به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، طی یکی دو سال اخیر اخبار زیادی در مورد تصویب و اعمال آئین نامه ها و مقررات تعرفه ای در مورد سنگ آهن و خصوصا صادرات آن به گوش رسیده است. دامنه تغییر این مقررات که گاه تصویب و لغو آن ها به کمتر از 24 ساعت هم رسیده آنقدر وسیع است که به گفته فعالان این حوزه، ادامه فعالیت در بخش استخراج و صادرات سنگ آهن دشوارتر از پا گذاشتن در میدان مین است.
گفت و گوی حاضر با خانم پروا سلطانی، نایب رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ آهن به دنبال واکاوی ریشه ها و علل حساسیت های موجود در مورد سنگ آهن است؛ حساسیت هایی که این روزها و در جریان تصویب بودجه در قالب وضع عوارض صادراتی بر سنگ آهن و افزایش بهره مالکانه خود را نشان داد و به عقیده فعالان این حوزه، تعطیلی بیش از 100 معدن و کاهشی 5 میلیون تنی را در صادرات سال آینده به دنبال خواهد داشت.
تسنیم: به عقیده شما حساسیت های بوجود آمده نسبت به حوزه سنگ آهن طی این سال ها از کجا نشأت می گیرد؟
ریشه حساسیت های چند سال اخیر نسبت به حوزه سنگ آهن را باید در جهش و رونق سریع این بخش در این سال ها جستجو کرد. واقعیت این است که از زمانی که تقریبا هیچ سرمایه گذاری به ویژه در بخش خصوصی سراغ حوزه معدن و سنگ آهن را نمی گرفت، روزگار زیادی سپری نشده است. شاید تنها ده سال قبل بود که تقریبا هیچ استحصالی حداقل توسط بخش خصوصی از معادن سنگ آهن انجام نمی گرفت. عده انگشت شماری بخشی از سنگ آهن موجود را با قیمت های بسیار نازلی می فروختند. با این پیشینه اما طی سال های اخیر فعالیت در حوزه سنگ آهن از رونق خوبی برخوردار شده است. رونق چشمگیر تولید فولاد در چین را طی این مدت باید مهم ترین عامل افزایش تقاضا برای سنگ آهن در جهان و به تبع آن در ایران دانست. این رونق که امسال به حدود 750 میلیون تن تولید رسیده است به فراخور افزایشی که طی یک دهه گذشته داشت، رشد چشمگیری در بالا رفتن تقاضا برای سنگ آهن در بازارهای جهانی به دنبال داشت. طی این مدت چینی ها تقریبا به تمامی کشورهایی که حتی احتمال می دادند ذخیره سنگ آهن داشته باشند، سرک کشیدند از آفریقای جنوبی گرفته تا خاور دور و روسیه و از جمله ایران. ورود چینی ها به بازار سنگ آهن کشور ما روزنه امیدی را برای فعالان و سرمایه گذاران در این حوزه گشود تا بتوانند از منظر این روزن چشم انداز روشن تری را برای آینده این فعایت تصور کنند. با تزریق این تقاضا به بازار ایران، علاوه بر افزایش سرمایه گذاری ها، پای فناوری های جدیدتر استخراج و استحصال هم به ایران باز شد.
تسنیم: پیش از آن سطح فناوری در ایران کجا بود؟
- شاید عجیب باشد اما واقعیت این است که پیش از گشایش افق امیدوار کننده بازار چین بر روی حوزه سنگ آهن، صادرکنندگان ما عمدتا به جمع آوری سنگ هایی که در حوالی معادن روی زمین پراکنده بود، اکتفا می کردند. این سنگها بدون اینکه فرایند سایز بندی و عیار سازی روی آن ها انجام گیرد به صورت کاملا خام به فروش میرسید. پس از حضور صادرکنندگان ایرانی در بازار چین به تدریج اهمیت عیاربندی و فراوری خود را نشان داد و به تبع آن سرمایه گذاری هایی در زمینه فناوری های لازم انجام گرفت که در مراحل بعدی خوشبختانه بومی نیز شد. به این ترتیب روند علمی تر و حرفه ای تر دنبال می شد. این روند ادامه داشت و طبیعتا طی دو سال گذشته بدلیل بالا رفتن نرخ ارز اینطور بنظر رسید که حاشیه سود صادرات افزایش یافته است و همین مسئله ظاهرا طی دو سال اخیر حساسیت برخی را برانگیخته است.
