به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نشست تخصصی جایگاه کتاب در ایران و نقش یونسکو صبح امروز شنبه دوم آذر با حضور غلامعلی حداد عادل نماینده مجلس شورای اسلامی و رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، سید عباس صالحی معاون فرهنگی وزارت ارشاد، هیراناند پورکیت مدیر دفتر منطقهای یونسکو در تهران در کمیسیون ملی یونسکو برگزار شد.
علی شجاعی صائین مدیر عامل خانه کتاب در این نشست در سخنانی به صنعت نشر ایران اشاره کرد. متن سخنرانی وی به شرح ذیل است:
«... با توسعه صنعت نشر و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات شاهد شکلگیری رسانههای مختلف اطلاعاتی نظیر چند رسانهایها و منابع الکترونیکی هستیم ولی نشر کتاب چاپی همچنان یکی از مهمترین بحثهای صنعت نشر است و از اهمیت فراوانی برخوردار است. نشر کتاب در ایران به تعبیری مهمترین و اصلیترین صنعت فرهنگی یا یکی از مهمترین و اصلیترین ارکان صنعت فرهنگی است.علاوه بر مواردی که مطرح شد با فاصله گرفتن از انقلاب تب و تاب جامعه فروکش کرد و عدهای از جوانان و مردم که بسته به ایام انقلاب کتابخوان شده بودند کم کم از کتاب فاصله گرفتند البته بسته شدن دانشگاهها در جریان انقلاب فرهنگی نیز در کاهش تعداد عنوانها و شمارگان کتاب در دهه شصت بیتأثیر نبوده است در اواخر دهه شصت به ویژه با آغاز اولین برنامه 5 ساله توسعه اقتصادی به لحاظ مرتفع شدن نسبی شرایط بحرانی، پایان جنگ، برطرف شدن برخی از تحریمهای بینالمللی، سامان یافتن نسبی اوضاع اقتصادی و تجاری و برقراری روابط بازرگانی و اقتصادی با تعدادی از کشورهای توسعه یافته، اقتصاد ایران وارد مرحلهای شد که در چارچوب برنامههای توسعهای موفق گردید تدریجاً عدم تعادل به وجود آمده در بخشهای مختلف را مرتفع کند و در مسیر توسعه قرار گیرد.
کتاب زمانی جایگاه واقعی خود را خواهد یافت که پس از تولید خوانده شده و مورد استفاده قرار گیرد. ناکارآمدی شبکه توزیع کتاب سبب شده است بسیاری از کتابهای تولید شده در زمان مناسب به دست مصرف کننده علاقهمند و نیازمند نرسد به همین دلیل یکی از چالشهای اساسی صنعت نشر ایران مسئله توزیع کتابها است. تمرکز تولید و توزیع کتاب در تهران و عدم دسترسی کتابفروشیهای مستقر در شهرستانها به بخش اعظم کتابهای منتشر شده خود مشکل مضاعفی است که سبب میشود محصول صنعت نشر به دست مصرف کننده نهایی نرسد.
درصد زیادی از ناشران کشور غیرحرفهای هستند و فعالیت نشر شغل دوم یا سوم آنها است این مسئله خود مانعی بسیار بزرگی بر سر راه حرفهای شدن صنعت نشر محسوب میشود و حمایتهای دولتی در شکلگیری این گروه از ناشران که در پی استفاده از امکانات و یارانههای دولتی هستند بیتأثیر نبوده است.
صنعت نشر همانند صنایع پیش رو نیازمند تخصص و آگاهی از سازوکارهای اقتصادی صنعت نشر و فرآیندهای تولید در بین دستاندرکاران نشر است، اگر ناشری به علت بیاطلاعی و نداشتن تخصص نیازسنجی درستی از بازار نداشته و جامعه هدف و بالقوه خویش را مشخص نکرده باشد و پس از تولید، بازاریابی، اطلاعرسانی و تحقیق مطلوبی انجام نداده باشد محصول تولید شده به مصرف نخواهد رسید.بنابراین کتاب با محتوای خوب زمانی میتواند مورد توجه قرار گیرد که از نظر سوری هم جذابیت کافی داشته باشد.
