توزیع نذری، رسم دیرینه ایرانیان/ شله مشهدی، میراثی که قرن‌ها قدمت دارد

به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهد مقدس، امروز محله رنگ و بوی دیگری دارد، نمی‌دانم چرا اما همسایه‌ها همه دور هم جمع شده‌اند و هر کدام کاری انجام می‌دهند، یکی حبوبات پاک می‌کند و دیگری کشک می‌سابد و عده‌ای هم مشغول سبزی پاک کردن هستند، همهمه فضای خانه قدیمی و بی بی خاتون را فرا گرفته است، هر سال روز شهادت امام رضا (ع) که می‌شود خانه بی بی شلوغ می‌شود، هر کس که نذری دارد می‌آورد آنجا و همسایه‌ها همه دور هم نذری پزان راه می‌اندازند، الان همسایه‌ها همه دور دیگ جمع شده‌اند و هر کدام به نوبت آش نذری را هم می‎زنند و هر یک حاجتی را در دل می‌گذرانند تا اگر برآورده شد سال آینده نذری را ادا کند.

بوی پیاز داغ و آش رشته تمام کوچه را فراگرفته است وقت ناهار است و توزیع نذری‌ها ....

نذری یکی از اداب و رسوم مردم ایران است که برای تک تک مردمان این دیار ارزش معنوی دارد نذری بالای شهر و پائین شهر نمی‌شناسد، فرقی ندارد چه غذایی باشد مهم نذری است که برای اجابت آن نیت می‌کنیم.

نذری از آب خوردن شروع می‌شود تا چای و شیر و شربت، از آش و پلو عدس، قیمه پلو، خرما، حلوا، نخود و کشمش، شله زرد و دیگچه و مواد اولیه و ضروری طبخ این غذاها، هر کس به وسع خودش، از یک قابلمه کوچک روی اجاق منزل شروع می‌شود تا ده ها دیگ و...

این روزها مشهد حال و هوای دیگری دارد، نوای رضا گویان دسته‌ها و زائران پیاده و سواره با بوی نذری کوچه پس کوچه‌های شهر آمیخته شده است، فرقی نمی‌کند بالای شهر باشی یا پائین شهر، قدم میزنی از هر محله‌ای که عبور کنی این آمیختگی را حس خواهی کرد، همانند لهجه و گویش‌هایی که این روزها با فضای شهر مشهد آمیخته شده‌اند و کانون عاشقان و دلسوختگان رضوی را تشکیل داده‌اند.

قطعا این جمعیت پیاده و سواره به طعام نیاز دارند، رأفت و برکت امام رضا(ع) به اندازه‌ای است که این روزها هیچ بنده‌ای سر گرسنه زمین نمی‌گذارد، در سطح شهر و محلات و تکیه‌ها بقدری غذای نذری تهیه می‌شود که کسی گرسنه نخواهد ماند این یکی از مهم‌ترین برکات ماه محرم و صفر است.

از خیمه‌ها و ایستگاه‌های نذری سطح شهر که می‌گذریم چای و شربت، شیر و شیر کاکائو عطش تشنگی زائران و مجاوران عزادار را خاموش می‌کند.

از نوشیدنی‌ها که بگذریم انواع غذاهای محلی و سنتی که هر کدام رسم و رسوم دیرینه مردمان شهرها و روستاها را نشان می دهد، قطعا در طول سال بارها و بارها این غذاها را در منزل طبخ کرده‌ایم اما طعم غذاهای این ماه با ماه‌های دیگر خیلی متفاوت است، این غذاها عطر و بوی نذری می‌دهند یقینا این غذاها فردی را از گرفتاری و مشکلات رها کرده است، آرزوی جوانی را برآورده کرده، بیماری را شفا داده است و هزاران هزار حاجتی که به پخت این غذا در روز شهادت امام رضا(ع) ختم شده است.

این روزها اگر در جمع عزاداران شهر مشهد باشید حتما با نذر دیرینه مردم مشهد آشنا خواهید شد، نذری که به ثبت جهانی رسید و به عنوان معروف‌ترین نذر ایرانی شناخته شده است، «شله مشهدی» که طبخ آن با رسم و رسومات آئینی مردم خطه خراسان صورت می‌گیرد.

هر چند از پخت نخستین شله مشهدی و اینکه توسط چه کسی طبخ شده است اطلاعاتی در تاریخ ثبت نشده است اما پیشینه و قدمتی تاریخی دارد. شله  نذری مخصوص مردم مشهد است که در هیچ کدام از شهرهای ایران طبخ نمی‌شود، هر ساله عده زیادی برای این نذری پزان از شهرها و کشورهای مختلف در ایام محرم و صفر به مشهد می‌آیند تا این سنت آئینی را از نزدیک مشاهده کنند.

