به گزارش خبرگزاری تسنیم، روزنامه ایران در یادداشت امروز خود به قلم محمدرضا عزیزی نوشت:
هامون حافظه از دست رفته خود را انگار باز مییابد؛ ریشههای زخم خورده و سوخته نیزارها روییدن را از یاد نبردهاند و کوه خواجه، پس از 14 سال انتظار، همنشین و همدم دیرینه خود را دارد پیدا میکند.
آب؛ این معجزه حیات در این بهارانه ترسال سیستان، دیرآمدهترین دارویی است که لبان عطشناک هامون محتضر را خیس کرده است. در این روزها برای مردم سیستان، بازگشت دوباره پلیکانها و مرغان دریایی، لانهسازی پرندگان در میان نیزارها، شناور شدن دوباره قایقهای صیادان، حصیر و سبد بافی زنان روستایی، چرای گاوهای سیستان در میان نیزارها؛ قابل باورترین رؤیایی است که انتظارش را میکشند. رؤیایی که در این 14 سال زیر تلماسهها و خاکستر سوزان خشکسالی دفن شده بود. قایقهای صیادان زندانی ماسهها شده بودند، بیش از 10 هزار صیاد و حصیر باف با شغل خود وداع کردند، پیوند معیشت
400 هزار سیستانی با هامون قطع شد، دامداری در مراتع اطراف هامون به شغلی متروک تبدیل شد و آهنگ تلخ مهاجرت با تندترین ریتم خود نواختن آغاز کرد. زندگیهای سوخته، حاصل سالهای خشکسالی بود. سرنوشت هامون و زندگی آدمها و طبیعت اطراف آن دهها سال است که به دیپلماسی و کیفیت روابط ایران و افغانستان گره خورده است.
با جدا شدن افغانستان از خاک ایران در سال 1857 میلادی طبق معاهده پاریس مسأله حقابه رودخانه هیرمند به یکی از مسائل مهم سیاسی، اجتماعی و زیست محیطی دو کشور تبدیل شد. پس از شکست مذاکرات متعدد میان سران حکومتی ایران و افغانستان در سالهای 1309 و 1327، با مداخله سه کشور امریکا، کانادا و شیلی، قراردادی در سال 1351 میان سران حکومتی دو کشور در کابل منعقد و مقرر شد در هر ثانیه 26 مترمکعب آب (معادل 850 میلیون مترمکعب در سال) سهم سیستان و دریاچه هامون باشد.
در اواخر دهه 1370، قدرت گرفتن طالبان در افغانستان با کاهش بارش و خشکسالی در سیستان همراه شد و میزان ورودی آب هیرمند به هامون به تدریج کم شد. ساخت سد کجکی روی هیرمند و احداث دهها آب بند در مسیرهای انتهایی ورودی به هامون به وسیله کشاورزان افغانی، روند خشک شدن دریاچه هامون را سرعت داد و از طرفی کانالهای دیپلماتیک برای پیگیری موضوع حقابه بستهتر از گذشته شد.
اما «دیپلماسی آب» در ماههای اخیر به یکی از محورهای تعاملی دولت روحانی با کشورهای همسایه تبدیل شده است و همین موضوع در سفر رئیس جمهوری به افغانستان نیز در دستور مذاکرات بود. روحانی چندی پیش در جمع مردم زابل با اشاره به مذاکراتش با رئیس جمهوری افغانستان گفت: در این مذاکره بحث اصلی من مسأله آب رودخانه هیرمند و دریاچه هامون بود و رئیس جمهوری افغانستان قول داد که قرارداد بین ایران و افغانستان درخصوص استفاده از آب هیرمند و حقابه مردم درباره هامون را طبق مقررات بینالمللی، مراعات کند. روحانی همچنین از سفر هیأتی از افغانستان به تهران برای مذاکره درباره اجرای دقیق قرارداد مربوط به هامون، هیرمند و هریرود در آینده نزدیک خبر داد. او وعده داد که دولت در سطح ملی و استانی حق مردم این استان را درباره حقابه پیگیری کند تا بزودی آب متعلق به این سرزمین در این دشت ساری و جاری شود.
نشانههای تحقق این وعده روحانی خیلی زود پدیدار شد و هفته گذشته نخستین تصاویر از رویش دوباره نیزارها و شنا و شادی مردم سیستان در تالاب هامون روی صفحه اول رسانهها و سایتها نشست. رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در پیامی، جان گرفتن دوباره هامون را حاصل بارشهای خوب در منطقه و اقدامهای جدی در دولت تدبیر و امید برای برداشتن موانع ورود آب و باز شدن آبراههها و تلاشهایی در سطوح محلی، استانی، ملی، دو جانبه و بینالمللی عنوان کرد.
اکنون مردم سیستان با چشمانی پر از بیم و امید به آینده نظر دوختهاند. هامون این روزها رفته رفته دارد جان میگیرد و غبار کهنه خشکسالی را با خنکای آب از تن میشوید اما این دلهره هم هست که ممکن است همسایه در آینده وفادار به عهد و آیین نماند و با کوچکترین نقصان و کم بارشی، راه آب بر هامون ببندد. دولت وعده داده است که همه تلاش خود را برای رسیدن به توافق و راهکار پایدار و مستمر به کار میگیرد. دور از انتظار نیست که با احیای کامل هامونهای صابوری، هیرمند و پوزک، هامون بزرگ بار دیگر بر تارک سیستان بنشیند. هامونی که با تارو پود تاریخ، فرهنگ، اقتصاد و زندگی اجتماعی مردم این منطقه تنیده شده است. در مستندات تاریخی، تیمورلنگ از هامون چنین یاد میکند: امیر سیستان مرا سوار بر کشتی کرد و روی دریاچه هامون گردش داد و به من گفت که در دوره رستم وسعت این دریا بیش از این بود که میبینی. مؤلف حدودالعالم مینویسد: دریای زره به سیستان است که گرد آن 30 فرسنگ است، اندر پهنای او هشت فرسنگ وگاه آب این دریا چندان بود که از رودی خیزد که از کرمان بگذرد وبه دریای اعظم ریزد.
رؤیای سبز هامون اکنون در حال تعبیر شدن است.