به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، بیژن عبدالکریمی عضو هیئت علمی فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی، در نخستین همایش فرهنگ و تکنولوژی با موضوع «تکنولوژی، خطر یا ناجی؟» سخنرانی کرد.
عبدالکریمی با اشاره به اندیشه هایدگر درباره تکنولوژی خاطرنشان کرد که نقدهای جدیدی که از تکنولوژی در کشور ما انجام میگیرد، تحت تاثیر اندیشه این فیلسوف آلمانی است. اگرچه این نقدها به صورت یکجانبهای مطرح شده است.
وی با بیان اینکه هنوز احساس و ذهن جمعی ما نسبت به تکنولوژی گیج و گنگ است، افزود: هنوز نتوانستهایم یک تصمیم تاریخی عمیق برای مواجهه با تکنولوژی بگیریم و در راه اتخاذ چنین تصمیمی فلج هستیم. البته روشنفکران ما در شکلگیری چنین شرایطی بیتقصیر نبودند و باعث شکلگیری ناهمزبانی و بیتفاوتی ما نسبت به تکنولوژی شوند تا نتوانیم سهم تاریخی خویش را در مواجهه با آن برعهده بگیریم.
به گفته عبدالکریمی اگر با هایدگر موافق باشیم و تکنولوژی را به تبع او امری هستیشناسانه و «گشتل» و چهارچوب در نظر بگیریم، دیگر نمیتوانیم نسبت به آن بیاعتنا باشیم.
وی با اشاره به نقد فردید به تکنولوژی که تحت تحثیر هایدگر صورت گرفته اظهار کرد: «با همه احترامی که برای فردید بزرگ قائلم اما او در جایی میگوید علم و تکنولوژی نتیجه هستیشناسی غرب است که چیزی در آن نیست خیر و برکت است. هرچه در اینجا هست شر است». این نوع نگاه نسبت به غرب و هستیشناسی غربی نگاهی یکجانبه و مبتنی بر نفی است.
عضو هیئت علمی فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: باید توجه داشته باشیم که نقدهای هایدگر به تکنولوژی نقدی کسی است که جوامع صنعتی را از نزدیک تجربه کرده و این نوع نقد میتواند موجه باشد اما روشنفکرانی که هنوز به توسعه تکنولوژیک دست نیافتهاند و آن را تجربه نکردهاند حق ندارند به نقد تکنولوژی دست بزنند.
عبدالکریمی با بیان اینکه درک نادرستی از نقد رادیکال هایدگر از تکنولوژی داریم، افزود: بنابر دیدگاه هایدگر تکنولوژی به معنای «گشتل» است یعنی نیرویی تاریخی که به همه کس و همه چیز چهارچوب نظام میباشد. بر این معنا ما با وجه صرفا منفی تکنولوژی مواجه نیستیم و معنای مثبتی هم در آن وجود دارد، اینکه ما نمیتوانیم به این قدرت تاریخی و نظامبخش بیتوجه باشیم.
وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: اندیشه هایدگر سرنوشت مشابهی مانند اندیشه مارکس در ایران پیدا کرد. بین اندیشه مارکس و هایدگر در نقد غرب نقاط مشترکی دیده میشود. یکی از آنها این است که هر دو با تفکرهای انتزاعی مقابله میکنند و توجه ویژهای به نیروهای تاریخی دارند. مارکس این نیروها را در تولید و طبقات میدید اما هایدگر در گشتل میبیند. این نیروها خارج از اراده ما است.
عضو هیئت علمی فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی افزود: هم چپ مارکسیستی و هم هایدگرهای ایران به وجه انتقادی و نفیکننده اندیشه این دو فیلسوف توجه کردند و دست گذاشتند ولی به اهمیت ساختارهای اجتماعی و نیروهای تاریخی که مدنظر آنها بود توجهی نشان ندادند.
به گفته عبدالکریمی ایدئولوژی، مذهب و دین نمیتوانند جایگزینهای مناسبی برای این نیروهای تاریخی باشند.
وی گفت: از نظر هایدگر علم و تکنولوژی جدید به خاطر غفلتشان از وجود ما را با بحران مواجه میکند. اما برای بازگشت به پرسش وجود باید از ذات خود تکنولوژی پرسش کرد و با آن مواجه شد. پرسش از ذات تکنولوژی به معنای نفی آن نیست بلکه درک نوعی آسیبشناسی ساحت وجودی انسان. در این معنا بحث هایدگر اصلا با فرضیههای پایان تاریخ پستمدرنها نسبتی ندارد.
عبدالکریمی گفت: بنابراین علوم جدید و تکنولوژی غیر قابل اجتناباند و هایدگر خاطرنشان میکند که اندیشیدن و به پرسش کشیدن آنها میتواند ما را به اندیشیدن به امکان و آغاز دیگری دعوت کند که خود او آغاز و امکان جدید مبتنی بر علم و تکنولوژی است. هایدگر ما را به وارستگی نسبت به تکنولوژی دعوت میکند. ما با آری گفتن به تکنولوژی آن را به عنوان عنصری قوامبخش به زندگی میپذیریم که خود این لازمه اندیشیدن به آن بر معنای دیگر است.
وی ادامه داد: اما در ایران نمیخواهند بپذیرند که میتوان به تکنولوژی آری گفت و درباره آن اندیشید ما صرفا به نه گفتن به تکنولوژی دست میزنیم.
عضو هیئت علمی فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه تفکر مدرن امیدهای زیادی در ذهن بشر ایجاد کرده، افزود: علم و تکنولوژی به پایندگان و پذیرندگان بیبصیرت زیادی دارد و لازم بود کسی مانند هایدگر بیاید و انسان را متوجه تفکر در ذات آن کند اما بنابر نظر هایدگر عکسالعمل نشان دادن به تکنولوژی مانع میشود تا نسبت اصیلی با آن برقرار کنیم.
عبدالکریمی گفت: از نظر هایدگر باید تلاش کرد توسط درک هستیشناسانه و زیباشناسانه ذات تکنولوژی و علم مدرن را واکاوی کرد و آن را به صورت تقدیر بشر شناخت.
به گفته وی تکنولوژی مانند وجود و حقیقت دو وجه دارد. یکی ظهور و دیگری خفا. از این نظر تکنولوژی میتواند ظهور هستی تلقی شود و به عنوان یک نیروی نجاتبخش مورد واکاوی و اندیشه قرار گیرد. از نظر هایدگر، گشتل نیروی تاریخبخش تقدیر را ارائه میکند و مواجهه با این نیرو به شیوه استعلایی این امکان را به ما میدهد که در برابر تکنولوژی نه تسلیم شویم و نه طغیان کنیم.
عضو هیئت علمی فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی گفت: تکنولوژی نحوهای از انکشاف هستی است که امکان پیدایش نیروی نجاتبخش را در خود دارد یعنی ماهیت آن هم عین خطر است و هم عین نجات، برخی به غلط تصور میکنند که میتوان تقدیر تاریخی را مطابق میل و انتخاب خود قرار داد. در حالی که نقد صرف و پذیرش صرف تکنولوژی هر دو یک چیز است.
وی در پایان با اشاره به شعر هولدرین که در مقاله پرسش از تکنولوژی هایدگر مورد استفاده قرار گرفته «آنجا که خطر است نجات از همان جا میبالد» گفت: چرا در ایران در وجه نجاتبخش تکنولوژی برای فرهنگ و مردممان نمیاندیشیم و آن را به عنوان امکانی که تقدیر در اختیار بشر قرار داده نمینگریم.
انتهای پیام/