مردم باید دینشان را از منبرها بگیرند/ روضه‌ای‌ها در شرایط سخت فتنه سربلند شدند
خبرگزاری تسنیم: حسین سازور از ذاکران به‌نام اهل‌بیت(ع) در شهر تهران می‌گوید: روضه مقامش بالاتر از فقه است. در شرایط سخت فتنه که سیاسیون مردود شدند و تازه خوب‌های سیاسیون سکوت کردند، همین روضه‌ای‌ها بودند که سربلند بیرون آمدند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، حاج‌حسین سازور، از ذاکران نام‌آشنای اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) در تهران است. در خانواده‌ای مذهبی دیده به جهان گشوده و به‌گفته خودش پدرش هرشب جوشن کبیر می‌خوانده و مادرش پنجاه سال روضه خانگی داشته است. در سال 64 اولین بار با حاج‌منصور ارضی رودررو آشنا شده و اکنون او را استاد و استوانه روضه می‌داند.
پاسی از شب گذشته بود که برای مصاحبه با حاج حسین سازور به حسینیه موج الحسین(ع) رفتیم؛ در خیابان 17شهریور، بعد از تقاطع قیام. در فضایی صمیمی مصاحبه را آغاز کردیم؛ صریح و محکم و شورانگیز حرف می‌زد، مختصری از خاطرات کودکی و جوانی‌اش گفت و بعد از دغدغه‌هایش؛ از تأثیر نفس در ثبت نوحه‌های ماندگار تا اصول و آداب ذاکری و نوکری، خواص دستگاه امام حسین(ع)، سبک ملودی و شعر در نوحه‌خوانی، احکام و آداب و اسرار مجلس امام حسین(ع)، مقام روضه و گریه و... . بخش نخست این گفت‌وگو با عنوان «کنار خوان امام حسین(ع)، نان و پیاز خودت را نخور/پای یک شعر باید گریه شود تا رشد کند» پیشتر در تسنیم منتشر شد؛ و اینک بخش دوم این گفت‌وگو را از نظر می‌گذرانیم:
*تسنیم: از دیرباز مجالس حسینی بر مدار سخنرانی و وعظ عالمان و بزرگان دین صورت می‌گرفت و کنار آن مداحان و ذاکران به مرثیه‌سرایی می‌پرداختند، اما امروز این وجه تا حدی کمرنگ شده و حتی در مواردی به حاشیه رانده شده است. سهم مداح و واعظ در مجالس حسینی(ع) چه‌میزان است و مداح‌محور یا واعظ‌محور بودن هیئات چه آثار و تبعاتی می‌تواند در پی داشته باشد؟
قبل از پاسخ به این سؤال مقدمه‌ای عرض کنم؛ من تدریسی با عنوان اصول و آداب ذاکری دارم که مبانی مداحی را در 32 فصل آورده‌ام که یکی از این فصل‌ها، مجلس‌داری است که جواب این سؤال شما در این فصل می‌گنجد. ما مجلس صحیح داریم، مجلس مقبول و مجلس مورد عنایت داریم، مثل مسائل شرعی است که یک احکام داریم، یک آداب داریم و یک اسرار داریم، مثلا نماز احکامی دارد (مثلاً لباس چگونه باید باشد)، آدابی دارد (دعای هنگام وضو، معطر بودن لباس، به تربت اباعبدالله(ع) نماز خواندن و...) و اسراری دارد (که مثلاً چرا نماز صبح دو رکعت است و نماز عشا چهار رکعت و یا چرا باید دو بار سجده برویم).
مجلس اباعبدالله هم همین‌طور است، یک مجلس صحیح داریم که وقتی پرچم سیاه می‌زنند و عزاداری می‌کنند و چند نفر گریه می‌کنند این مجلسی است که می‌‌توان به آن روضه امام حسین(ع) گفت. این مجلس یک آدابی هم دارد که وقتی این آداب رعایت شود، مجلس مقبول می‌شود؛ یعنی خدا و ائمه(ع) آن را می‌پسندند و مهر قبولی را می‌زنند. بالاتر از این مداح و مدیر هیئت یا گرداننده مجلس می‌تواند کاری کند که این مجلس مورد عنایت واقع شود، یعنی کاری کند که امام زمان(عج) حتماً در این مجلس شرکت کنند. در این مجلس است که مرده، زنده شود و مریض شفا پیدا کند که این‌ها همه مربوط به بخش اسرار مجلس است.
