دشواری‌های اجرای توافقنامه موقت هسته‌ای غرب با ایران
خبرگزاری تسنیم: کارشناس سیاست گذاری هسته‌ای آمریکا در قبال ایران در کاخ سفید، در یادداشتی به بررسی دشواری‌های اجرای توافقنامه موقتی هسته‌ای غرب با ایران پرداخته است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از اندیشکده شورای آتلانتیک، جافی جوزف، کارشناس سیاست گذاری هسته‌ای آمریکا در قبال ایران در کاخ سفید، گزارشی را در مورد مشکلات موجود بر سر راه اجرای توافقنامه هسته‌ای 24 نوامبر تهیه کرده است که در ادامه مهمترین نکات آن را از نظر می‌گذرانیم.
در حالی که ایران و شش قدرت جهانی برای اجرای توافقنامه 24 نوامبر، به منظور محدود ساختن برنامه هسته‌ای ایران و برداشتن برخی تحریم‌ها علیه این کشور، خود را آماده می‌کنند، چندین دشواری بر سر راه این اقدامات آشکار می‌گردد. هر دو طرف برای اجرایی کردن این توافقنامه موقت خطر بالایی را می‌پذیرند، که از جمله مهمترین آنها اجازه ادامه مذاکرات برای رسیدن به توافقنامه‌ای بلند مدت برای جلوگیری از دسترسی ایران به تسلیحات هسته‌ای است. به طور کلی‌تر، حل و فصل موضوع هسته‌ای می‌تواند اصلاحات ضروری اقتصادی و اجتماعی را که برای ایجاد ثبات در ایران لازم است تشویق کرده و راه را برای میانه‌رو ساختن سیاست‌های داخلی این کشور، که صلح منطقه‌ای را به خطر انداخته، هموار می‌سازد.
هر دو طرف همچنان خواهان مذاکره در مورد زمان‌بندی و چگونگی انجام اقدامات متقابل، در یک بازه زمانی شش ماهه هستند که قرار است بر اساس آن ایران 4.2 میلیارد دلار از داشته‌های مصدود شده خود در خارج از کشور را بازپس گیرد. ایران شاید بخواهد پیشاپیش بخش قابل توجهی از این پول را به دست آورد، که طرف‌های صحبت او ـ آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه، چین و آلمان ـ مقاومت خواهند کرد.
دومین مشکل در هنگام حصول اطمینان از پایبندی ایران به تعهدات هسته‌ای خود در محدود ساختن فعالیت‌های هسته‌ای، پدید می‌آید. ایران متعهد شده است اقداماتی انجام دهد تا ظرفیت غنی سازی اورانیوم خود را محدود کرده و ساخت و ساز در تأسیسات راکتور آب سنگین اراک را نیز در این بازه شش ماهه مشخص شده در توافقنامه ماه نوامبر، محدود کند. در حالی که شش کشور غربی در مورد این ماجرا با ایران گفتگو کرده‌اند، اما در واقع این آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است که اقدامات شفاف سازی و نظارتی را به منظور حصول اطمینان از متعهد بودن ایران، اجرا خواهد کرد. این می‌تواند باعث بروز تنش شود؛ برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که شش قدرت غربی تنها در آخرین دقایق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را از جزئیات طرح شش ماهه با خبر ساخته و آژانس و دبیر کل آن، آمانو، را وادار ساختند تا با تلاش بسیار از وجود منابع و پرسنل لازم در ایران، اطمینان حاصل کند.
معلوم نیست که اگر هر یک از این کشورها که با این توافقنامه، موافقت کرده‌اند، از عملکرد آژانس در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران ناراضی باشند، چه خواهد شد. تا به حال، به صورت سنتی، دبیرخانه آژانس، در گزارش‌های دوماهانه به اعضای آژانس، گزارش می‌داد. معلوم نیست که اگر آژانس اکنون تصمیم بگیرد که فاصله این گزارش‌ها را کمتر کرده و تعداد گزارش‌های خود را افزایش دهد، یا یک کانال مستقیم ارتباطاتی با گروه 1+5 برقرار کند، آن هم از طریق کمیسیون مشترکی که به تازگی ایجاد شده است و نمایندگان هر دو طرف در آن حضور دارند، چه خواهد شد. همه این موارد باید در توافقنامه‌ای که شورای مدیران آژانس تصویب می‌کند، مد نظر قرار گیرد؛ که آن هم تنها پس از آنکه گروه 1+5 و ایران گفتگوهای فنی خود را با موفقیت به پایان رساندند، ممکن می‌شود.