یکی از مشکلات اساسی صنعت نشر پایین بودن شمارگان کتابهای منتشر شده است که هر روز با کاهش شمارگان متوسط پررنگتر میشود، تولید کتاب با شمارگان بالا به ناشر کمک میکند تا بسیاری از پدیدههای تولید که ارتباطی به هزینههای مستقیم ندارد را در شمارگان کتاب سرشکن کند و در نتیجه بهای تمام شده کتاب کاهش یابد در واقع شمارگان پایین کتاب در ایران یکی از مشکلات اساسی صنعت نشر است.
در این زمینه لازم است به برخی راهکارها اشاره کنم. یکی از مشکلات اساسی نشر ایران کمی سرمایه در گردش و ناشران است مورد دوم نگاه دستاندرکاران نشر به تولید کتاب است که به عنوان شغل اصلی تأثیر بسیار مثبتی در حرفهای شدن نشر دارد مورد سوم مهمترین عواملی که در افزایش مصرف هر کالایی نقش ایفا میکند میزان تبلیغ آن در جامعه است با توجه به هزینههای تبلیغ در رسانههای جمعی باید دولت حمایتها و هماهنگیهایی برای سهولت و ارزانی تبلیغ کتاب در این مسئله صورت دهد و ... .
همچنین یکی از دلایل اصلی افزایش قیمت کتاب نوسانات زیاد مواد اولیه و مصالح کتاب است، این مواد اولیه بیشتر وارداتی هستن، در دورههای مختلف تحت تأثیر تحریمها و شدت این تحریمها و تأثیرات منفی آن افزوده شده است دولت میتواند با حمایت از کارخانهها و سازمانهای تولید کننده مواد اولیه در قالب وامهای بلندمدت و کم بهره از افزایش قیمت دورهای این اقلام که تأثیر منفی بر نشر میگذارد جلوگیری کند. کم اطلاعی جامعه از آثار تولید شده از دیگر مشکلات اساسی است، توزیع مناسب کتابهای منتشر شده در سراسر کشور و دسترسی نسبتاً یکنواخت همه آحاد جامعه به کتاب در شهرها و روستاهای مختلف میتواند در مصرف آن و همچنین توسعه نشر تأثیر مثبتی داشته باشد.
یکی از مهمترین گروههای درگیر در چرخه زیستی هر کتاب کتابفروشیها هستند، اتحادیهها و تعاونیهای صنفی در هر حوزهای میتواند نقش مثبتی بر فعالیت، رشد و بالندگی حوزه داشته باشد.»
بخش پایانی سخنرانی شجاعی صائین به آمار نشر ایران پس از انقلاب اختصاص داشت که وی گفت: تعداد کل کتابهای منتشر شده پس از پیروزی انقلاب اسلامی 821.262 عنوان بوده که از 1853 عنوان در سال 85 به 64047 عنوان در سال 91 رسیده است بیشترین درصد کتابهای چاپ شده مربوط به سال 90 و کمترین درصد مربوط به سال 60 است. از مجموع کتابهای منتشر شده در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی 639360 عنوان کتاب تأویلی و 181905 عنوان ترجمه بوده است بیشترین تعداد کتابهای تألیفی و ترجمه مربوط به سال 1391 و کمترین تعداد کتابهای تألیفی و ترجمه مربوط به سال 60 است. شمارگان کل کتابهای منتشر شده پس از پیروزی انقلاب اسلامی 3415299298 نسخه بوده است بیشترین درصد مربوط به سال 90 و کمترین درصد مربوط به سال 60 است.
محمود آموزگار دبیر اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران نیز از دیگر سخنرانان این مراسم بود که طی سخنانی گفت: تمدن علمی و فرهنگی کشور نیاز به توضیح ندارد، سالیان سال است که بخشهای دیگر جهان از این ظرفیت بهره میبردند، کشور ما در این زمینه سرآمد دیگر کشورها است. با اختراع ماشین چاپ وضعیتی در عرصه نشر پدید آمد و تولید انبوه کتاب ممکن شد.