اینکه مجالس امام حسین(ع) قبلاً روحانی‌محور بوده و بعد کم‌کم مداح‌محور شده، بله درست است. الآن این مورد کمرنگ شده و به‌تعبیری وزنه مداحان به وزنه واعظین چربیده است که این هم بخشی‌اش درست است. اما باید دقت کرد که این از نظر واقعیت درست است، ولی از نظر حقیقت صحیح نیست. به‌تعبیر دیگر آن‌چیزی که الآن واقع شده، درست است؛ یعنی بعضی از مجالس مداح‌محور شده‌اند و مثلاً زمانی که گفته می‌شود فلان‌جا فلانی می‌خواند سیل جمعیت به آنجا می‌روند. این جسارت به علما یا منبری‌ها نیست، برای اینکه ما معتقدیم که مردم دینشان را باید از منبر بگیرند و دین مردم باید از سوی علما ارائه شود؛ علما باید به مردم دین یاد دهند و مداحانی که دارای جمعیت و هوادارانی هستند، باید تفکرشان این باشد که مردم را بیاورند و یک عالم فاضل بالای منبر برود و مردم را به دین خدا دعوت کند.
تفکر و دیدگاهمان باید این‌گونه باشد و وقتی این‌گونه شد، فرقی ندارد منِ مداح مردم را بیاورم یا منبری؛ بلکه اساس این است که مردم به‌سمت خدا هدایت شوند. تأکید می‌کنم که مهم نیست که مجلس مداح‌محور باشد یا واعظ‌محور؛ بلکه مهم این است هرکدام محور باشند مردم را به‌سمت خدا و اباعبدالله(ع) ببرند. اگر آن‌موقع که واعظ‌محور بود تکلیف و وظیفه آنان سنگین‌تر و وظیفه مداحان سبک‌تر بود، الآن اگر مداح‌محور است وظیفه‌شان سنگین‌تر است باید مردم را بیاورند و واعظ هم بیاید و مردم را به‌سمت خدا ببرند.
بنابراین این از آن‌دست حرف‌هایی است که عده‌ای می‌خواهند از آن برداشت سوء کنند. باید این را به گوش مردم برسانید، وگرنه چه مجلس واعظ‌محور و چه ذاکرمحور باشد، اگر هردو دغدغه‌شان این باشد که مردم را به‌سمت خدا سوق دهند فرقی ندارد و مهم نیست که چه‌کسی کار را انجام می‌دهد، بلکه مهم انجام کار است.
*تسنیم: شما در بخشی از فرمایشاتتان درباره نسبت هیئت و دستگاه امام حسین(ع) با سیاست اشاره کردید که باید با توجه به مقتضیات روز عاشورا را به مخاطبان منتقل کرد؛ یعنی شمر و حرمله امروز (آمریکا و اسرائیل و...) را باید شناخت. یکی دیگر از نکات مهم در مجالس مداحی و روضه اهل‌بیت(ع) رعایت مرزهای تقریب مذاهب است؛ با توجه به وضعیت حساس جهان اسلام در دوره کنونی و ضرورت حفظ وحدت در مقابل دنیای استکبار حدود برائت از دشمنان اهل‌بیت باید چگونه باشد که به مسئله تقریب مذاهب آسیب نزند؟
مقام معظم رهبری فرمایشی به مداحان داشتند که مضمون آن چنین بود که فرمودند: شما در منبرهای‌تان و در خواندن‌های‌تان سعی‌تان بر این باشد که معارف مستمعین بالا برود. اصول اعتقادات ما و باورهای مذهبی ما که مبتنی بر فقه امام صادق(ع) است؛ باید رشد پیدا کند. به جوانی که به مجلس امام حسین(ع) آمده است، نمی‌توانیم در ابتدا بگوییم که شما بیا تقریب مذاهب را باور کن، پس تکلیف باورهای اعتقادی خودش چه می‌شود؟
بنابراین ما ابتدا باید باورها و عقاید او را محکم کنیم و بعد به او تفهیم کنیم که این باورهای اعتقادی برای همان امامی است که بیست و پنج سال برای خدا گوشه خانه خود نشست. این باورهای اعتقادی که ما به دست آورده‌ایم، متعلق به همان امامی است که با معاویه صلح کرد، چه صلح با معاویه، چه جنگ با پسر معاویه، هر دو در یک خط و مسیر هستند و نمی‌توان گفت حرکت امام حسن(ع) و نهضت اباعبدالله(ع) جدا از یکدیگر هستند؛ بلکه شکل‌شان فرق دارد.
