماشاگر است. شاید کارگردان نمایش نیز، بازی متفاوتی از اوانتظار نداشت و بیشتر برای جذب مخاطبان عام و فتح گیشه از او استفاده کرده است. صالحی حتی، در نقش حسابدار مالیاتی هم، آن طور که باید و شاید، جا نیفتاده است.
جواد عزتی هم، با شوخیها و حرکات و لحنهای گاه و بیگاهش، کیفیت نمایش را تا مقدار زیادی پایین آورده است. البته بهرام افشاری، نسبت به سایر کارکترهای نمایش، بازی متفاوت و پختهتری را به نمایش میگذارد. در طول اجرای نمایش، بازی خوب و هماهنگی را بین همه بازیگران شاهد هستیم. بازیهایی که به گونهای است که تا پایان نمایش، جدا از اینکه روند ثابت و یک دستی را به نمایش میگذارد، با افت و خیزهای چندانی نیز روبه رو نیستیم. فقط گاهی، شاهد تپق زدنهای احمد ساعتچیان هستیم؛ که آن هم، در کل کار تاثیر چندانی ندارد. نقش آفرینان در طول اجرای نمایش، بازی یکدست و سیالی را از خود به تماشا میگذارند؛ که این امر باعث شده که مخاطبان احساس خستگی و ملالت نکنند.
برخی از کارگردانان تئاتر، برای کشاندن مردم به سمت تماشاخانهها، رو به بازیگران سینما و تلویزیون آوردهاند. این در حالی است که بسیاری از بازیگران مستعد و خلاق تئاتر، با این شیوه نگرش و سیاستها، بیکار و خانهنشین شدهاند، البته تمامی بازیگران نمایش «شایعات» از هنرمندان تئاتری هستند که به دلیل مسائل مالی در دورهای به سینما و تلویزیون کوچ کردند و به همین دلیل از فضای تئاتر دور شدند و شاید همین ام باعث شده که بازی بهرام افشاری که یک هنرمند صرفا تئاتری و جوان است بر بازی دیگر بازیگران برتری دارد. انتخاب جواد عزتی در نقش ارنی بسیار به کارکتر او در دنیای واقعی، نزدیک است. بازی سعید چنگیزیان بیشتر به خاطر غلوآمیز نبودن و بازی افشاری که گرچه این نقش، درحد و اندازه و پتانسیل بالای او در بازیگری نیست؛ اما در قیاس با سایران همان طور که اشاره شد بهتر است. کاراکتر لن در نمایشنامه نیل سایمون یک شخصیت کلاش و منفعتطلب است که از راه دور زدن قانونهای مالیاتی، به مال و مکنت رسیده است.
شخصیتهای نمایش «شایعات»، کن و کریس ( با بازی احمد ساعتچیان و رویا میرعلمی) هر دو وکیل، لن و کلر( با بازی مجید صالحی و نگار عابدی) دلال پولدار مالیاتی و همسرش، گلن و کاس(با بازی سعید چنگیزیان و فهیمه امنزاده) سیاستباز و همسرش، ارنی ( با بازی جواد عزتی) شومن بیمایه برنامههای آشپزی تلویزیون و پلیس( با بازی بهرام افشاری) هستند.
کارگردان نمایش «شایعات» تا آنجا که توانسته، از متن اصلی پیروی کرده و به جز اندک حذف و اضافهها و کوتاه نمودن زمان نمایش، تغییر چندانی در محتوای آن صورت نداده است. نمایشنامه «شایعات» پتانسیل بسیار بالایی برای ایجاد طرح مسائل اجتماعی و روان شناختی دارد؛ اما در این نمایش، به جای پرداختن به چنین مقولههایی، بیشتر در دام شوخیها و مزهپرانیهای گاه و بیگاه مجید صالحی و جواد عزتی اسیر شده است که حتی در پارهای مواقع، تا مرز لودگی هم پیش رفته است.
یکی از نقاط قوت این نمایش، ارتباط خوب و تاثیرگذار با طیفهای گوناگون تماشاگران است. نمایش، در برانگیختن حس تماشاگران و درگیر نمودن آنها، برای پیگیری ادامه نمایش، بسیار کارآمد و متفکرانه عمل کرده؛ چرا که مخاطبان تا پایان اجرا، لحظهای از نمایش جدا نشده، حتی با اشتیاق فراوان نیز، داستان پیشرو را دنبال میکنند.
نمایش «شایعات» میزانسن دقیق و حساب شدهای دارد و میتوان گفت که تک تک اجزا و چیدمان آن، بر طبق اصول و کارکرد حرفهای پیاده شده است. طراحی صحنه در این نمایش، هر چند در بخشی از آن، به شکل واقعگرایانه طرحریزی نشده؛ ولی با توجه به حضور تماشاگران در هر دو سوی صحنه، قابلیتهای فراوانی را به لحاظ اجرای درست میزانسن، به کارگردان و بازیگران بخشیده است.
