نهضت آزادی با امام اختلاف نظر آشکار داشت/ نهضت آزادی خواهان برکناری شاه نبود

۳۱ تير ۱۳۹۳ - ۰۱:۱۷
اخبار رسانه ها

خبرگزاری تسنیم: سلیمی نمین از دانشجویان فعال و انقلابی در دوران پیش از انقلاب بوده است که در خارج کشور به‌نفع انقلاب اسلامی فعالیت می‌کرده است. وی در سالهای پیش از انقلاب به ایران بازگشت و به‌عنوان یک چهره روزنامه‌نگار و رسانه‌ای شناخته می‌شود.

به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از شفاف، ما شاهد قیام امام در سال 42 بوده ایم و بعد هم تبعید امام خمینی(ره) به ترکیه و بعد هم عراق.شاید در آن سالها به دلیل برخی شباهت نظرها این حمایت از طرف نهضت وجود داشت اما در سالهای بعد اختلاف نظراتی هم بوده است. نهضت ازادی ایران از جمله سازمان های سیاسی است که در تاریخ معاصر ایران فراز و نشیب های فراوانی را پشت سر گذاشته است و اختلاف نظر در مورد این گروه سیاسی که این روزها پنجاه و سومین سالگرد حیات خود را پشت سر می گذارد فراوان است.

در مصاحبه هایی با مهندس محمد توسلی دبیر سیاسی نهضت آزادی و مهندس عباس سلیمی نمین ، پژوهشگر مسائل تاریخی به بازخوانی نهضت آزادی ایران پرداختیم.

اختلاف نظر در مورد نهضت ازادی میان توسلی و سلیمی نمین وجود داشته و دارد، از دلایل تاسیس نهضت تا مخالفت شهید مطهری با ادامه نخست وزیری مهندس مهدی بازرگان که مهم ترین مقاطع سیاسی تاریخ معاصر ایران را تشکیل می دهند. در این بخش نظرات و دیدگاه های مهندس سلیمی نمین در مورد نهضت آزادی از نظر شما می گذرد.

عباس سلیمی نمین از دانشجویان فعال و انقلابی در دوران پیش از انقلاب بوده است که در خارج کشور به نفع انقلاب اسلامی فعالیت می کرده است.سلیمی نمین در سالهای پیش از انقلاب به ایران بازگشت و به عنوان یک چهره روزنامه نگار و رسانه ای شناخته می شود که این روزها حوزه فعالیت رسمی و شناخته شده تر وی تاریخ معاصر ایران است.

مصاحبه ای که در ادامه از نظر شما می گذرد بخش اول مصاحبه با مهندس عباس سلیمی نمین پیرامون نهضت آزادی ایران و دلایل شکل گیری و تشکیل آن می باشد.

اگر اجازه بفرمائید از سال 40 شروع کنیم.اردیبهشت ماه 1340 نهضت آزادی ایران اعلام موجودیت کرد و رسما فعالیت های این سازمان سیاسی آغاز شد.نکته ای هم که در این سال قابل توجه است رحلت آیت الله بروجردی و آیت الله کاشانی است.به نظر شما این وقایع در تاسیس نهضت آزادی ایران تاثیرگذار بوده است؟

ممنون از شما که اهتمام دارید در بررسی تاریخ معاصر ایران و به این مباحث می پردازید.نهضت آزادی ایران در سال 40 همانگونه که فرمودید اعلام موجودیت کرد اما اینگونه نبود که بنیانگذاران آن سابقه فعالیت سیاسی نداشته باشند.بستر اصلی فعالیت سیاسی بنیانگذاران نهضت آزادی در جبهه ملی بوده است و بسیاری از آنان به واسطه ملی شدن صنعت نفت و علاقمندی به دکتر محمد مصدق فعالیت های سیاسی پر رنگی را در سالها قبل از سال 40 داشته اند و به عنوان افرادی سیاسی در جامعه شناخته می شدند.مهندس بازرگان در بحث های صنعت نفت و پالایشگاه نفت در زمان ملی شدن این صنعت حضور داشته است و اعضای دیگر جبهه ملی نیز نقش هایی داشته اند.پس این افراد مبارزه سیاسی را از سالها قبل از سال 40 آغاز کرده بودند.
در مورد این هم که رحلت آیت الله بروجردی و ایت الله کاشانی تاثیری بر شکل گیری نهضت آزادی داشته باشد من اینطور فکر نمی کنم تصمیم گیری در مورد تشکیل نهضت آزادی به مدت ها قبل از این وقایع باز می گردد.

