دامغان، شهری دیدنی با جاذبه های چشم نواز و در مسیر جاده ابریشم+تصاویر
خبرگزاری تسنیم: دامغان یکی از کهن‌ترین شهرهای ایران به شمار می رود که از قدیم تا حال دارای اهمیت خاصی است و در روزگار گذشته دامغان یکی از شهرهای ایالت قومس بوده و مرکز این ایالت نیز محسوب می‌شد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از دامغان، بنای شهر دامغان را به هوشنگ نبیره کیومرث که از پادشاهان پیشدادی بوده نسبت می‌دهند و روزگاری نیز پایتخت اشکانیان بوده و نیز دامغان را جزء اقلیم چهارم می دانسته‌اند .
در بیشتر کتب جغرافیا و تاریخ نام دامغان برده شده که تمامی نوشته های آنها اشاره بر اهمیت و اعتبار شهر قدیمی دامغان دارد چرا که دامغان در سر راه جاده ابریشم و مسیر گذر از غرب به شرق از گذشته‌های دور تا به امروز بوده و صحت و دلیل این ادعا این است: زمانی که یونانی‌ها به شهر تاریخی دامغان می‌رسند آن را آباد می‌بینند و بخاطر بزرگی و وجود آذوقه و علوفه فراوان آن را "هکاتم پلیس" می نامند که هنوز هم به نام‌های هکاتم پلیس و صد دروازه معروف و مشهور است.
دلیل دیگر این ادعا وجود کاروانسراها، قلعه‌ها و تپه های قدیمی و برج و بار و حصار عظیم داخل و خارج شهر دامغان است.
ویژگی های جغرافیایی
شهرستان دامغان از شمال با استان‌های مازنداران و گلستان از جنوب با با استان یزد، از شرق با استان خراسان رضوی و از طریق مرکز استان سمنان با استان تهران ارتباط دارد.
این شهرستان بر اساس آمار سر شماری نفوس و جمعیت کشور درسال 1385 دارای بیش از 80 هزار نفر جمعیت است.
این شهرستان جاذبه های گردشگری چشم نوازی دارد، از عمارت چشمه علی دامغان گرفته تا کویر رملی گرم و سوزان آن.
عمارت چشمه علی
رودخانه چشمه علی، تنها رودخانه دائمی دامغان است. آب این چشمه از کوه‌های شمالی سرچشمه می‌گیرد. این منطقه به خاطر سرسبزی و خوش آب و هوا بودنش، از زمان‌های بسیار دور، مورد توجه مسافران، به‌ویژه سلاطین قاجار بوده است.
هم‌اکنون نیز دو ساختمان از ساختمان‌های بسیاری که در دوره قاجار در این محل ساخته شده بود باقی مانده است.
این ساختمان‌ها شامل ساختمان آغا‌محمدخانی که در دوره حکومت آغامحمدخان قاجار ساخته شده و نیز ساختمان فتحعلی شاهی که در دوره حکومت فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است.
ساختمان آغا محمد خانی
در مقابل استخر دوم واقع و به صورت دو طبقه ساخته شده است. در این بنا طاق‌نماهای زیبای جناغی و تزئینات مقرنس کاری آجری به چشم می‌خورد.
بخشی از ایوان‌ها و راهروهای آنها با گچ پوشیده شده و مصالح به‌کار رفته در این ساختمان از خشت بوده که بعدها با آجر مرمت شده است.
ساختمان فتحعلی شاهی
در داخل استخری که آب چشمه علی پس از گذشتن از دل سنگ‌ها وارد آن می‌شود، ساختمان دو طبقه‌ای با پلان به صورت تقریبی مستطیل و در دونما ساخته شده است که به آن ساختمان فتحعلی شاهی می‌گویند.
نمای شمالی دارای دو ستون زیبا با پوشش چوب است. بنا دارای درها و پنجره‌های متعدد به خارج بوده که به جهت متنعم شدن هر چه بیشتر از فضای دل انگیز بیرون ساخته شده است. به دلیل قرار گرفتن این بنا در داخل آب از ملات ساروج که از استحکام مناسبی برخوردار است استفاده شده است.
منطقه چشمه علی دامغان در شمال شهر دامغان و حدود 30 کیلومتری این شهر و در بین روستای آستانه وشهر دیباج واقع شده است و ازچشمه علی از طرف شمال به دو استان شمالی گلستان و مازندران راه دارد.