باورهای اعتقادی مستمع و جوانان باید محکم شود و بعد این را به آنها تفهیم کنیم که این باورهای اعتقادی امروز ضرورتش این است که این تقریب انجام شود و حواسمان باشد که آمریکایی‌ها، اسرائیلی‌ها، تکفیری‌ها و وهابی‌ها به‌دنبال این نیستند که یک مذهب اسلامی را بالا ببرند و بقیه مذاهب را پایین بیاورند؛ آنها می‌خواهند ریشه دین اسلام را بزنند؛ یعنی با کلیات اسلام مخالف هستند. آن بنده خدا از اسلام این مقدار را دریافت کرده و اهل تسنن شده و دیگری این مقدار را فهمیده و شیعه شده است.
فرق و مذاهب در اسلام اگر همه بر این باور باشند که باورهای مشترک‌شان مانند قبله، نماز، روزه، حج، پیامبر، خدا و... مورد هجوم دشمنان قرار می‌گیرند تا اختلاف ایجاد شود، اگر این را بفهمند با هم متحد می‌شوند. ما نیز باورهای اعتقادی‌مان همان مقدار اهمیت دارد که تقریب مذاهب مهم است. حالا اگر من باور اعتقادی نداشته باشم و به‌دنبال تقریب مذاهب بروم نتیجه‌اش چه می‌شود، به‌نفع مکتب ما می‌شود؟ خیر.
اگر باور اعتقادی‌ام قوی باشد و در شیعه بودن تقریب مذاهب را نفهمم و به شرایط زمان آگاهی نداشته باشم، نتیجه‌اش این می‌شود که از حرف من، شعر من، عمل من، برائت من آن نامرد آنجا استفاده می‌کند و با انتشار یک فیلم خون صد شیعه ریخته می‌شود. هیچ‌وقت باورهای اعتقادی همه شیعه، مهم‌تر از باور اعتقادی امیرالمؤمنین(ع) نبود. هیچ‌وقت این باور مهم‌تر از باور امام حسن(ع) نبود، چون آنان امام شیعه بودند. این باورها هیچ‌وقت مهم‌تر از باورهای اعتقادی امام صادق(ع) نبود. آنان در زمان حکام جورشان چگونه عمل می‌کردند؟ حضرت علی(ع) که امام همه ائمه است، زمان خودش چطور عمل کرد؟ فهم این مهم است. الآن علما و شخص مقام معظم رهبری همه بر موضوع وحدت امت اسلامی تأکید می‌کنند. حالا چند نفر هنوز به این باور نرسیده‌اند و باورهای‌شان هنوز ناقص است. چنین نیست که اگر کسی برائتش را پنهان کرد و به زبان نیاورد، کم‌اعتقاد است و آن که برائتش را علنی کرد و داد زد، باورهایش قوی است؛ این ملاک نیست.
امام(ره) در باور اعتقادی از همه سرآمد بود. در ولایت تمام آنهایی که مدعی بودند به گرد ولایت امام نمی‌رسیدند و اکنون مقام معظم رهبری هم همین‌طور است و مدعیان هرگز به گرد ولایت ایشان هم نمی‌رسند. چرا ایشان این‌همه فرمان وحدت سر می‌دهند؟ امام این‌همه حرف وحدت زدند، مگر در باورهای اعتقادی‌شان تزلزلی ایجاد شد؟ خیر! یا مگر امام و آقا از اصول شیعه عدول کرده‌اند؟ فهم این مطالب مهم است که مداحان باید داشته باشند.
*تسنیم: گفته می‌شود که روضه‌خوانان در تحریفات عاشورا (دست‌کم در حد نقل وقایع) مؤثر بوده‌اند و برخی از آنان برای آنکه مجلس را گرم‌تر کرده اشک بیشتری از مردم بگیرند، به مطالبی در نقل وقایع دست می‌برده‌اند. به‌نظر شما برای حل این مشکل و مستند کردن روضه‌ها چه باید کرد؟ و آیا امکان دارد منبع و مرجع مستند واحدی در اختیار همه روضه‌خوانان قرار گیرد؟
اگر همه به یک روضه واحد برسند مثل این است که شما در یک احکام شرعی همه فقها و مراجع به یک حکم واحد برسند و مثلاً نظر همه فقها درباره نماز مسافر یکی باشد. پس این‌همه رساله برای چه هست؟ نمی‌توان یک رساله واحدی برای همه مراجع در نظر گرفت. روضه هم یک قانون و اصولی دارد که یک بخشی از آن این است که مثلاً پنج نوع مقتل داریم که یکی از این پنج نوع مقتل استنباطی است که البته مخصوص اساتید بزرگ روضه است و برای همه روضه‌خوانان نیست، برای آنان است که سی چهل سال در کار روضه بودند این‌ها چند مقتل را دیدهاند و استنباط می‌کنند، مثل فقهای بزرگ که در مسائل بزرگ استخراج و استنباط می‌کنند و مجتهد می‌شوند و از کسی تقلید نمی‌کنند.
