به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نشست تخصصی جایگاه کتاب در ایران و نقش یونسکو صبح امروز شنبه 2 آذر با حضور هیراناند پورکیت مدیر دفتر منطقهای یونسکو در تهران، سید عباس صالحی معاون فرهنگی وزارت ارشاد و غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی و نماینده مجلس شورای اسلامی و جمعی از مسئولان و فعالان عرصه نشر در دفتر یونسکو در تهران برگزار شد.
غلامعلی حدادعادل در این نشست که به نوعی اختتامیه هفته کتاب تلقی میشد، گفت: این جلسه از نظر تعداد حاضران کمیت زیادی ندارد اما از نظر رسیدگی به واقعیات کتاب با کیفیت همراه است و از نظر من جلسهای است که امکان طرح مباحث کارشناسی را میدهد. زمانی که به این نشست دعوت شدم، به نظرم رسید مروری بر مسائل کتاب در ایران داشته باشم، چرا که همیشه دغدغه کتاب دارم و اگر هرشب با یک بغل کتاب به خانه نروم شاید مرا راه ندهند.
وی افزود: با اشاره به اینکه میخواهم فهرستوار به برخی از مسائل کتاب اشاره کنم، گفت: همانطور که در پزشکی از علائم حیاتی مانند نبض، فشار خون، تنفس و ... به عنوان علائم حیاتی فرد زنده نام برده میشود، کتاب نیز از علائم حیاتی یک فرهنگ زنده است که نشان میدهد سطح زندگی فکری، علمی و فرهنگی یک جامعه در چه سطحی است. همانطور که دوستان مسائل کتاب را به کلاف سردرگم تشبیه کردند، من نیز باید بگویم، در یک تمثیل دیگر کتاب یک مدار الکترونیکی گسترده است، که اگر در جایی قطعی داشته باشد، باید یک مهندس مسلط جزء به جزء پیش رفته تا آن قطعی را پیدا کند. معاونت فرهنگی وزارت ارشاد که متولی و مسئول امر کتاب است، نیز باید این مدار را مرحله به مرحله بررسی کند و اگر در جایی ضعفی را دید جبران کند.
این نماینده مجلس شورای اسلامی با بیان این مطلب که کتاب را در بعد اقتصادی میتوان مانند هر کالای دیگر به دو بخش تولید و توزیع تقسیم کرد، در حوزه تولید کتاب،سه موضوع مهم و زیر ساختی وجود دارد، موضوع نخست تولید کاغذ، موضوع دوم تجهیزات چاپ و موضوع سوم مسئله تربیت نیروی انسانی در تمام سطوح است.
وی همچنین تولید کاغذ را به عنوان یک مشکل اساسی نام برد و افزود: تولید کاغذ مشکلی است که موجب شده ما به سایر کشورها وابستگی داشته باشیم، بنابراین ما باید به سمت تولید داخلی حرکت کنیم، شاید عدهای تصور کنند، کاغذ مانند نان شب مثل بنزین برای خودرو نیست، اما باید گفت، اگر کاغذ نداشته باشیم، مدارس تعطیل خواهند شد چرا که نمیتوان کتاب درسی را چاپ کرد و دانشجویان و دانشآموزان سردرگم و معطل میمانند، بنابراین کاغذ مانند نان شب است و باید برای تامین آن در دراز مدت تدبیری کرد، رهبر معظم انفلاب نیز در بازدید از نمایشگاه کتاب تاکید داشتند که در حوزه کاغذ باید فکری اساسی داشت.
حداد عادل به تجهیزات چاپ به عنوان دومین موضوع مهم و زیرساختی در حوزه کتاب اشاره کرد و افزود: با توجه به گرانی ماشینآلات چاپ باید از تولید ماشینآلات و وسایل موزد نیاز این صنعت در ایران حمایت کرد، همچنین نیازمند نوعی همکاری و هماهنگی میان وزارت ارشاد و وزارت صنعت، معدن و تجارت هستیم تا فعالیت این دو را در کنار هم شاهد باشیم و با حمایت از این دو وزارتخانه تولید وسایل و سرمایهگذاری در حوزه چاپ انجام شود، در این زمینه باید توجه داشت که حتما لازم نیست پیشرفتهترین وسایل را در ابتدای راه تولید کنیم، اما میتوان با یک برنامه بلند مدت نیاز به واردات ماشین آلات چاپ را کاهش داد.
رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی با اشاره به تربیت نیروی انسانی گفت: مسئله تربیت و تامین نیروی انسانی در تمام سطوح باید مورد توجه قرار گیرد، چرا که در کشور ما مهندسان برق و ساختمان فراوان هستند، اما متخصص چاپ در بالاترین سطح کشور چندان نداریم و اگر این افراد برای خود جانشین تربیت نکنند با مشکل مواجه خواهیم شد، بنابراین متناسب با چاپخانهها در کشور باید آموزشگاههای فنی که به تربیت کاردان فنی بپردازند، داشته باشیم.
وی ادامه داد: در این زمینه بومیسازی و توجه به تأمین زیرساختها از وظایف حاکمیتی است، نمیتوان انتظار داشت، که مسئولان چاپ در این حوزه برنامهریزی داشته باشند، این مهم بر عهده دولت است که باید به آن اهتمام داشته باشد، همچنین توزیع مسئله مهمی در کنار توزیع است، امروزه با هر ناشری سر و کار داشته باشیم میبینیم، از مشکل پخش ناراضی است، پخش بیماری مزمنی است که علاوه بر حوزه کتاب در حوزه مطبوعات نیز دیده میشود، این حوزه در کشور ما روان نیست و حتی در بسیاری از نقاط کشور با مشکل کور مواجه است، در برخی نقاط کشور کتاب حکم کالای نادر و کمیاب را دارد، بنابراین باید تجدیدنظر اساسی در زیرساختها انجام شود، در غیر این صورت اگر تمام فعالیتها را انجام دهیم و اقتصاد نشر نیز گشایش یابد، اما بازار توزیع روانی نداشته باشیم، مشکلات نشر به حال خود باقی میماند.
پایین بودن شمارگان کتاب معضل دیگر حوزه نشر بود که حداد به آن اشاره کرد و افزود: پایین بودن شمارگان کتاب موجب مشکلات اقتصادی برای ناشر، مؤلف و خریدار کتاب میشود، کتابهای ما باید از شمارگان معقولی برخوردار باشند که راهکارهای زیادی برای رفع آن وجود دارد، اما اکنون فرصت شرح آنها نیست، همچنین بالا بودن قیمت کتاب امروزه محسوس شده است، ناشران نیز از کسادی بازار ناراضی هستند، چرا که در سبد هزینه خانوار اولویت با ارزاق عمومی، خوراک، پوشاک و بهداشت است و اگر درآمد کفاف ندهد، به ناچار مخاطبان بخش فرهنگی را حذف میکنند.
حداد عادل با بیان این مطلب که تاثیر مشکلات اقتصادی نخست بر حوزه فرهنگ مشهود است، گفت: فعالیت در حوزه کتاب ابعاد اقتصادی و توجیه اقتصادی ندارد، به دشواری میتوان تصور کرد که یک مؤلف یا مترجمی بتواند زندگی متوسط خود را از این شغل اداره کند. اکثر افرادی که دستی در تالیف و ترجمه دارند، آن را شغل جنبی دانسته و درآمدشان از راه دیگری به دست میآورند، بنابراین باید گفت، امروزه کتاب تامین کننده معیشت صاحب اصلی آن نیست.
به گفته این نماینده مجلی شورای اسلامی، تبلیغ و معرفی کتاب و جدی گرفتن نقد کتاب، از جمله دیگر موضوعاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد، همچنین جامعه باید این امکان را داشته باشد تا از امکانات جدید بهرهمند شود، امروزه مجلات اختصاص یافته شده به کتاب باید معرفی شوند تا همه نیازمندان به کتاب از آن آگاه شوند. گسترش کتاخانههای عمومی دولتی و غیر دولتی و تربیت فرزندان از دوره دبستان و دبیرستان برای مطالعه کتاب نیز از دیگر ابعاد مهم توجه به حوزه کتاب است.