نکته ای که در مورد فعالیت های نهضت آزادی قابل توجه می باشد این است که آنها چارچوب فعالیت های خود را در چارچوب قانون اساسی وقت تعریف می کنند و اعلام می دارند که فعالیت های آنان قانونی است.به نظر شما دلیل این موضوع چه بوده؟

مهندس بازرگان و اعضای نهضت آزادی افرادی بودند که بعد از فضای کودتای 28 مرداد و آن اختناقی که وجود داشت رو به فعالیت های سیاسی به این نحو آوردند که سازمان سیاسی تاسیس کنند و فعالیت داشته باشند.به همین جهت هم تمایل داشتند تا حدودی در چارچوب های قانونی آن زمان فعالیت کنند تا بتوانند موثر تر فعالیت داشته باشند.روحیه این افراد هم طوری بود که علاقه ای به خشونت و رفتارهای خشونت آمیز نداشتند.سن و سال این افراد هم اجازه چنین فعالیت هایی نمی داد.

یک جمله معروفی از بازرگان در دادگاه به این مضمون وجود دارد که این آخرین گروهی است که در چارچوب قانون فعالیت می کند و پس از این شما باید شاهد گروه هایی باشید که در چارچوب قانون فعالیت نمی کنند ...

بله.نزدیک به چنین جمله ای را در دادگاه خودشان گفته اند.

به نظر شما حالا از این زمان به بعد چطور می شود که گروهی همانند مجاهدین خلق از دل نهضت آزادی بیرون می آید و مشی خود را مسلحانه اعلام می کنند؟

ببینید شرایط و دلایل زیادی در این امر موثر بوده است.اول اینکه سن این افراد بسیار کمتر از سن موسسین نهضت ازادی بوده است و روحیه جوان داشته اند و بعد هم اینکه بالاخره در آن مقطع احساس میشد که دیگر مبارزات صلح جویانه و در چارچوب قانون جواب نمی دهد و باید رو به مبارزه مسلحانه آورد.یعنی به نوعی می شود گفت افراد به بن بست هایی رسیده بودند و راه خلاصی از آن را مبارزه مسلحانه می دانستند.

در آن مقطع هم فعالیت های چپ در جهان به نوعی مد بود.این هم تاثیری به نظر شما داشته است؟

بله خوب همه اینها می توانست در کنار یکدیگر تاثیر داشته باشد.شرایطی که ایران آن سالها درون آن قرار داشت شرایط خاصی بود و به دلیل سیاست های بسته ساواک و رژیم عملا افراد مخالف رژیم به نوعی به طرف مبارزه مسلحانه کشیده می شدند اما اعضای نهضت آزادی به دلیل سن و سال و روحیه ای که داشتند تمایلی به فعالیت های مسلحانه و قهرآمیز نداشتند.پس از آن هم که دادگاهی شدند و به حبس هم محکوم شدند و بعد از آزادی مشغول فعالیت های خود شدند و خیلی انقلابی عمل نکردند.