تسنیم: جنس این حساسیت چیست؟
- به گمانم برخی از دوستان از سود آوری استخراج و صادرات سنگ آهن متعجب و ناخشنود هستند.
تسنیم: اگر دوست هستند که نباید ناخرسند باشند! پس لطفا واضح تر توضیح دهید.
- واقعا نمی توانم دقیقا بر فرد حقیقی یا حقوقی خاصی دست بگذارم چرا که این ابراز نگرانی از مصادر مختلفی ابراز می شود. در میان فعالان سنگ آهن نقل قول مشهوری وجود دارد که یکی از مقامات عالی رتبه دولتی حدود 4 سال قبل هنگام عبور از یکی از جاده های شهرستان خواف استان خراسان رضوی پس از آنکه از زبان راننده بومی خود می شوند که معدن کاران خاک این منطقه را به توبره کشیده اند و.... دستور وضع عوارض 40 درصدی بر سنگ آهن را صادر کرد. غافل از آنکه ایجاد صنایع معدنی در این شهرستان علاوه بر ایجاد اشتغال، امکانات فراوانی مانند هتل، رستوران، زیرساخته ای ارتباطی و... را به دنبال داشته است.
تسنیم: به همین سادگی؟
- بله. این یک واقعیت تلخ است که عمده توجیهاتی که برای دست اندازی به کسب و کار در حوزه سنگ آهن انجام می گیرد خصوصا در سال های اخیر فاقد پشتوانه دقیق علمی و بررسی های کارشناسی است. در حالی که عمده معدن ما با ظرفیت های تولید پایین، توان صادرات بیش از این را ندارند و سنگ های استخراج شده نیز به علل گوناگون مانند عیار ذاتی پایین یا نبود امکانات فراوری، قابلیت حضور در چرخه تولید داخل را ندارند. ضمن اینکه بارها با عدد و رقم در گزارش های مختلف نشان داده ایم که نیاز داخل به تمامی تأمین می شود و آنچه صادر می کنیم، مازاد نیاز داخلی است.
تسنیم: گذشته از این مسائل فکر نمیکنید افزایش شدید قیمت دلار هم که بالا رفتن سود صادرات خصوصا صادرات سنگ آهن را به دنبال داشت به این حساسیتها دامن زده باشد؟
- بلکه کاملا درست است. جهش قیمت دارد طبیعتا درآمد ریالی صادر کنندگان و از جمله صادر کنندگان سنگ آهن را به مقدار محسوسی بالا نشان داد و همین مسئله هم حساسیتها را بالا برده است. غافل از اینکه نرخ تورم بالا سود ناشی از بالا رفتن نرخ ارز را برای صادر کنندگان و معدنکاران از بین برد.
تسنیم: تولیدکنندگان و معدنداران سنگ آهن برای تکمیل زنجیره تولید برنامهای در راستای سرمایهگذاری دارند؟
- واقعیت این است که فکرهایی شده است اما برخی مشکلات زیرساختی کار را دشوار میکند. به عنوان مثال بالا بردن عیار برخی از سنگهای آهن به فناوری تر نیز نیاز دارد یعنی آب به شدت مورد نیاز است. در صورتی که ما تنها در نوار شمالی و جنوبی کشور به آب دسترسی داریم ولی اکثر معادن کشور از این مناطق بسیار دور هستند. من توجه شما را به این نکته هم جلب میکنم که حوزه معدن و سنگ آهن ایران در مقایسه با بسیاری از حوزههای دیگر، جوان است و در خوش بینانه ترین ارزیابی ها تنها 10 سال از رونق آن در ایران می گذرد بنا بر این باید کمی صبر کرد تا به بلوغ لازم برسد.
