به گزارش خبرگزاری تسنیم، مدتها است که در رابطه با نگارش متن توافق نهایی و پیشرفت آن، دیدگاههای مختلف در سطوح رسمی و غیررسمی مطرح میشود. یکی از زاویههای پردازش این موضوع، محتوایی است که این توافقنامه باید در راستای تأمین حقوق هستهای ایران و همچنین رفع بهاصطلاح نگرانیهای 1+5 باشد.
یکی از مؤلفههای اساسی و راهبردی دیپلماسی هستهای کشور این است که در محتوای توافق نهایی موسوم به «برنامه مشترک جامع اقدام»، باید حقوق ایران رعایت و تضمین شود. ابعاد و محورهای کلان این حقوق را با نگاه متوازن و از جمله با نگاه به ابعاد حقوق ــ تعهدات بینالمللی انرژی هستهای و «عناصر اساسی توافق نهایی» که در آخرین بخش از مفاد توافق 24 نوامبر 2013 مقرر شده است، میتوان بهشرح زیر دستهبندی نمود:
الف - ابعاد کلی و بنیادین
1. لغو کامل کلیه تحریمها: در این زمینه، ابتدا باید تحریمهای یکجانبه آمریکا و اتحادیه اروپا (اعم از تحریمهای هستهای، مالی و بانکی، نظامی و تسلیحاتی و هر تحریمی که بهبهانه مسئله هستهای ایران وضع شده است) بهصورت تدریجی لغو گردد. در رابطه با نوع تحریمهایی که در اولویت لغو قرار میگیرند، باید لغو تحریمهای بانکی و نفتی در ابتدای این روند قرار گیرند.
2. توقف رویه روزآمد کردن فهرست اشخاص تحت تحریم: آمریکا و اتحادیه اروپا ملتزم به توقف رویه موسوم به روزآمد کردن فهرست اشخاص تحت تحریم خواهند بود.
3. خودداری از ممنوع المعامله کردن اشخاص ایرانی: مصوبه مجلس نمایندگان آمریکا (لایحه قانون اختیارات دفاع ملی 2015) معامله با اشخاصی را که توسط این کشور بهاتهام نقض تحریمهای یکجانبه فهرست بندی شدهاند، منع کرده است. از این رو، باید در توافق نهایی منع هرگونه قانونگذاری داخلی علیه اشخاص ایرانی یا خارجی که پیش از آن بهعنوان ناقض تحریمها القا شدهاند، پیشبینی شود.
4. استرداد اموال توقیف شده ایران: کلیه درآمدهای ضبطشده ایران باید طی کمترین تعداد اقساط و با رعایت ازسرگیری فعالیتهای بانک مرکزی در کلیه کشورهای اروپایی و آمریکا، آزاد و مسترد گردد.
5. خاتمه اجرای همه قطعنامههای شورای امنیت: علاوه بر تحریمها، باید طرفین مقابل متعهد شوند در زمان یا طی مهلت معین از تاریخ اجرای توافق نهایی، پیشنویسهای لازم را جهت لغو یکباره همه قطعنامههای شورای امنیت و مفاد آنها (اعم از هستهای، بانکی، موشکی، نظامی و ...) و ساختارهای ناشی از آنها بهویژه کمیتهها و هیئتهای پایش تحریم در شورا مطرح نمایند و به نتیجه برسانند. در این قطعنامه، باید خاتمه کلیه آثار اجرای قطعنامههای مذکور نیز تصریح شود و دولتها متعهد شوند سریعاً اقدامات لازم را بر اساس حقوق داخلی جهت رفع اثر از تصمیمات و اقدامات اتخاذی قبلی در خصوص این قطعنامهها، به عمل آورند.
6. حذف قطعی ایران از دستور کار شورای امنیت: طرفهای مقابل باید متعهد شوند که ایران در زمینه مسائل هستهای، بهصورت قطعی از دستور کار شورا خارج شده و هرگز در همین رابطه در دستور کار مجدد قرار نخواهد گرفت.