کاری به سبک خواندن ندارم. دارم اصل مطلب را می‌گویم که مثلاً حاج منصور روضه‌ای می‌خواند که استنباطی است. مگر حتماً باید همه مثل هم روضه بخوانند؟ من از گودال قتلگاه امام حسین(ع) یک برداشتی دارم شما برداشت دیگری داری. من بخواهم روضه گودال بخوانم پنج صحنه دیگر را مجسم می‌کنم بعد روضه گودال می‌خوانم، شما از روی مقتل روضه گودال می‌خوانی.
این‌طور نیست این‌ها یک فهم بالا می‌خواهد. این عدم اطلاع آنها را می‌رساند. شما این را تیتر کنید روضه مقامش بالاتر از فقه است. علمای بزرگ ما اول روضه می‌خواندند بعد فقه می‌گفتند. در جایی که برخی به روضه و به فقه اعتراض می‌کردند؛ عالمی داشتیم فقه را بست و روضه را سرآمد قرار داد. روضه اهل‌بیت(ع) چیز سخیف و پیش پا افتاده‌ای نیست که بی‌ارزش باشد. این کار خناس‌ها و نفهم‌ها بوده که مقام روضه را تنزل داده و درباره آن با تخفیف سخن گفته‌اند. کار آدم‌هایی بوده که اگر مغرض نبوده‌اند، نفهم بوده‌اند.
امام(ره) فرمود همه باید روضه بخوانند و اسلام را روضه نگه داشته است. من و شما از روضه چه می‌فهمیم؟ قدرت روضه، قدرتی است که اسلام را نگه داشته است. مگر ما می‌توانیم در مورد روضه سبُک حرف بزنیم؟ مقامش بالا است اگر من نفهمیدم کسر شأن روضه نیست. امیرالمؤمنین(ع) را اگر کسی نشناخت، کسر شأن ایشان نیست. ایشان چاه بکند امیرالمؤمنین(ع) است؛ در مسند قضاوت و در جنگ هم امیرالمؤمنین(ع) است.
خیلی سبک است که بگوییم روضه‌خوانان «برای اینکه مردم را گریه بیندازند...»، او آن را نمی‌فهمد. مگر آنچه ما از روضه می‌فهمیم همه روضه همین است؟ مگر آنانی که انکار می‌کنند در کربلا بوده‌اند؟ بوده‌اند که حرمله این کار را نکرده است؟ بیایند اثبات کنند در کربلا شمر این‌طور نگفته است، مگر در کربلا در جوار شمر بوده‌اند؟ آنان که ادعا می‌کنند باید سند بیاورند، ما که به‌یقین روضه می‌خوانیم، آن که قبول ندارد برای ردش دلیل آورد. الآن من روضه‌ای می‌خوانم کسی می‌آید می‌گوید: سند این روضه‌ات کجاست؟ سند روضه کتاب مقتل است، پنج مقتل به‌علاوه استنباط بنده. اگر آن فرد من را قبول نداشته باشد، حرف من برایش سند نمی‌شود، او باید برای رد حرف من دلیل بیاورد.
بنابراین این غلط است. نمی‌خواهم بگویم همه آنچه در روضه گفته می‌شود بی‌عیب و بی‌نقص و پاک و مطهر است. من کلیات و کلان را می‌گویم. من روضه‌ای را می‌گویم که حاج منصور و حاج ناظم و شیخ‌رضا سراج می‌گویند. شیخ جعفر شوشتری و آیت‌الله حق‌شناس می‌گفتند. روضه‌ای می‌گویم که علمای بزرگ با شنیدن آن محاسن خود را می‌کندند... . برخی می‌خواهند روضه ضعیف باشد، نمی‌شود، اگر دین ضعیف کارساز است، روضه ضعیف هم کارساز است.