خانه لطفی
خانه لطفی از بناهای دوره قاجاریه بوده که شامل قسمت‌های مختلفی است.
این قسمت‌ها شامل حیاط بیرونی، اندرونی، حیاط پشت،حیاط اندرونی، خانه مستخدمین و اصطبل است که هرکدام شامل بخش‌هائی دیدنی است.
ورودی اصلی بنا از طرف بالا محله است که دارای تزئینات آجری بوده و در طرفین آن طاق‌نماهائی ایجاد شده است.
در دو طرف درب ورودی دو طاق‌نما که بالای آنها دو طاقچه مربع شکل است، ایجاد شده و در طاق‌نمای وسطی که عریض‌تر است در ورودی قرار گرفته است.
در پشت در ورودی، هشتی واقع شده که دارای طاق‌نماهائی با طاق گهواره‌ای است که در یکی از این طاق‌نماها راهروئی به طرف حیاط وجود دارد و به وسیله دو پله وارد حیاط می‌شود.
در سمت چپ راهروی ورودی اطاقی قرار دارد که دارای پنجره‌ای رو به حیاط بوده و در قسمت ورودی راهرو از سمت حیاط در جنب آن طاق‌نمائی قرار دارد و بعد از آن اطاق دیگری ایجاد شده است.
از همان اطاق که در قسمت راهرو است دری به خانه صدیق باز می شده که در حال حاضر مسدود است. در سمت روبروی ورودی، ساختمان دو طبقه‌ای ساخته شده که طبقه اول آن زیرزمین و طبقه دوم آن که توسط 5 پله به آن راه می‌یابد، شامل ایوان با چهار ستون گچی و سرستون های گچ بری شده زیبائی است.
در انتهای ایوان سه اطاق قرار دارد که اطاق وسطی وسیع‌تر و به نام پنج دری خوانده می‌شود. از طریق زیرزمین حیاط اندرونی به حیاط‌های دیگر راه پیدا می‌کند.
به این صورت که ابتدا به محل مستخدمین سپس از طریق هشتی بخش اندرونی به حیاط اندرونی راه می‌یابد. حیاط اندرونی خود شامل در ورودی جداگانه، هشتی و راهروی ورودی که به وسیله دو پله به حیاط راه می‌یابد، است.
این بخش نیز در قسمت اصلی که به وسیله سه پله به آن راه پیدا می‌کند شامل ایوان با دو ستون گچی و سرستون‌های گچ‌بری شده است.
در قسمت شمالی ایوان، سه اطاق قرار دارد که یکی از اطاق‌ها به صورت آشپزخانه استفاده می‌شود.
خانه‌های حیاط اندرونی نیز به صورت دو طبقه ساخته شده است و در ضلع غربی ایوان نیز اطاق‌هائی قرار دارد که به وسیله سه پله از حیاط به این اطاق‌ها راه پیدا می‌کند.
در پشت دیوار قسمت ورودی، حیاط اندرونی دیگری قرار دارد که شامل حیاط، آب انبار و یک اطاق است که به وسیله سه پله از حیاط به آن راه پیدا می‌کند.
در کنار این حیاط اندرونی محلی جهت اسکان مستخدمین وجود دارد که خود شامل اطاق و حیاط است و همان‌طور که پیش‌تر گفته شد از محل مستخدمین به حیاط بیرونی به وسیله راهروی زیرزمینی راه پیدا می‌کند و ارتباط با حیاط اندرونی و حیاط اندرونی دیگر به وسیله دربی که در هشتی حیاط اندرونی قرار دارد انجام می‌گیرد.
در کنار حیاط اندرونی اصلی اصطبلی قرار دارد که دارای سقف‌های گنبدی به صورت 6 گنبد کوچک است.
دیوار بارو
از آنجائی که دامغان شهری است بسیار قدیمی و در مسیر جاده ابریشم قرار داشته و به دلیل اینکه از لحاظ سوق الجیشی بسیار مهم بوده و همیشه مورد تهاجم بیگانگان در زمان‌های مختلف بوده است، حصاری به دور این شهر کشیده‌اند.
این حصار که آثارش در اطراف شهر باقی است در قسمت جنوب حدود 1610 متر و در شرق حدود 1620 مترو در شمال حدود 150 متر از آن باقی مانده است.