تمام مواد این نذری توسط افراد خیر تهیه می‌شود، از قدیم رسم بوده است که گوسفند و یا گوساله‌ای را جلوی پای هیئت‌ها و دسته‌های عزاداری ذبح می‌کردند و گوشت آن را برای اینکه نذرشان ادا شود در طبخ شله استفاده می‌کردند، بانوان نیز در ایام سوگواری محرم و صفر در تمیز کردن حبوبات کمک می‌کنند و در کنار آن مراسم روضه خوانی و دعا و صلوات نیز پای ثابت این نذری پزان است.

دیگ شله همانند دیگر نذری‌ها با هم زدن جان می‌گیرد با این تفاوت که دیگ شله ساعت‌ها نیاز به هم زدن دارد، بنابراین تعداد زیادی از مردان  ریش سفید و جوانان محل دور هم جمع می‌شوند و به نوبت دیگ را هم می‌زنند که در اصطلاح مردم مشهد به آن «چمبه زدن» می‌گویند.

افرادی که نذر دارند با روشن کردن شمع و دعا و زیارت نامه خواندن و مراسم سینه زنی در این ایام طلب حاجت می‌کنند و تا قبل از طلوع خورشید که سر دیگ گذاشته می‌شود این مراسم ادامه دارد.

حال وقت توزیع شله نذری است، برخی نذری را به دسته‌ها و هیئت‌های عزاداری می‌دهند و برخی تمام محل را برای صرف شله نذری به مسجد دعوت می‌کنند و یا درب منازل می‌برند و یا در مکان‌های خاصی مانند خانه سالمندان، آسایشگاه جانبازان، بیمارستان ها توزیع می‌کنند.

اما یکی از سنت‌هایی که از قدیم در مشهد رسم بوده است توزیع این شله به کاروان‌های پیاده و هیئت‌هایی است که از سراسر کشور برای عزاداری و پابوسی امام رضا (ع) به مشهد آمده‌اند.

شله مشهدی به قدری در میان مردم استان خراسان و در بین ایرانیان معروف است که به عنوان یکی از غذاهای سنتی و میراث فرهنگی و معنوی ایران به ثبت جهانی رسیده است.

شله پزان، میراثی که قرن‌ها قدمت دارد

سید محمد حسینی، یکی از آشپزانی است که سالهاست در ایام محرم و صفر برای زائران و مجاوران شله طبخ می‌کند. وی می‌گوید: برای پخت شله باید ساعت‌ها وقت گذاشت چرا که چمبه زدن حبوبات و گوشت و یکنواخت شدن این مواد با هم به زمان زیادی نیاز دارد البته این کار یک نفر نیست بلکه حداقل برای هر دیگ 5 نفر باید چمبه بزنند.

وی ادامه می‌دهد: از زمانی که به یاد دارم پدرم شله طبخ می‌کرد، او اعتقاد زیادی به پخت شله داشت به همین دلیل من و برادرانم حرفه او را ادامه دادیم و هرسال هزاران زائر و مجاور در مراسم شله پزان و نذری که از قرن‌ها پیش در خانواده ما به ارث رسیده است حضور پیدا می‌کنند.

وی می‌گوید: دقیق نمی‌دانم شله از کجا به وجود آمده است و مربوط به چه زمانی است اما می‌دانم که جد در جد خاندان ما در این ایام شله پخت می‌کرده‌اند و این نذر از یک دیگ شروع شده و امسال به 30دیگ رسیده است.

ابوالفظل مشهدی، یکی از مشهدی‌های قدیمی است، وی نیز از خاطرات شله پزان مردم مشهد می‌گوید: در گذشته ایام محرم و صفر مردم در تکیه‌ها و یا در منازل خان و کدخدای محل دور هم جمع می‌شدند و علاوه بر برگزاری مراسم عزاداری و سینه زنی کراسم شله پزان برگزار می‌کردند.

مراسم شله پزان در مشهد قدمت دارد و این غذا به عنوان یکی از مهم‌ترین نذر‌ی‌ها در این ایام است بطوری که بسیاری از عزاداران به خاطر شله مشهدی و به حرمت غذای این ماه به مشهد می آیند خصوصا افرادی که بیمار دارند.

وی ادامه می‌دهد: از این دیگ شله افراد زیادی حاجت گرفته‌اند، بیماران بسیاری شفا یافته اند شله مشهدی نذری ائمه اطهار(ع) است و هر کس که گرفتاری دارد از طریق این دیگ نذر می‌کند حتی شده یک بسته نمک، فرقی نمی‌کند، مهم نذری است که آدم‌ها در دلهایشان دارند و برای به دست آوردن ان در این دیگ نذر می‌کنند تا حاجت روا شوند.

گزارش از مرجان شریعت

انتهای پیام/ ق