طراحی دوسویه صحنه، امکان ایجاد ارتباط بصری کامل را به تماشاگران داده، هر چند که مرکز اجرای این نمایش، در دو طرف انتهایی سن است؛ این امر در پارهای مواقع، باعث خستگی و تا حدی، عدم مشاهده کامل بازیگران، توسط تماشاگرانی که در دو سوی مخالف صحنه نشستهاند، شده است.
یکی از کاربردهای تکنیکی جالب توجه در این نمایش، نور است. نور، از ابتدا تا پایان نمایش، به شکل مداوم و ثابتی بر روی صحنه تابیده میشود. این نوع نورپردازی در چنین نمایشی، بیشتر برای رسیدن به یک طیف نوری واحد در فضای سالن خانه مجلل چارلی و مایرا است، تا کارکردی برای خلق صحنهها و یا بر ملا نمودن بخش پنهان و زوایای شخصیتی افراد باشد. همچنین به خاطر یک پردهای بودن نمایش، نور صحنه فقط در طول اجرای نمایش، یکبار «فید این» و یکبار هم «فید آپ» میکند.
نمایش «شایعات» گرهافکنیهای فراوانی را در دل خود دارد، این گره افکنیها، در کنار کشمکشها و تعلیقهای بجا و به موقع داستان، به کار، ارزش فراوانی بخشیده است. حلقه پیوند در این نمایش، آن ارتباط درست و منطقی با کل کار و در رأس آن تماشاگران است، که در اینجا هم، به درستی رعایت شده است. شخصیتهای نمایش، آدمهای جدی و اتو کشیده شده، که بر آمده از اجتماع به ظاهر روشنفکر بشریاند؛ کارگردان آنها را در موقعیتی طنز و مستاصل قرار داده تا بدین وسیله اسباب خنده و شادی تماشاگران را فراهم کند. نمایش «شایعات» موقعیتهای بالقوه زیادی را در نهان خود پنهان دارد، که متاسفانه کارگردان از همه این ظرفیتها به درستی و بطور کامل استفاده نکرده است.
وجوه «شایعات» در این نمایش، بسیار کمرنگ است. شاید لازم بود که سیفیآزاد دقت و توجه بیشتری به دیالوگهای رد و بدل شده میان بازیگرانش داشت. شاید در نگاه اول بتوان گفت، که نمایش «شایعات» در یک فضای بسیار شلوغ و پر کاراکتر به روی صحنه رفته است؛ ولی این ازدحام و شلوغی به هیچ وجه موجب سردگمی و کلافه شدن تماشاگران نمیشود. این رویه حاکی از تمرین بسیار زیاد بازیگران، قدرت و تسلط آنها به ایفای نقش و همچنین مدیریت و ذکاوت بالای کارگردان است. قابلیت این نمایش، با در نظر گرفتن شوخیهای کلامیش، درحد یک تئاتر متوسط است.
نمایش «شایعات»، پایانبندی غیرمنتظره و متفاوتی را برای تماشاگران رقم زده؛ طوری که تصور آن برای مخاطبان دور از ذهن بود.
در کل، «شایعات»، پستی و بلندیهای زیادی دارد؛ ولی با این حال، لحظههای شادی را برای تماشاگران رقم زده است. این سبک از نمایش کمدی، با خلق موقعیتهای خندهدار، همراه با هیاهو و گفتوگوهای جهتدار و بازیهای غلوآمیز، تعریف و خلاصه میشود.
این نمایش در نوع خود نشان داد، که میتوان طنزی واقعی و اثرگذار را به نمایش گذاشت؛ بیآنکه به سراشیبی سقوط افتاده و یا اوقات مخاطب را تلخ کرد. «شایعات» در کارنامه کارگردانی رحمان سیفی آزاد، به قدری مهم و قابل اعتنا است که بعد از این، انتظارهای بیشتری از او در زمینه کارگردانی تئاتر، برای انجام کارهای بهتر میرود.
رضا گوران به عنوان مشاور کارگردان، منوچهر شجاع طراح صحنه، گلناز گلشن طراح لباس و نیما دهقان به عنوان تهیه کننده، سیفی آزاد را در اجرای نمایش «شایعات» همراهی میکنند.
نمایش «شایعات» با بازی مجید صالحی، جواد عزتی، سعید چنگیزیان، احمد ساعتچیان، بهرام افشاری، نگار عابدی، رویا میرعلمی و فهیمه امنزاده، مهر و آبان سال 92، از ساعت 20:30 هرشب در سالن استاد سمندریان، تماشاخانه ایرانشهر روی صحنه میرود.
انتهای پیام/