به گزارش گروه "رسانههای دیگر" خبرگزاری تسنیم،فقدان اطلاعات واقعی و جامع از وضعیت مالی مشتری به لحاظ اخذ ناقص اطلاعات و شیوه های غلط تکمیل اوراق اطلاعات اعتباری، به طوری که در اکثر مواقع، این اوراق صرفاً یک برگه تشریفاتی بوده و متکی به اطلاعات خوداظهاری مشتری می باشد از اسیب های اولیه و تاثر گذار چرخه اعتباری بنگاه های مالی در کشور می باشد.
اصالت سنجی و احراز هویت افراد یکی از فرایند های مهم نظام اعتباری در بانکها می باشد. تایید هویت یک شخص و به طبع آن دنبال نمودن ریشه های اعتباری وی از نکات اولیه بوده که در اعتبار سنجی مشتریان نقش کلیدی ومهمی را ایفا می نماید.
بنگاه مالی اعتبار دهنده می بایست اطمینان حاصل کنند که تسهیلات پرداختی را به چه شخصی و با چه هدفی و در قبال چه تضمینی پرداخت مینمایند تا بتواند در سایه چنین اطلاعاتی ریسک اعتباری1 خود را کاهش دهند.
ریشه ریسک اعتباری برگرفته از آسیب های چرخه اعتباری و به طبع آن عدم بازگشت منابع مالی از جمله کاهش توان بازپرداخت دیون در اقلام معوق بنگاه های مالی مشتریان خواهد بود.
به گفته مؤسسه بینالمللی KPMG میزان مطالبات معوق بانکها، بیانگر ریسک عملیاتی بالای آنهاست.
اولین قدم در راستای کاهش ریسک اعتباری احراز هویت میباشد . این مسئله باعث می گردد اتصال فی مابین برقرار گردد.
در قدم دوم اگر صحت اطلاعات هویتی فرد برای آن سازمان احراز گردد آن سازمان بابررسی هویت اعتباری و مالی شخص می تواند اقدام به رتبه بندی مشتریان خود نماید.
در قدم سوم با کسب اطلاعات صحیح و رتبه بندی مشتریان میتواند به سوالات سیستم خود پاسخ دهد و فرایند تصمیم گیری آغاز می گردد.
• آیا می توان به مشتری تسهیلات پرداخت نمود
• در قالب چه عقدی مشتری مستحق دریافت تسهیلات است
• آیا در بعد زمانی اعطای وام نیاز به نظارت مستمر می باشد
• در قبال اعطای تسهیلات میزان وثایق دریافتی چقدر می باشد
نکته حائز اهمیت این است که در کشور های توسعه یافته رتبه بندی مشتریان اکتسابی بوده یعنی اینکه مشتریان در طول زمان طی فرایند کاری و مالی خود از موسسات ذیربط کسب نمره اعتباری می نمایند که به تنهایی همین نمره ، وثیقه قابل قبولی برای اعطای تسهیلات خواهد بود .
شخصی که درپرداخت های خود در سازمان مالیات ، بیمه ، پرداخت قبوض دولتی، بازپرداخت تسهیلات دریافتی و.... دارای انظباط کاری بوده دارای نمره اعتباری قابل قبولی می باشد و اینگونه مشتریان ریسک اعتباری آن بنگاه مالی را تا حد زیادی کاهش می دهند.
اگر رتبه بندی مشتریان با شاخص ها و مولفه های دقیقی انجام پذیرد ، آمار جامعی به منظور تعیین درجه بندی ریسک اعطای تسهیلات به کار میرود .اگر آمار جامع اطلاعات مشتریان در اختیار کارشناسان اعتباری بنگاه های مالی قرار گیرد تاثیر شخصیت و ویژگی های مشتری بر میزان ریسک و خطاها مشخص می گردد و با وجود چنین آماری اطمینان از پرداخت تسهیلات بیشتر می گردد
تقویت کنترل مدیریت ،کاهش هزینه پردازش اعطای وام و تسهیل در گردآوری داده ها از جمله مزایای رتبه بندی اعتباری می باشد2
دو رویکرد برای اندازه گیری ریسک اعتباری وجود دارد
1- اندازهگیری ریسک اعتباری با استفاده از شاخصهای کلی
2- روشهای آماری اندازهگیری ریسک اعتباری
شاخصهای کلی در اندازهگیری ریسک اعتباری عبارتند از:
1. مطالبات سررسید گذشته به کل تسهیلات؛
2. مطالبات سوخت شده به کل تسهیلات؛
3. ذخیره مطالبات به کل تسهیلات؛
4. ذخیره مطالبات به حقوق صاحبان سهام؛
5. اندوخته احتیاطی به کل تسهیلات؛
6. انـدوخته احتـیاطی بـه حقـوق صاحبان سهام؛
7. تسهیلات به سپردهها.