یک نکته که در مورد نهضت آزادی وجود دارد و در مصاحبه با آقای توسلی هم به آن اشاره شد ، حضور آیت الله طالقانی در تشکیل نضهت آزادی است که ایشان به عنوان یک روحانی شناخته شده و انقلابی نقش مهمی را در این باره ایفا کردند.به نظر شما دلیل این امر چه بود؟

اگر بخواهید این موضوع را بررسی کنید برادران زنجانی که ایت الله هم بودند و از روحانیون سرشناس، بیشتر نقش داشتند.اما در مورد آیت الله طالقانی باید گفت ایشان پیش از سال 40 با مهندس بازرگان آشنایی داشتند و میان آنها روابط دوستی حکمفرما بوده است.آیت الله طالقانی روحیه کاملا مذهبی داشته اند و جلسات تفسیر قرآن هم در مسجد هدایت برگزار می کردند و اعضایی که بعدترها عضو نهضت ازادی هم شدند پای این جلسات هم شرکت می کرده اند.به دلیل روحیه مذهبی بازرگان و دیگر اعضای نهضت آنها هم همیشه پای سخنرانی ها و تفاسیر قرآن آیت الله طالقانی حاضر می شدند.

ظاهرا مسجد هدایت نقش قابل توجهی در جذا عضو برای نهضت آزادی داشته است.

بله همین طور است.عرض کردم بسیاری از افرادی که بعدترها عضو نهضت آزادی شدند پای سخنرانی و تفسیر قرآن آیت الله طالقانی حضور پیدا می کردند.

اعضای نهضت آزادی و رهبران این تشکل ، با روحانیون هم روابط خوبی داشته اند.مثلا مرحوم شهید مطهری و آیت الله طالقانی و برادران زنجانی که شما هم به آنها اشاره کردید.

بله چون رهبران اصلی نهضت آزادی همانند مهندس بازرگان و دکتر سحابی و ... روحیه مذهبی داشتند و علاقمند بودند به مباحث مذهبی و دینی و روحانیونی هم که اسم بردید افرادی قابل و شناخته شده و صاحب نظر بودند.البته من در مورد برادران زنجانی خیلی اطلاعی ندارم اما در مورد آیت الله طالقانی و شهید مطهری این مصداق داشت.

یک صحبتی از طرف آقای علی مطهری نقل شده است که شهید مطهری یکی دو شب قبل از شهادت گفته بودند که قرار است مهندس بازرگان را به دلیل برخی از کارهایی که انجام داده بودند که هماهنگ با انقلاب و راه امام(ره) نبوده است برشان دارند! خانواده شهید مطهری هم ظاهرا همین حرف را تائید می کنند.نظر شما در این باره چیست؟چون افرادی همانند آقای توسلی به عنوان مثال این حرف را دور از واقعیت دانسته اند و در صحت آن خدشه وارد کرده اند.

من نمی توانم در این باره اظهار نظر قطعی بکنم.اما خوب اتفاقا چیز خیلی دور از ذهنی هم نیست.آیت الله طالقانی هم در اواخر عمرشان با اعضای نهضت آزادی بر سر مسائل کردستان اختلاف نظر جدی پیدا کرده بودند و این کاملا عیان و مشخص شده بود.شهید مطهری هم اصلا بعید نیست با اعضای نهضت اختلاف نظر پیدا کرده باشند و اما به دلیل شهادتشان این اختلاف نظر به ظهور نرسیده باشد.

بازگردیم به اواخر دهه 40 و نهضت امام خمینی (ره).به نظر شما آیا بین نهضت امام خمینی(ره) و رفتارهای سیاسی نهضت آزادی تشابهی در آن مقطع وجود داشته است؟یعنی نهضت آزادی به دلیل آنکه می دیده است که یک روحانی برجسته قیام کرده است بخواهند از این روحانی حمایت کنند؟چون نقد همیشگی مهندس بازرگان در آن سالها به روحانیت این بوده است که در کارهای سیاسی دخالت نمی کنند و نقد حاکمیت را انجام نمی دهند.