در قسمت شمالی براثر ساخت و ساز از بین رفته در قسمت غرب نیز هیچ آثاری از این حصار باقی نمانده است . حال با توجه به اینکه تپه حصار یکی از تپه های پیش از تاریخ است و در نزدیکی آن دو قلعه مربوط به دوران ساسانی وجود دارد می توان چنین استنباط کرد که به احتمال زیاد باره اصلی شهر به دور این محو طه کشیده شده بوده است و بر اثر مرور زمان و همین طور کشت و ذرع از بین رفته است( که این موضوع احتیاج به بررسی و کارهای عملی است).
اما باروی کنونی شهر با توجه به مطالب کتب تاریخی احتمال داده می شود که در دوره نادری ایجاد شده باشد و به باره نادری نیز معروف است.
در این بارو در فواصل مختلف می توان برج‌ها را مشاهده کرده و به وسیله 5 دروازه به داخل باره راه پیدا می‌کرده است.
پس می توان چنین اظهار کرد که دامغان به صورت تقریبی شاهراه اصلی ارتباط شرق و غرب بوده و از زمان‌های بسار کهن از این شهر عبور و مرور صورت می‌گرفته حال چه به خاطر سیر و سیاحت و چه از لحاظ لشکرکشی‌های نظامی و چه از لحاظ اقتصادی که همان عبور جاده ابریشم است.
دامغان یک راه ارتباطی محسوب می‌شده و بر همین اساس بارو به دور آن کشیده شده است.
آنچه اشمیت به عنوان کهن دژ نام می برد به احتمال زیاد همان ارگ است که به مولود خانه موصوف است که در داخل باره شهر قرار داشته است.
سد شهید شاهچراغی
این سد در 12 کیلومتری شمال شهر دامغان و در کنار تنگه‌ای موسوم به بزپل و مجاور کوه چکل شیر و برروی رودخانه چشمه علی بسته شده است.
هدف از ساخت سد انتقال آب رودخانه چشمه علی جهت آبیاری قسمتی از اراضی دشت جنوبی شهرستان و نیز کنترل و جلو گیری سیلاب‌های شمالی و نیز در آینده جهت تأمین کمبود آب آشامیدنی دامغان است.
این سد چند منظوره علاوه بر ویژگی‌های مذکور، آب مورد نیاز زراعی حدود 1500 هکتار از اراضی دشت را که از نظر کشاورزی فوق العاده مستعد و حاصل خیز است را نیز تأمین می‌کند.
این سد از نوع شنی با هسته رسی است که ارتفاع آن از کف رودخانه به 57 متر و ظرفیت آبگیری آن نیز به 40 میلیون متر مکعب می‌رسد.
طول تاج این سد 227 متر و ارتفاع آن از سطح دریا 1500 متر و طول مسیر آب پشت سد نیز حدود 6 کیلومتر است.
این منطقه اوقات فرح بخشی را برای گردشگران فراهم می‌کند.
غار شیر بند
غار شیر بند یکی از زیباترین نمونه های غارهای ایران است که در 12 کیلومتری شمال شرقی شهرستان دامغان واقع شده است.
برای دسترسی مناسب به این غار باید 10 کیلومتر جاده قدیم آب بخشان به گردنه بشم را طی کرده تا به مزرعه خوش آب و هوای شیر بند برسید.
سپس 1.5 کیلومتر جاده‌ای که در قسمت شرقی مزرعه است به طرف روستای جزن ادامه داده در ادامه جاده فرعی جدید الاحداث سمت چپ خود را 500 متر به طرف شمال می‌پیمائید.
دهانه غار در کمرکش کوهی صخره‌ای که از بستر رودخانه 50 متر ارتفاع دارد واقع شده است.
ساختمان این غار به دلیل قرار گرفتن در یک رشته فلات آهکی، دارای سازندگی‌های فوق العاده شدید است.
مسیر اصلی غار به سوی شمال 350 متر امتداد دارد اما شعبه‌های فرعی متعددی به صورت تنگه‌های کوچک و مسدود و غیر مسدود از جناح‌های چپ و راست قرار دارند.
در این غار قندیل و ستون های زیبای آهکی به رنگ و اندازه های مختلف از سقف غار آویزان است و زمین شناسان قدمت سنگه و ستون‌های این کوه و غار را به 136 تا 190 میلیون سال قبل نسبت می‌دهند.