7. عادی شدن رسیدگی به مسئله هستهای ایران در آژانس: طرفهای مقابل باید متعهد شوند که ظرف مهلت معین پس از اجرای تعهدات متقابل، تمامی رسیدگیهای آژانس به مسئله هستهای ایران تنها در قالب رسیدگیهای پادمانی عادی خواهد بود.
8. تضمین عدم تکرار سناریوهای گذشته در آینده: تضمین عادی ماندن برنامه هستهای ایران در دستور کار بین المللی و عدم تکرار مجدد اتهامات علیه ایران در رابطه با مسئله هستهای و خودداری از استفاده ابزاری از آژانس علیه ایران در آینده، باید توسط طرفهای مقابل تعهد شود.
9. تضمین حق فعالیت بازرگانی و تجاری بینالمللی ایران و ایرانیان: طرفهای مقابل باید خودداری از ایجاد هرگونه مانع در زمینه فعالیتهای تجاری بینالمللی ایران و اشخاص ایرانی را تعهد نمایند.
10. تشکیل هیئت نظارت بینالمللی بر تعهدات اعضای 1+5: بهمنظور نظارت بر حسن اجرای تعهدات طرفهای مقابل، هیئت بینالمللی ویژه با حضور ایران و ناظرین نهادهای بینالمللی مستقل نظیر جنبش عدمتعهد، تشکیل شود.
ب ــ مسائل صنعت هستهای
1. حفظ غنیسازی اورانیوم (شامل ادامه غنیسازی در داخل؛ تناسب تعداد سانتریفیوژها با نیازهای فعلی و آینده کشور به غنیسازی بهویژه تولید سوخت مورد نیاز کلیه تأسیسات کشور بهویژه عدد 50 هزار ماشین که رئیس سازمان انرژی اتمی متناسب با برنامههای کشور در چند سال آتی اعلام کرده است)؛ در این زمینه باید اورانیوم غنیشده قابل مصرف در راکتورهای تحقیقاتی اراک و رآکتورهای آینده نیز لحاظ شود و بعد از یک مهلت 4ساله، ایران امکان از سرگیری غنیسازی 20 درصد برای تأمین نیازهای داخلی را با رعایت مقررات پادمان داشته باشد.
2. حفظ ماهیت آب سنگین اراک و ظرفیت تولید و کاربردهای متنوع صلحآمیز آن: در این خصوص، باید تغییرات در طراحی قلب رآکتور بهگونهای باشد که راهاندازی این رآکتور در سریعترین زمان ممکن انجام شود.
3. حفظ و ادامه تحقیق و توسعه و حق پیشرفت تدریجی آن (ضمن حفظ دستاوردهای دانش و فناوری هستهای کشور، امکان توسعه آنها نیز در عین اجرای پادمان، تضمین شود).
4. تضمین دسترسی به دستاوردهای بینالمللی در زمینه انرژی هستهای صلحآمیز (بهویژه تصریح به تعهد طرفهای مقابل دائر بر خارج کردن ایران از لیست سیاه گروههای کنترل صادرات هستهای)
5. اجرای پادمان و اقدامات داوطلبانه و اعتمادساز ناشی از توافقنامه تهران: با توجه به رویه معمول و توافقهای صورت گرفته میان ایران و آژانس برای پایش فعالیتهای هستهای کشور، در طول اجرای توافق نهایی نیز ضمن استمرار روحیه همکاری و تعامل متقابل، سایر مراحل اجرای کامل توافقنامه 2013 ایران و آژانس پیگیری خواهد شد. آژانس در پایان متعهد به ارائه گزارش نهایی حل همه ابهامات گذشته و حال برنامه هستهای صلحآمیز کشور به شورای حکام و شورای امنیت خواهد بود.
6. اعمال ترتیبات فرعی پادمان: در صورت ایفای تعهدات طرفهای مقابل و همکاری آژانس در حل سریع ابهامات گذشته و حال برنامه هستهای صلحآمیز، ایران بهصورت داوطلبانه تعلیق اجرای کد اصلاحی 3.1 را در خصوص اعلام پیشهنگام تصمیم به ایجاد تأسیسات هستهای جدید، را متوقف خواهد کرد.
نویسنده: دکتر نادر ساعد
انتهای پیام/ع*