در آن مقطع ما شاهد قیام امام در سال 42 بوده ایم و بعد هم تبعید امام خمینی(ره) به ترکیه و بعد هم عراق.شاید در آن سالها به دلیل برخی شباهت نظرها این حمایت از طرف نهضت وجود داشت اما در سالهای بعد اختلاف نظراتی هم بوده است.همانند اینکه امام (ره) معتقد بودند که شاه باید برود و برداشته شود اما خوب نهضت آزادی ها این اعتقاد را نداشتند و می گفتند که باید شاه باشد اما به صورت مشروطه و اینکه فقط باشد اما کاری با حکومت نداشته باشد.خوب این اختلاف نظرها را نشان می دهد.اینکه اختلاف نظرها تا این حد میان حضرت امام(ره) و رهبران نهضت ازادی وجود داشته است.اما در آن سالها امام به مهندس بازرگان و برخی از رهبران نهضت خوش بین بوده است و این طور نبود که نسبت به آنها نظر منفی داشته باشند.

نهضت آزادی خواهان برکناری شاه نبود و اختلافات از همین جا شروع شد

آقای مهندس ما پس از دادگاهی شدن رهبران و اعضای شاخص نهضت ، شاهد آن هستیم که تقریبا فعالیت های آنها دچار رکود می شود و این رکود تا سال 54 ، 55 نیز ادامه دارد و در آستانه پیروزی انقلاب مجددا نهضت فعالیت خود را آغاز می کند.نظر شما درباره این مقطع فعالیت نهضت آزادی چیست؟

همان طوری که اشاره کردید فعالیت های نهضت از سال 47 ، 48 تا 2-3 سال پیش از پیروزی انقلاب ، دچار یک رکود می شود و این هم به دلیل آن است که رژیم طاغوت تمایل نداشت اجازه دهد نهضت فعالیت رسمی داشته باشد و روحیه اعضای نهضت هم به گونه ای بود که خیلی انقلابی رفتار نمی کردند و تمایل داشتند بی دغدغه ادامه فعالیت بدهند.اگر هم در آن مقطع فعالیتی بود ، که بوده است بیشتر غیر رسمی و غیر آشکار و زیر زمینی بوده است و به همین دلیل احساس می شود نهضت در آن مقطع زمانی دچار رکود شده بود.برخی از اعضای نهضت در دولت مشغول فعالیت بودند ( همانند وزارت نفت و برنامه و بودجه ) و برخی ها هم به فعالیت های آزاد اشتغال داشتند و بیشتر زمان آنها را در آن مقطع زمانی این کارها پر می کرده است.

به نظر شما چگونه می شود که نهضت در آستانه انقلاب مجددا فعالیت های خود را سرعت می بخشد و وارد جریانات سیاسی انقلاب می شود؟

ببینید ، نهضتی ها اولا با روحانیون انقلابی در ارتباط بودند و به دلیل آنکه تشکیلاتی نسبتا مذهبی هم بودند دید بسیاری از روحانیون انقلابی نسبت به آنها مثبت بوده است.بعد هم به دلیل آنکه دارای تشکیلات هم بودند می توانستند در جریان انقلاب و فعالیت های انقلاب مثبت و خوب ظاهر شوند و به همین دلیل ما تقریبا از مقطع زمانی سال 55 به بعد شاهد فعالیت جدی نهضت آزادی ایران هستیم.