روشهای آماری اندازهگیری ریسک اعتباری بیشتر بر امتیازدهی و رتبهبندی اعتباری متکی است.
معیارهای مختلفی در امتیازدهی اعتباری بهکار میروند. معیار 5C یکی از این معیارها است. در این معیار به شخصیت (تعهدپذیری وامگیرنده)، ظرفیت (توانایی مالی)، سرمایه، وثیقه (نوع و میزان) و شرایط (عوامل خارج از کنترل وام گیرنده) امتیازات خاصی داده میشود.
معیار LAPP یکی دیگر از معیارهای امتیازدهی اعتباری است که با توجه به عواملی همچون نقدینگی، فعالیت، سوددهی (توان سودآوری) و پتانسیل (توانمندی ساختاری) وامگیرنده محاسبه و تعیین میشود.
استفاده از هر دوروش فوق بیان کمک شایانی در کاهش ریسک اعتباری خواهد نمود لیکن عدم استفاده از دو معیار فوق در بنگاه های مالی کشورمان بدلیل فقدان بانک اطلاعاتی جامع و استفاده از خود اظهاری مشتریان می باشد.
از مزایای بارز بانک اطلاعاتی مشتریان تشخیص وضعیت اعتباری مشتریان ، خوش حسابی و بد حسابی مشتری در ابتدا و سپس میزان سرمایه شرکت ها ، میزان بدهی و تعهدات نزد بانکها و .... بررسی می گردد که اگر این سنجش رفتاری در نزد بانکها نهادینه گردد آنجاست که می توان اذعان داشت آن بنگاه مالی با کسب چنین اطلاعاتی توانایی شناسایی مشتریان کیلیدی خودرا خواهد داشت و بجای درخواست مشتریان برای اخذ تسهیلات، این بانکها هستند که می تواند به مشتریان پیشنهاد اعطای تسهیلات و مشارکت در سرمایه گذاری نمایند .
با کسب چنین اطلاعاتی بانکها میتواند در زیر ساخت خود بانکداری شرکتی ، سرمایه ای و اصناف را پیاده سازی کنند و رویکرد خودرا به بانکداری نوین و یا جامع سوق دهند
با ایجاد بانک اطلاعت مشتریان مفاهیم نظام اعتبارسنجی نمود بیشتری خواهد داشت و این موضوع ریسک اعتباری ، رتبه بندی مشتریان و ایجاد بستر مبارزه با پول فراهم خواهد نمود.
یکی از نکات مهمی که در کشور ما حائز اهمیت می باشد فعالیت بنگاه های مالی کشور صرفاً در چاچوب بانکداری اسلامی و مبادرت در معاملات درقالب عقود مشارکتی و یا سرمایه گذاری ازجمله مضاربه و سرمایه گذاری مستقیم انجام پذیرد که همین مسئله ریسک اعتباری را پیش ازپیش بالا خواهد برد .
اگر بخواهیم فعالیت بنگاهای مالی دارای ضریب ریسک پایین اعتباری و همسو با بانکداری اسلامی باشد می بایست از روش های سنتی ،سلیقه ای و غیر متریک اندازه گیری دوری جست و به کارگیری فناوریهای نوین «مدیریت اعتباری» در دنیا از جمله مدیریت ریسک اعتباری4 رتبهبندی اعتباری5 امتیازدهی اعتباری 6و... انواع روشهای اعتبارسنجی جایگزین وضعیت فعلی نمود
در حال حاضر مدل ها و روش های مختلفی برای اعتبارسنجی مشتریان بانک ها وجود دارد که هر یک از آنها مبتنی بر الگوهای خاصی است ، 2 مورد از این موارد در مباحث فوق بدان اشاره گردید و این مدل ها حسب معیار ها و شرایط و فضای حاکم بر اقتصاد و محیط حاکم بر کسب و کار و نوع فرهنک جامعه در نهاد های اعتبار سنجی مدل سازی می گردد
نقص در جمع آوری اطلاعات توسط بانکها ، عدم صحت سنجی اطلاعات ، فقدان ابزارهای کنترلی و .. از جمله مواردی است که لزوم بانک جامع اطلاعاتی را ضروری می سازد.
یکی از مسائلی که باعث نهادینه شدن ایجاد بانک جامع اطلاعاتی و به طبع آن رتبه بندی مشتریان می گردد این است که شرکتها به جای سعی در کاهش مشتریان بدحساب، بتوانند مشتریانی را شناسایی کنند که پر منفعت هستند 7و اطمینان از امنیت بالای چنین سیستمی برای عموم جامعه فراهم نمایند.
یکی از تکنیکهای کلیدی رتبه بندی مشتریان در بانک جامع اطلاعات بررسی رفتار اعتباری مشتریان در سطح جامعه و تاثر گذاری آنها در صنعت، تولید ، خدمات و....می باشد.