حداد عادل خواستار یک آمایش ملی و سرزمینی در حوزه توصیف کتاب، توزیع، و استفاده از آن در ایران شد و گفت: در ایران 80 میلیونی باید در همه نقاط دسترسی به کتاب وجود داشته باشد، این در حالی است که امروز در بسیاری از نقاط دورافتاده کشور در خرازیها در کنار نخ و سوزن و دکمه چند جلد کتاب نیز عرضه می شود، بنابراین وزارت ارشاد باید بررسی کند که در چه نقاطی از کشور کتاب فروشی وجود ندارد، و نسبت به تجهیز این نقاط اهتمام بورزد، همچنین بررسی سرزمینی در مقیاس ملی باید در کشور در این حوزه صورت گیرد.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به سه مساله جنبی در این حوزه گفت: نخست، افق جدیدی که به دلیل تحولات فناوری فراروی کتاب گشوده شده و آن فضای مجازی و کتابهای الکترونیکی و تغییر شکل کتابخانههاست است، در نتیجه کمکم کاغذ جای خود را به فناوریهای دیجیتال میدهد، بنابراین وزارت ارشاد ضمن توجه به کتاب باید با آینده نگری به این موضوعات و نشر دیجیتال نیز توجه کند. در این زمینه از مهمترین وظایف تأمین زیرساختهای حقوقی برای وضع موجود است. مجلس نیز در این زمینه باید کمک کند ولی امور زیرساختی باید در ارشاد تهیه شده و پیشنویس اولیه تدوین و سپس به مجلس ارائه شود. چرا که این مسئله جنبههای حقوقی بسیاری دارد، بر این اساس وزارت ارشاد مسئول است، زیرا افراد سرمایهگذار در حوزه فضای مجازی کتاب تضمینی به لحاظ حقوقی برای بازگشت سرمایه ندارند.
بخش دیگری از سخنان حداد به ممیزی کتاب اختصاص داشت، که به گفته وی ممیزی مسئله مهمی است، شخصاً معتقدم ممیزی لازم است، چرا که هر ملتی که هویت ملی و مقدسات داشته باشد، باید حریم اخلاقیات و مقدساتش را حفظ کند، ممیزی ربطی به ایران و انقلاب ندارد، انقلاب که نشده بود، نیز ملیت و اخلاقیات را داشتیم که باید حفظ میکردیم، به هر حال هر کشوری حریمی دارد، ما نیز در شورای عالی انقلاب فرهنگی وقتی ضوابط ممیزی را به تصویب میرساندیم، ارزشها را در نظر گرفتیم. بنابراین ضروری است که وزارت ارشاد و ناشران درباره ممیزی هماندیشی داشته باشند.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی افزود: کسانی که میخواهند در باب ممیزی اظهار نظر داشته باشند، لازم است ابعاد و جنبههای بسیاری را در نظر بگیرند، ممیزی کار ماشینی نیست و صرف بودن یک کلمه در کتاب دلیل بر ممنوعیت کتاب نیست، چرا که برخی کتابها اختلاف قومی و مذهبی را دامن میزنند و انتشار آنها به صلاح نیست، بنابراین ممیزان باید خبیر و بصیر باشند تا تشخیص درست بدهند.
ضرورت حمایت از ناشران دیگر موضوعی بود که حداد عادل به آن اشاره کرد و افزود: وزارت ارشاد باید مرجع و ملجأ ناشران در مشکلاتشان باشد، باید به ناشران مشاوره حقوقی بدهد، البته این کار صورت میگیرد اما خیلی وقتها ناشر با مؤلف به اختلاف دچار میشوند و نوعی مشکل حقوقی پیش میآید، از این روز باید دفتر حقوقی تخصصی در ارشاد ایجاد شود که رایگان به ناشران مشاوره حقوق بدهد، همانطور که مشاوره فرهنگی میدهد باید عنوان کند که سراغ چه کتابهایی بروند و یا چه کنیم که کتابهایمان در ممیزی معطل نماند.
وی در پایان سخنان خود خواستار تسهیل انتقال کتاب به ایرانیان خارج از کشور شد و پاسداری از حریم زبان فارسی از دیگر نکلات مهم برشمرد و گفت: در فرهنگستان توانستیم دانش واژهگزینی را در ایران تولید کنیم و بیش از 40 هزار واژه معادل فارسی برای اختلافات فنی و اداری وضع کردهایم، اکنون 70 گروه واژه گزینی در فرهنگستان فعالند که نیازمند رابطه تعریف شده میان ناشر و مولفان هستیم.
انتهای پیام/