در دیواره‌های غار در اثر رسوب کربنات کلسیم محلول در آب اشکال بسیار سپید و زیبائی مانند گچبریهای کاخ ها و منازل به‌صورت گل کلمی و اجتماع بلورهای سوزنی شکل مناظر جالب توجه و زیبایی را به‌وجود آورده است که از شاهکارهای آفرینش است.
کویر رملی (شن های روان)
این منطقه کویری از حاشیه‌های جنوبی شهرستان دامغان شروع شده و تا روستای یزدان آباد در 75 کیلومتری شهر دامغان ادامه می‌یابد.
این منطقه با پوشش گیاهی تنک در محاصره شن‌های روان است و هر چه جلوتر بروید به‌ویژه از روستاهای حسن آباد، امروان و خورزان به بعد شن‌های روان شدت می‌یابند و کویر رملی صورت خود را نمایان‌تر می‌سازد.
مقدار گیاهان به شدت کاهش می‌یابند و خاک زمین بیشتر نرم‌تر، خشک‌تر و بی‌برتر می‌شود.
در کویر رملی دامغان انبوه شن بیشتر از هر چیز دیگر به چشم می‌خورد خاکی زرد رنگ و متمایل به خاکستری و هر از گاهی چند بوته نازک کوچک و درختچه طاق و گز که در مبارزه هستی مشاهده می‌شود.
بادهای این شن‌های آجری رنگ و زرد تیره را به‌صورت تپه در می‌آورد و این تپه‌ها با هر طوفانی جای خود را تغییر می‌دهند.
تپه های شنی در نور صبحگاهی و غروب با برآمدگی‌های متناسب شبی‌های خود حالتی زیبا و مسحور کننده به چشم گردشگر می‌آیند.
در واقع کویر رملی دریائی انباشته از شن‌های نرم زرد و نارنجی رنگ است که در هنگام طوفان این دریای شن به حرکت در آمده و مانند دریا موج می زند و با موج‌های عمیق خود همه جا را می‌پوشاند.
گرد کوه
نمای خارجی دژ گردکوه در اطراف پایه کوهی که دژ بر آن بنا شده مسکون بوده است و شاید بعضی از ارباب و حرف دژنشینان در این قسمت زندگی می‌کردند و این محوطه دارای حصاری بوده به طول یک فرسخ که هنوز هم آثار آن برجا است بنای داخلی این دژ کوهستانی دارای اطاق‌های متعدد و انبارهائی برای ذخیره خوارو بار و اسلحه بنا شده است.
از نظر آب‌رسانی به قلعه یا همان دژ گردکوه توسط جوی بوده که از چشمه فیخار با ظرافت خاصی به بالای کوه هدایت می‌کردند.
یکی از راه‌های زود تسلیم شدن در برابر دشمن بستن همین آب یا نرسیدن مواد غذایی به دژ نشینان در هنگام جنگ بوده و به همین خاطر در گردکوه آب انباری حفر کردند که عظیم‌ترین آب انبارهائی است که در دژهای کوهستانی ساخته شده است.
سلاح‌های دژنشینان تیرو کمان و انواع آنها منجنیق و عراده بوده است.
آنان چاه‌هائی حفر می‌کردند بیشتر به‌منظور انبار و مرکز ذخیره غلات بوده و بعضی از مواقع به عنوان چاه آب از آن استفاده می‌کردند.
در گردکوه در دل سنگ آخورهائی درست کرده بودند به‌منظور غذا و آب دادن به چارپایان است.
تاریخچه گردکوه همین بس که در شاهنامه از آن ذکر شده است که نوشتند اسفندیار پسرش را بر سر حکومت در گرد کوه زندانی می‌کند در گرد کوه فرقه از حسن صباح، فرقه اسماعیلیه و باطنیون حکومت می‌کرد.
مجموعه امامزاده جعفر
امامزاده جعفر
امامزاده جعفراز اولاد حضرت امام سجاد(ع) است. اساس بنای امامزاده جعفر را به طور معمول به دوران سلجوقی و حتی پیش از آن به قرن چهارم نسبت داده‌اند.
حرم امامزاده با طرح چهار گوش و به ابعاد 13 در 13 متر است. طرح چهار گوش به کمک هشت نیم طاق مقرنس به هشت ضلعی تبدیل شده و سپس گنبد بنا بر روی آن استوار شده است.