من شنیدم یکی وقتی حاج منصور خدمت رهبری روضه‌ای قوی با شور و احساس خوانده بود، یکی از آنهایی که ایراد می‌گیرند، جلوی رهبری به حاج منصور گفته بود: این روضه را خیلی داغ خواندی و... . رهبر انقلاب فرموده بودند: مگر زمان شیخ عباس قمی است که روضه از روی کتاب خوانده شود؟ همین روضه باید تبیین شود. روضه باید تبیین شود. این کلام امام صادق(ع) است که می‌فرمایند: اگر پرده از روضه ما کنار رود کسی زنده نمی‌ماند. مگر همه روضه این است که ما می‌خوانیم یا می‌شنویم؟ این چیزی است که به دست ما رسیده و ما می‌فهمیم، جنایت کربلا خیلی بالاتر از این حرفها بوده است.
ما مقام روضه را نفهمیده‌ایم. آنهایی که ایراد می‌گیرند اگر خواستند در مقام فهم روضه حرف بزنند زیارت ناحیه مقدسه را با معانی بخوانند و روی آن فکر کنند تا بعد ببینم می‌توانند این فهمی را که به آنها دست می‌دهد، ابراز کنند؟ مسئولان رده پایین تا بالای ما اگر مقام روضه را می‌فهمیدند قبل از اینکه صبح‌شان را شروع کنند، برای امام حسین(ع) روضه می‌خواندند و در آن صورت این‌قدر مشکل در مملکت نداشتیم. اگر مقام عظمای روضه در مملکت ما جا می‌افتاد و با فهم و معرفت به مقوله روضه نگاه می‌کردیم، این قانون می‌شد که مسئولی که بلد نباشد در این مملکت برای امام حسین(ع) گریه کند، غلط کرده مسئولیت پذیرفته و او به درد مسئولیت نمی‌خورد.
ما به روضه سیدالشهدا کار داریم و نمی‌خواهیم به مصداق‌ها بپردازیم. من کلان کار را می‌گویم. این‌هایی که از امام زمان(عج) حرف می‌زنند این‌ها نمی‌دانند سخن بیّن و بلیغ و شیوای امام زمان است که فرمودند: جد غریبم! زمانه عمر مرا به عقب انداخت و نبودم در کربلا یاری‌ات کنم. حالا که زمانه عمر مرا عقب انداخت من صبح و شب برایت گریه می‌کنم و اگر اشک چشمم تمام شود برایت خون گریه می‌کنم و آن‌قدر گریه می‌کنم تا بمیرم. این حرف امام زمان است. حالا مردن و خون گریه کردن پیشکش؛ گریه امام هم پیشکش که هیچ‌کس نمی‌تواند انجام دهند، آقایان مرحمت کنند به‌جای ایراد گرفتن‌ها، خود مسئولان هرکس در هررده‌ای که مسئولیت دارد از پایین‌ترین تا بالاترین رده، صبح تا شام به امام سلام دهند و خودشان برای خود روضه بخوانند، چون در حکومتی مسئولیت دارند که به امام زمان(ع) منتسب است.
مسئولی گفته است: من با قلیان کشیدن بانوان مشکلی ندارم. این‌ها در مملکت اشکال نیست، اما شما به روضه‌ها بند کرده‌اید! آنها برای دین مردم ضرر ندارد، اما این ضرر دارد! همه‌چیز در مملکت سر جای خودش است و فقط مشکل روضه امام حسین(ع) است که همه به آن گیر داده‌اند تا وقتی نگاه این باشد، گرفتاری‌ها هست.
خدای متعال از حق خود نسبت به بندگان می‌گذرد: «انّ اللّه یغفر الذنوب جمیعاً» اما از حق امام حسین(ع) نخواهد گذشت. در پای همین روضه‌ها بود که جوان‌ها پاکدامن شدند و در روضه‌ها به احکام و مسائل شرعی مقید شدند. این‌ها را نمی‌بینید، آن‌وقت مدافع قهوه‌خانه می‌شوید؟ قهوه‌خانه را بالاتر از روضه امام حسین قرار داده‌اید؟ منتظر بلا باشید که به سرتان بیاید. مشکل‌تان با روضه چیست؟ در شرایط سخت فتنه همین روضه‌ای‌ها بودند که سربلند بیرون آمدند. مگر در آن زمان سیاسیون مردود نشدند؟ تازه خوب‌های سیاسیون سکوت کردند! قشری که سربلند بیرون آمدند همین هیئتی‌ها بودند.
انتهای پیام/*