وی افزود: کنوانسیون برن برای نخستین بار تلاش میکند تا مناسباتی در حوزه نشر تعریف کند، در کشور ما نیز حرکتهایی در رابطه با انتشار کتابها و استفاده از تکنولوژیهایی که به تولید انبوه میپردازند، آغاز میشود. ناشران در این دوره به دلیل فروش محصولاتشان اقدام به ایجاد فروشگاههای کتاب میکنند.
آموزگار به تجمع و تمرکز فعالیتهای فرهنگی کتاب در شهر تهران اشاره کرد و گفت: 75 درصد فعالیتهای نشر در پایتخت متمرکز شده است، بسیاری از شهرهای ما اکنون فاقد کتابفروشی هستند و با توجه به اهمیتی که در دو دهه اخیز به امر آموزش عالی داده شده است، اگر کتابفروشی نیز در شهرستانها وجود داشته باشد، به فروش کتابها آموزشی صرف اقدام میشود.
وی با اشاره به دیگر مشکل صنعت نشر یعنی عدم تناسب شمارگان با تعداد عناوین گفت: از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، تغییرات مثبتی را از حیث چاپ عناوین و افزایش تعداد عناوین شاه هستیم، در حالیکه شمارگان کتاب با این تعداد تناسبی ندارد. چرا که بیش از 70 هزار عنوان کتاب در سال با شکمارگان متوسط هزار نسخه تولید میشود که برای رفع این عدم تناسب باید چارهای اندیشید.
آموزگار با اشاره به فعالیت اتحادیه ناشران و کتابفروشان از سال 1355 گفت: اکنون ایت اتحادیه تنها 1200 عضو دارد که اکثریت کتابفروش هستند، در قانون نظام صنفی تاکید شده صلاحیت مراجع در اختصاص مجوز مانع از اخذ پروانه کسب از اتحادیه صنفی نمیشود، بنابراین ما درخواست داریم که امکانی فراهم شود تا دوستانی که برای اخذ پروانه نشر مراجعه میکنند، زمینه عضویت آنها در اتحادیه ناشران و کتابفروشان نیز بررسی و فراهم شود.
وی با باین این مطلب که اتحادیه ناشران تا قبل از این فاقد بخش بینالملل بود، گفت: کارگروهی در این دوره تشکیل شد که با مطالعه در خصوص مشکلات نشر زمینه حضور ناشران در عرصههای بینالملل را فراهم ساخت و ما توانستیم در این دوره در نمایشگاه بینالمللی فرانکفورت به عرضه آثار برخی ناشران بپردازیم و اکنون خبرهای خوشی از فروش رایت برخی از این آثار به گوش میرسد.
دبیر اتحادیه ناشران و کتابفروشان گفت: بحث اقتصاد نشر و حضور در بازارهای جهانی مسئله دیگری است که اتحادیه ناشران به آن توجه کرده است، ناشران تلاش دارند، نسخههای تولید شده را در بازه زمانی مناسب بفروشند، وقتی به تجربه بینالملل بر میگردیم متوجه میشویم که درآمد ناشران در جهان از محل فروش کپیرایت و ترجمه کتاب حاصل میشود، بنابراین فروش رایت یک اثر یکی از مسائل نشر است که باید به آن توجه لازم را داشت. این نکتهای است که در کشور ما مغفول مانده و ارشاد میتواند از آن حمایت کند.
وی ادامه داد:حضور در بازارهای بینالملل مستلزم پذیرش قواعد آن بازار است در بازار نشر اولین شر پذیرش حقوق مولف و مالکیت معنوی است و چون ما به این قانون نپیوستهایم آن جایگاه لازم را در حوزه بینالمللی نشر به دشواری میتوانیم به دست بیاوریم. با توجه به اینکه یونسکو یکی از وظایفش توسعه فرهنگ و ارتباط فرهنگی بین همه کشورهای جهان است، لازم است در این زمینه از ما حمایت کند.
آموزگار در پایان به ظرفیتهایی که نمایشگاه کتاب تهران پیش روی علم در ایران فراهم کرده است اشاره کرد و آن را وامدار تلاش وزارت ارشاد در دورههیا برگزاری این نمایشگاه دانست.
انتهای پیام/