آیا خصوصی سازی در کشور ما موفق بوده است ؟ این موضوع یکی از سوال های مهم و کلیدی است که در سالهای اخیر و در جریان سرعت گرفتن اجرای خصوصی سازی در کشور از مسئولان و کارشناسان بارها و بارها پرسیده شده است.
در جریان همین پرسش نیز بارها انتقادهای تندی از نحوه خصوصی سازی و زاییده شدن گروهی با عنوان عمومی غیر دولتی در پروسه خصوصی سازی مطرح شده است. برای نگاهی به این تغییر ساختار مهم در اقتصاد کشور به سراغ یکی از مدیران و مسئولان سازمان بورس رفتیم تا از نگاه وی اجرای خصوصی سازی در بستر بازار سرمایه را بررسی کنیم.
محمودرضا خواجه نصیر، مدیر اداره نظارت بر بورس ها و بازارهای سازمان بورس از منظری دیگر به خصوصی سازی نگاه می کند و در کنار نقد سازنده معتقد است این پروسه برای کامل شدن هنوز جا دارد. مشروح گفتوگوی خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم با خواجه نصیر را در ادامه بخوانید؛
*کدام بخش خصوصی توان خرید 20درصد سهام مس را داشت
تسنیم: خصوصی سازی در بورس و اجرای اصل 44 در بستر بازار سرمایه را چگونه ارزیابی می کنید؟ انتقادهایی در این خصوص مطرح شده که خصوصی سازی واقعی نبوده چراکه در جریان واگذاری مالکیت ، مدیریت واگذار نشده است. نظر شما دراین خصوص چیست؟
خواجه نصیر: واقعیت قضیه این است که خصوصی سازی برای اجرا دو بخش دارد. بخش اول قوانینی است که به خصوصی سازی تکلیف می کند و دیگر اینکه بخش خصوصی قدرتمند و توانمند در این عرصه حضور داشته باشد.
هر کدام از این دو بخش کم وکاستی داشته باشد خصوصی سازی واقعی اتفاق نمی فتد. بر همین اساس برای اینکه به خصوصی سازی واقعی برسیم باید هر دو بخش بالا را به طور کامل داشته باشیم. زمانی که در کشور ما تصمیم به اجرای خصوصی سازی گرفته شد، قانون و مقررات تصویب شد اما به فکر بخش خصوصی واقعی نبودیم. به این ترتیب که در سالهای پیش از خصوصی سازی مراجع رسمی ، معتبر و توانمند خصوصی راه اندازی نشد . بنابراین وقتی تصمیم به اجرای خصوصی سازی گرفته شد حتی اگر تصمیم گرفته می شد که نهادهای دولتی به اشخاص حقیقی و یا نمایندگان اشخاص حقیقی واگذار شود ، چنین خریدارانی وجود نداشت.
در این شرایط برخی انتقاد می کنند که چرا نهادهای دولتی به بخش خصوصی واگذار نشد ،سوال من از این افراد این است که کدام بخش خصوصی؟ کدام بخش خصوصی در سال 1385 توانایی خرید بلوک 20 درصدی مس را داشت؟ کدام بخش خصوصی می توانست سهام واگذار شده بابت رد دیون به سازمان تامین اجتماعی یا صندوق های بازنشستگی را بخرد.
هنوز که هنوز است پس از گذشت چند سال از آغاز خصوصی سازی تنها مشتریان بلوک های شرکت های بزرگی مثل ذوب آهن و فولاد خوزستان صندوق های بازنشستگی هستند.
*بی دلیل جنجال درست کردند
تسنیم:به نظر شما می توان رد دیون را خصوصی سازی دانست؟
خواجه نصیر: واقعیت این است سهامی که برای رد دیون واگذار می شود ابتدا در بازار سرمایه عرضه می شود و اگر مشتری نداشته باشد، بابت رد دیون به نهادهای عمومی واگذار می شود. واقعیت قضیه این است که برخی بی دلیل از این موضوع جنجال درست کردند چراکه کسی مانع ورود بخش خصوصی به جریان خصوصی سازی نشده است. اما اول باید بخش خصوصی داشته باشیم که وارد این جریان شود. این موضوع یک تفکر استراتژیک در کشور است که بخش خصوصی توانمند ایجاد و پس از آن بخش دولتی به آنها واگذار شود.بورس حلقه آخر این جریان است. ما بلوک ها را واگذار کردیم اگر بخش خصوصی قدرتمند حضور دارد،چرا نیامدند؟
تسنیم: اما در جریان خصوصی سازی بودند متقاضیانی از بخش خصوصی که با مقاومت دولتی ها برای ورود رو به رو شدند از واگذاری بلوک فولاد خوزستان و جریان های پس از آن گرفته تا عدم تایید صلاحیت کنسرسیوم حقوقی که متقاضی خرید بلوک مخابرات بودند و در دقیقه 90 اجازه ورود به رقابت آنها داده نشد. نظر شما درباره این موارد چیست؟
خواجه نصیر: مخابرات یک مورد خاص بود و سخت گیری برای واگذاریش کاملا طبیعی است. اما در موارد دیگر که نمی خواهم نام آنها را ببرم بخش خصوصی وارد معامله شد اما به دلیل عدم تمکن مالی نتوانست اقساط را به موقع پرداخت کند و سازمان خصوصی سازی مجبور شد دوباره اقدام به عرضه بلوک کند.