تسنیم: حضور سرمایهگذاران خارجی آیا تاثیری در فعالیتهای حوزه معدن و سنگ آهن خواهد داشت؟
- حضور سرمایهگذار چه داخلی و چه خارجی خوشایند است به شرطی که زمینه برای حضور سرمایهگذاران و استمرار این حضور فراهم باشد. در حال حاضر سرمایهگذاران فراوانی وجود دارند اما چندان ذهنیت و اطمینانی بر حضور در حوزه سنگ آهن ندارند چرا که فضای کسب و کار برای حضور سرمایهگذاران فراهم نیست. امنیت سرمایه گذاری هنوز در ایران معنایی ندارد. قوانین و دستورالعملهایی که از جانب دولت با تواتر زیادی عوض مشوند امنیت سرمایهگذاری را از بین برده اند. با این وجود ما نسبت به حضور سرمایهگذاران خوشبین هستیم.
تسنیم: آیا فکر نمیکنید اگر شرکتهای فعال در حوزه سنگ آهن به سمت حضور در بورس بروند، قدری از حساسیتها کم شود و بر شفافیتها هم بیفزاید؟
- در انجمن به دنبال چنین حرکتی هستیم چرا که تاسیس واحدهای تولیدی که بتوانند فراوری را در حد گندوله و کنستانتره نیازمند سرمایه فراونی است، سرمایههایی که از توان متولیان بهرهبرداری از معادن با ظرفیت استخراج کمتر از دو میلیون تن بسیار بیشتر است. از اینرو ما به تجمیع سرمایههای خرد فکر میکنیم تا بتوانیم با همافزایی سرمایه ها، همکاری اتاق بازرگانی و سازمان بورس بتوانیم به نوعی از صندوقهای سرمایهگذاری پروژه محور برسیم که سرمایهها را برای پروژههای خاصی که در اساسنامههای آنان تعریف شده جمع کنند. در انجمن هدف از تشکیل چنین صندوقی، ایجاد واحدهای تولیدی گندوله و کنستانتره تعریف شده است.
تسنیم: چنین کاری اصلا وظیفه معدنکاران است؟
- فعالان بخش معدن تحت فشار قرار گرفتهاند. وقتی یک پروانه بهرهبرداری به معدنکاران میدهند یعنی به مسئولیت ما بهرهبرداری از این معدن است و حلقههای بعدی زنجیره به معدنکاران ارتباطی ندارد. با این حال انجمن تولید کنندگان و صادرکنندگان سنگ آهن به عنوان یک مسئولیت ملی به دنبال تکمیل زنجیر تولید است.
تسنیم: فکر نمیکنید تصور سودآوریهای کلان در حوزه سنگ آهن، سرمایههای سرگردان را که صاحبان آن به دنبال نوسانگیری در حوزههای مختلف هستند، به این حوزه کشانده است؟
- معاون معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت در جلسهای که با فعالان معدنی و سنگ آهن داشتند صراحتا گفتند وقتی پشت میزم مستقر شدم، یکی از موضوعاتی را از قبل در دستور کار قرار داده شده بود، وضع عوارض بر صادرات سنگ آهن بود. این یعنی وضع عوارض از قبل دیکته شده بوده. حال اینکه از ابتدای دولت یازدهم، حداقل ده جلسه با مسئولان وزارتخانه داشتهایم، مدلهای تحلیلی مختلف، گزارشهای متعددی ارائه دادهایم که اشتباه بودن وضع عوارض را ثابت میکند.
تسنیم: با این حال نمیتوان منکر جذابیت حوزه سنگ آهن برای سرمایهگذاری نوسانگیر و مقطعی شد.
- تصویری که از بیرون به چشم میآید، با واقعیت درونی فاصله دارد. سودها در این حوزه اینقدرها هم نیست.