دور تا دور سنگ روی مرقد دارای تزئینات گچ بری جالب توجهی است. گنبد حرم به صورت شلجمی و از آجر ساده بنا شده و در برابر ورودی اصلی بقعه، ایوان کوچکی به قوس تیزه دار و در دو سوی آن دو طاق‌نما قرار دارد که از وسط هر یک دری به دو اتاق جانبی ایوان گشوده گشته است.
دو سنگ نبشته مفصل به تاریخ های 816 و 815 ه.ق وجود دارند که در دو سوی ورودی نصب شده‌اند و از نظر تاریخی از اعتبار فروان برخوردارند، به ویژه آنکه نکات مذکور در یکی از سنگ نوشته ها در ارتباط با نوع مالیات‌های قرن نهم در منطقه است.
امامزاده محمد
در صحن امامزاده جعفر بنایی هشت ضلعی به مساحت 75 متر مربع وجود دارد که آن‌را بقعه امامزاده محمد از اولاد حضرت امام موسی کاظم(ع) می‌دانند.
داخل بقعه امامزاده هشت ضلعی و مرتفع و پوشش چپ و راست آن هره مانند است. بنای دارای گنبدی است که ارتفاع آن حدود 12 متر است. بر اساس کتیبه داخل بنا بنای این امامزاده نیز در زمان شاهرخ تیموری ساخته شده است. اما در سال های اخیر نمای خارجی بنا با آجر معمولی باز سازی شده است.
مقبره شاهرخ تیموری
در صحن امامزاده و در مجاورت آن یک بنای چهار ضلعی آجری وجود دارد که ارتفاع آن 12 متر می باشد. این بنا دارای گنبدی مدور کوچک و آجری است و به عنوان مقبره شاهرخ تیموری معروف است. اما عده ای معتقدند که این بنا در گذشته خانقاه بوده است بر بالای در جنوبی این مقبره عبارت ذیل با خط ثلث برروی کاشی نقش شده است: بناء هذا العماره فی ایام دوله السلطان الاعظم شاهرخ بهادر خلد الله ملکه.
مسجد جامع
این مسجد به صورت تقریبی در مرکز شهر(خیابان شهید مطهری ، کوچه قیصریه) واقع شده است و دارای دو در ورودی است. یکی در شمال شرقی به زیر گنبد قیصریه و دیگری در جنوب شرقی به محله خوریا راه می یابد. در صحن حیاط مسجد چهار شبستان قرار دارد.
در سمت غرب شبستانی به صورت سه ایوانی واقع شده که ایوان وسطی عریض تر و رفیع تر از ایوان های طرفین است. در گوشه جنوب غربی ایوان وسطی محراب قرار دارد که دارای تزئینات ساده هندسی با گچ است. در سمت شرق شبستان دیگری واقع شده که به مسجد زیر زمینی معروف است.
این شبستان دارای 10 ستون مربع شکل و سقف آن به صورت گنبدهای کوچک بنا شده و گنبدها یک در میان وسط آن باز است. در اطراف 18 عدد طاقچه ساخته شده که در طاقچه های سمت راست ورودی شبستان 5 جای بخاری تعبیه شده است. در گوشه جنوب غربی شبستان محراب قرار دارد. گنبد بالای سر محراب دارای گچبریهای زیبایی با نقوش گل و گیاه است.
این شبستان یا مسجد زیر زمینی به دستور میرزامحمد خان سپهسالار حاکم دامغان در زمان قاجار ساخته شده است. شبستان شمالی مسجد جامع مربوط به عصر حاضر که در سالهای 1383 و 84 ه.ق ساخته شده است. شبستان جنوبی که به شبستان سرهنگ مشهور است به صورت حدودی 80 تا 90 سال عمر دارد و دارای تویزه های هلالی است.
مناره مسجدجامع
در گوشه شمال شرقی مسجد مناره ای آجری قرار دارد. این مناره دارای 105 پله و ارتفاعی حدود 31 متر دارد. در بدنه آن تزئینات آجری زیبایی کار شده است. به طور تقریبی در وسط مناره کتیبه زیبایی به خط کوفی نوشته شده که آیه ای از سوره نور می باشد: (بسم الله الرحمن الرحیم. الله نور السموات و الارض مثل نوره کمشکوه فیها المصباح المصباح فی الزجاجه" الزجاجه")در سمت انتهای مناره یک ردیف کاشی کاری دارد.
انتهای پیام/