احتمال نگران کننده دیگر آن است که هم ایران و هم گروه 1+5 دست به اقداماتی بزنند که در توافقنامه ژنو مجاز شمرده شده است اما منجر به بروز سوء ظن در هر دو طرف می‌شود. در واقع آمریکا در 12 دسامبر یک چنین کاری کرد؛ هنگامی که داشته‌های شرکت‌هایی که به گفته او تحریم‌ها علیه ایران را دور می‌زدند را مسدود کرد. دولت ایران این اقدام را «نامناسب» خواند.
مذاکره کنندگان گروه 1+5 مکرر برای همتایان ایرانی خود تأکید کردند که تحریم‌هایی که در این توافقنامه از آنها نامی برده نشده است، همچنان ادامه خواهند یافت؛ که این ممکن است شامل مجازات نهاد‌ها و افرادی شود که تحریم‌ها را نقض می‌کنند. دولت اوباما احتمالاً تلاش کرد تا تحریم‌های 12 دسامبر با جلسه استماع مقامات ارشد کشوری در کنگره در مورد این توافقنامه، مقارنت زمانی پیدا کند، اما به هر حال این اقدامات علیه شرکت‌های مذکور، کاملاً مجاز بود.
اکنون می‌توانیم انتظار داشته باشیم که ایران نیز پاسخی مشابه دهد. یکی از گزینه‌های پیش روی ایران افزایش تولید «اورانیوم بیست درصد غنی شده» است. با گسترش سریع ذخایر اورانیوم بیست درصد غنی شده خود در دو هفته پیش از آنکه توافقنامه شش ماهه به صورت رسمی اجرا شود، ایران می‌تواند بازه زمانی حفظ این مواد را افزایش دهد؛ در حالی که تعهد کرده آن را امحاء کرده یا به اورانیوم اکسید تبدیل کند (ماده‌ای که برای سوخت راکتورها کاربرد دارد). اقدام تحریک‌آمیز دیگری که ایران می‌تواند ترتیب دهد آن است که کار استقرار تکنولوژی غنی سازی پیشرفته خود را آغاز کند و اعلان کند که چنین اقدام بر اساس توافقنامه موقت کاملاً مجاز است.
البته، هر گونه از این قبیل اقدامات می‌تواند برای حسن نیت دو طرف و اعتماد متقابل ایشان بسیار مخرب باشد و مانعی جدی بر سر راه اجرای توافق موقت و مذاکره برای رسیدن به توافقی جامع باشد. هر دو طرف همچنان از داخل تحت فشار هستند تا اهرم فشار خود را تقویت کنند. از میان کشورهای گروه 1+5، آمریکا به طور خاص خواهان آن است که نشان دهد که فشار تحریم‌ها همچنان ادامه خواهد داشت و اینکه، به رغم ادعای بسیاری در کنگره، توافقنامه موقت همچنان فشار قابل توجهی بر برنامه هسته‌ای ایران وارد می‌کند. در ایران، رئیس جمهور حسن روحانی و وزیر امور خارجه، جواد ظریف، تمایل دارند نشان دهد که ایران از حقوق برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران، از جمله غنی سازی، صیانت کرده است و این اتهام را که توافقنامه موقت باخت در برابر غرب است را طرد کنند.
هر چند که توافقنامه 24 نوامبر همچنان پابرجاست و در اوایل ماه ژانویه مراحل ابتدایی اجرایی شدن را به خود می‌بیند، سکسکه‌های اخیر برای ما خاطر نشان مس‌سازد که هیچ چیز در این فرایند برای بازگرداندن اعتماد بین‌المللی به برنامه هسته‌ای ایران، آسان نیست. فرای از اجرای گام‌های ابتدایی، شش ماه آینده، مذاکرات برای رسیدن به توافقنامه‌ای جامع و «نهایی» را در بر خواهد گرفت. گروه 1+5 و ایران باید در مورد مسائلی از جمله اندازه و گستره برنامه غنی سازی ایران در یک بازه زمانی بلند مدت، وضعیت نهایی تأسیساتی همچون تأسیسات غنی سازی فوردو و راکتور اراک و شیوه برداشته شدن تحریم‌های مربوط به برنامه هسته‌ای ایران، با یکدیگر دست و پنجه نرم کنند. بنا به همین دلایل، توافقنامه ژنو تنها گامی ابتدایی از یک فرایند بسیار بلند مدت بود.
انتهای پیام/