تسنیم: چطور ممکن است؟ طی 2.5 سال قیمت دلار حدود سه برابر شده است و این یعنی درآمد ریالی سه برابری برای صادرکنندگان سنگ آهن...
- چرا به افزایش هزینهها نگاه نمیکنید؟! ما تورم 40 درصدی داشتیم. هزینههای دیگر، مانند حقوق و دستمزدها، استهلاک ماشینآلات، حمل و نقل و... افزایش شدید داشته است.
تسنیم: این مسائل هم برای سایر حوزه ها وجود دارد و مختص سنگ آهن نیست.
- بله ولی قیمت جهانی سنگ آهن در حال کاهش است. دنیا به سمت و سویی می رود که اولا تولید قراضه آهن افزایش روزافزونی دارد و این به معنای افزایش خوراک ارزان و شیرین برای فولادسازان است. از سوی دیگر با پیشرفت فناوری، کامپوزیت های جایگزینی برای فولاد در حال گسترش و افزایش هستند که توجیه استفاده از فولاد را از بین می برد. بنا بر این تقاضا برای تولید فولاد و به تبع آن سنگ آهن هم کاهش خواهد یافت. در چنین شرایطی عقلایی آن است که ما از منابع خدادادی سنگ آهن در کشورمان در فرصت باقی مانده تا از رونق افتادن سنگ آهن استفاده کنیم و با استخراج و صادرات این منابع، سرمایه های زیرزمینی خود را به روزمینی تبدیل کنیم چرا که مشخص نیست در آینده به همین اندازه در دنیا از فولاد و سنگ آهن استقبال شود. به عبارت دیگر اصول توسعه پایدار حکم می کند در زمان مناسب از منابع و مزیت های اقتصادی و زیرزمینی کشورمان استفاده کنیم. معنای درست شراکت با نسل های آینده در منابع زیرزمینی این نیست که معادنمان را تعطیل کنیم آن هم در شرایطی که مشخص نیست در سال های پیش رو سنگ آهن از بازار و ارزش فعلی برخوردار باشد بنا بر این هنر ما باید ایجاد ارزش افزوده برای سنگ آهن و تبدیل این منابع به سرمایه های پایدار و مولد برای نسل های آینده باشد.
تسنیم: مخالفت فعالان سنگ آهن هم با وضع عوارض برای صادرات لابد به همین دلیل است؟
- و دلائل دیگر البته. ما قویا معتقدیم که وضع عوارض برای صادرات سنگ آهن اشتباه است و در صورت بروز این اتفاق روند تولید و صادرات به گونه ای خواهد بود که خود دولت ظرف چند ماه این عوارض را لغو می کند.
تسنیم: چرا؟
- علاوه بر تأثیری که طی همین مدت بر بازار سرمایه داشته است، صادرات و واردات ما هنوز تحت تأثیر تحریم ها قرار دارد. با وجود اینکه بخشی از پول های بلوکه شده آزاد شده اما هنوز تأثیر این منابع ارزی را در تخصیص ارز به واردات نمی بینیم و ارزی برای پروفورهایی که ثبت شده، آغاز نشده است.
تسنیم: بر حوزه معادن چه تأثیری خواهد داشت؟
- خود وزارت صنعت، معدن و تجارت معتقد است که وضع عوارض صادراتی آن هم در حد 10 درصد، صادرات سنگ آهن حدود 5 میلیون تن کاهش خواهد یافت. با احتساب متوسط قیمت فعلی سنگ آهن این یعنی 35 میلیون دلار از ارزش صادرات سنگ آهن کاسته خواهد شد. این کاهش هم متأسفانه از محل توقف فعالیت معادن کوچک در اختیار بخش خصوصی اتفاق می افتد. برآورد ما نشان می دهد با وضع عوارض 10 درصدی حدود 130 معدن کوچک در معرض تعطیلی قرار می گیرند. تعطیلی این تعداد معدن به معنای از دست رفتن 200 هزار فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم است.
انتهای پیام/