آنچه مهم است این است که در جریان خصوصی سازی باید پله به پله حرکت کرد نه اینکه یکباره بخواهیم از پله اول به پله آخر بپریم.
*باید صندوقهای بازنشستگی دولتی، خصوصی شود
تسنیم:در جریان خصوصی سازی در کشور ما از پله اول به پله آخر پریدیم؟
خواجه نصیر: خیر، ما در جریان خصوصی سازی پله به پله حرکت کردیم. ببینید ورود نهادهای عمومی به مفهوم ورود عامه مردم به جریان خصوصی سازی است. صندوق های بازنشستگی سرمایه میلیونها نفر را در اختیار دارد . اما ایراد این صندوق ها این است که بر اساس قانون دولتی تشکیل شده اند و ساختارشان تحت کنترل دولت است.
باید سعی کنیم ساختار صندوق ها را به گونه ای تغییر دهیم که از نظارت دولتی خارج شوند یا صندوق های جدیدی راه اندازی کنیم که تحت مدیریت بخش خصوصی باشند.
کشور ما در زمان خصوصی سازی این گونه صندوق ها را در اختیار نداشت اما در حال حاضر بحث راه اندازی طرح هایی مثل صندوق های سرمایه گذاری مدیریت ،پروژه ای و زمین وساختمان مطر ح است. با راه اندازی این صندوق ها نهاد قوی و توانمند بخش خصوصی وارد اقتصاد خواهدشد.
بر همین اساس در زمان عرضه سهام دولتی این گروه می توانند وارد عرصه رقابت شوند و مانیز از آنها استقبال می کنیم چون بخش خصوصی واقعی هستند.
اما با انتقاد صرف چیزی تغییر نمی کند. در سراسر دنیا خصوصی سازی همراه است با واگذاری ارزان قیمت اموال دولت برای تغییر ساختار. در کشور ما نیز این تغییر ساختار برای واقعی تر شدن هنوز می تواند یک مرحله دیگر را طی کند و آن این است که سهام واگذار شده به بخش های عمومی به بخش خصوصی قدرتمند واگذار شود.
* شبهدولتی ها می توانند مجدد سهام خریداری شده را واگذار کنند
تسنیم: یعنی بخش عمومی یا شبه دولتی سهامی را که از سازمان خصوصی سازی خریده است مجددا به بخش خصوصی واگذار کند تا حلقه مفقوده این جریان ، تکمیل شود؟
خواجه نصیر: بله دقیقا همین طور است. بخش عمومی می تواند قسمتی از سهام دولتی را که تصاحب کرده است مجددا برای خرید بخش خصوصی عرضه کند و یا اینکه پروژه های جدید تری آغاز شوند و به بخش خصوصی واگذار شود.
سالهای گذشته و در زمانی که خصوصی سازی در کشور آغاز شد بخش خصوصی قوی و شفافی نداشتیم.
به بخش خصوصی می گوییم اگر توانایی دارد وارد عرصه رقابت شود و ما نیز از آنها حمایت می کنیم اما وقتی یک بخش خصوصی که قصد تصاحب شرکت دولتی چندین هزار میلیارد تومانی دارد تا امروز که قصد ورود به رقابت را دارد یک اظهار نامه مالیاتی نداشته است، یک صورت مالی شفاف در اختیار ندارد و شرکتش یکبار حسابرسی نشده است ،چگونه می تواند وارد رقابت برای تصاحب اموال دولتی شود.
تسنیم: بخش خصوصی وقتی حاضر نشده خودش را به لحاظ مالیاتی اظهار کند چگونه می خواهد مدیریت یک شرکت بزرگ را در اختیار بگیرد حتی اگر تمکن مالی هم داشته باشد واقعا صلاحیت دارد؟
خواجه نصیر: به نظرم تمام کسانی که سنگ بخش خصوصی را برای ورود به عرصه خصوصی سازی به سینه می زنند اول باید در جهت شفاف سازی این بخش حرکت کنند و یک بخش خصوصی شفاف ،توانمند و قدرتمند را ایجاد کنند . به این ترتیب که کانون، اتاق و یا نهادی که متولی بخش خصوصی است از اعضایش بخواهد تا شفاف باشند و پس از شفاف سازی وارد رقابت های خصوصی سازی شوند. قدم اول را آنها بردارند و سپس در جریان خصوصی سازی ما هم از آنها برای خرید شرکت های بزرگ دولتی حمایت می کنیم.
تسنیم: با این تفاسیر خصوصی سازی هنوز برای واقعی تر شدن جای حرکت دارد؟
خواجه نصیر: بله، ولی باید شرایط فراهم شود. با این استدلال که چون بخش خصوصی واقعی نداریم ، واگذاری به بخش عمومی را هم متوقف کنیم کار درستی نیست و مانع خصوصی سازی می شویم. باید پس ازطی این مرحله در قدم بعدی با ایجاد بخش خصوصی قدرتمند و شفاف ، سهام را از بخش عمومی به بخش خصوصی واقعی واگذار کنیم تا خصوصی سازی کامل وواقعی شود.
تسنیم: خصوصی سازی چقدر به بزرگ شدن بازار سرمایه کمک کرد.
خواجه نصیر: خصوصی سازی نقش اصلی و کلیدی را در بزرگ شدن بازار سرمایه داشت. به نوعی می توان گفت بازار سرمایه مدیون خصوصی است البته خصوصی سازی هم مدیون بازار سرمایه است چراکه اگر این بازار نبود خصوصی سازی نیز انجام نمی شد.
انتهای پیام/