اگر داده های چنین بانکی بتواند برحسب بازار کار مشتریان را طبقه بندی و در هرطبقه رتبه بندی را انجام نماید آن وقت است که تزریق پول حسب نیاز بازار باکمترین ریسک اعتباری ممکنه انجام می پذیرد چون بنگاه های مالی میدادند که سرمایه خود را به چه اشخاصی و با چه اعتباری واگذار می نمایند.
از دیگر مزایای رتبه بندی جامع مشتریان ایجاد حس رقابتی در بازار کار می باشد ، دیگر تسهیلات کلان برای شرکتهای جدید تاسیس شده و بدون اعتباری جایگاهی نداشته و ایجاد چنین تاکتیکی باعث می گردد بنگاه های مالی حسب رتبه بندی رفتاری مشتریان سرمایه های خود را به منظور کاهش ریسک اعتباری در دست اشخاص حقیقی و حقوقی با رتبه اعتباری بالا قرار دهند.
در سنجش اعتبار هر اندازه که در آن از دیتاهای انحصاری همانند کد ملی ، سریال شناسنامه و .... بیشترباشد فرایند بررسی مشتریان و صحت سنجی اطلاعات آسان تر خواهد گردید.
از نکات مهم برای اجرایی نمودن کار گردش اطلاعات در سیستم سنجش اعتبار(CBS)است. به این صورت که بانکها اطلاعات مشتریان خود را با یکدیگر تسهیم می کنند. بانک جامع اطلاعات اختصاصاً برای یک شرکت یا یک بانک صدق نمی کند و می بایست دیتاهای ورودی چنین بانکی از محل کلیه سازمان ها ، ارگان ها و بانکها تهیه گردد تا تصویری شفاف از وضعیت و توانایی مشتری در سیستم ایجاد گردد. وجود چنین ساختاری نتنها به مباحث اقتصادی کشور یاری رسان خواهد بود بلکه نیاز های بازار ، نقاط قابل بهبود بخش های سرمایه گذاری و تامین نیروی انسانی را نیز تحت پوشش خود قرار خواهد داد. شا خص و معیاری برای تنظیم نرخ سود و میزان وثایق بانک ها خواهد گردید . به مرور وثایق جای خود را به اعتبار مشتریان خواهد داد.
درنتیجه بهره گیری از بانک جامع اطلاعات مشتریان، رتبه بندی و اعتبارسنجی از اهمیت ویژه ای برای نظام بانکی کشور برخوردار است. . اعتبارسنجی مشتریان در ایفای به موقع تعهدات، بازداشتن آنان از استفاده بیش از حد منابع و سقوط به ورطه بحران مالی نقش اساسی دارد.
یکی از معماری های نوینی که در بانک های پیشرو اجرایی می باشد ارائه تسهیلات و اعتبار به صورت الکترونیکی و تحت نظارت سیستم می باشد که باعث می گردد دخالت عوامل انسانی را به حداقل رسانده و همین امر باعث افزایش کارایی و سرعت، ارتباط بالقوه با سیستم های مکانیزه ، ضریب نفوذ اعتبار و سهولت در فرایند ارائه تسهیلات می گردد .
در نتیجه ایجاد چنین ساختاری باعث کاهش مطالبات معوق ، کاهش ریسک اعتباری ، بهبود سود آوری، بررسی و مدیریت بازار تحلیل و آنالیز اطلاعت آماری درست و کاربردی را فراهم می سازد افراد خوش حساب ، بد حساب و معمولی بانکها مشخص می گردد و دیگر این مطلب که شخص خوش حساب یک بانک می تواند دربانک دیگر بدهکار باشد مفهومی نداشته و نظام ارائه تسهیلات با رویکرد منسجم و جامع، مشتریان اصلی خود را شناسایی می نماید و می تواند از اعطای وام های بدون پشتوانه تا حد بسیاری جلو گیری کند.
در پایان ایجاد چنین بانکی با توجه به ساختاری منسجم و پویا نیازمند حمایت یکایک مسئولین و آحاد جامعه می باشد و کاری بسیار سخت و دشوار بوده ، استفاده از علوم نوین بانکداری در راستای تحقق هرچه بهتر کار و بهره گیری از تجارب بانکهای توسعه یافته در این حوزه می تواند کمک شایانی هم به بازار سرمایه و هم به نظام بانکداری نماید.
1- عدم بازپرداخت یا پرداخت با تأخیر اصل و فرع تسهیلات اعطایی بانکها و سایر ابزار بدهی از سوی مشتری، ریسک اعتباری میگویند.
2- Richeson
3- مطالباتی که دارای سررسید مدت دار می باشد
4- (Credit risk management)
5- (Credit ranking)
6- (Credit scoring)
7- عوامل اساسی توسعه رتبه بندی توماس
8- نقل قول از پور محمدی؛ معاون اسبق بانک، بیمه و شرکتهای دولتی وزارت اقتصاد
منبع:سایت رویکرد
انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانههای داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانهای بازنشر میشود.