فکر می کنید که چقدر فعالیت های نهضت در جریان انقلاب اسلامی مثبت و تاثیرگذار بوده است؟

بالاخره نهضت آزادی ها به دلیل کار مسنجمی که از 17 سال پیش از پیروزی انقلاب شروع کرده بودند تجربه های خوبی را به دست آورده بودند و به خوبی می دانستند که چگونه فعالیت کنند و افرادی سرشناس نیز بودند که مورد اطمینان بسیاری از انقلابیون وقت هم قرار داشتند.یک نکته هم در اینجا باید مورد توجه قرار بگیرد و آن اینکه نهضت آزادی ها واقعا خواهان عزل و برکناری شاه نیز نبودند و به نوعی سلطنت مشروطه را می خواستند به این معنا که شاه باشد و سلطنت کند اما در امور سیاسی و کشورداری دخالت نکند ، این در تقابل آشکار و کامل با نظرات حضرت امام (ره) بود.چون امام به طور جدی معتقد به کنار رفتن شاه بودن و معتقد بودند شاه نباید باشد و به دلیل جنایت ها و کارهای غیر قانونی باید محاکمه شود.این اختلاف نظر نهضت آزادی ها با امام (ره) بود که از همین جا کم کم اختلافات جدی شد که هر چه جلو تر رفتیم اختلافات خود را بیشتر نشان داد.

در مورد این اختلافات فرمودید.به نظر شما چرا ما در دهه 40 خیلی کمتر شاهد این اختلافات بودیم و اگر اختلافاتی هم بود بسیار جزیی بود اما در دهه 50 و پس از پیروزی انقلاب انقدر بحث ها جدی شد؟

این به دلیل بیشتر شدن شناخت ها بوده است و اینکه واقعا برخی از رهبران نهضت منویات قبلی خودشان را تا قبل از پیروزی انقلاب آشکار نکرده بودند.واقعا شاید کسی گمان نمی کرد که نهضت خواهان سلطنت مشروطه شاه همانند دوران انقلاب مشروطیت باشد و در زمان انقلاب این حرف ها جدی شد.به علاوه اینکه مشی نهضت آزادی ها بیشتر بر مبنای برداشت هایی خاص از اسلام و مبارزه بود.بالاخره قرائت های مختلف از اسلام و تاریخ اسلام هم در روش این افراد موثر بوده است.

پس چگونه امام (ره) مرحوم بازرگان را به عنوان نخست وزیر دولت موقت انتخاب کردند و رضایت دادند که دولت موقت توسط نهضت آزادی ها تشکیل شود؟

این به چند دلیل بود.اولا به دلیل سوابق خوب و ذهنیت خوبی بود که امام از بازرگان داشتند دلیل بعدی به خاطر توصیه نزدیکان و دوستان امام (ره) بود.دلیل بعد این بود که واقعا بسیاری از اعضای نهضت و رهبران آن سابقه کارهای اجرایی را داشتند و می دانستند چطور می بایست امور اجرایی را کنترل و مدیریت کرد.همان طور که در قبل هم اشاره کردم برخی از آنها در وزارت خانه هایی همانند نفت و برنامه بودجه مشغول بودند و نحوه اداره امور را می دانستند.

اینکه گفته می شود دولت موقتی ها به نوعی تکنوکرات بودند را قبول دارید؟

تکنوکرات را خیلی نمی شود در مورد این افراد به کار برد.بیشتر اینها نظرات خاصی داشتند که افراد متخصص را به کار بگیرند و این البته بد هم نبود اما اینکه صرفا این مهم و ملاک باشد خیلی جالب نبود.

در خاطرات آقای هاشمی یک نکته ای در مورد تشکیل دولت موقت وجود دارد که قابل توجه است.ایشان می گویند که ما خدمت امام (ره) رفتیم و گفتیم آقا ببینید این نهضتی ها تشکیلات چند صد نفره داشتند و چون کار گروهی انجام دادند توانستند دولت موقت را به دست بگیرند ما هم اگر گروهی داشتیم می توانستیم دولت را در اختیار بگیریم و بعد امام (ره) کمی تامل کردند به واسطه همین استدلال با تشکیل حزب جمهوری اسلامی موافق کردند ...

این را شما از کجا نقل می کنید؟

این در خاطرات پیش از انقلاب آقای هاشمی و نقل قول معروفی است...

نه من این را تا به حال نشنیده بودم و اولین بار است که می شنوم

به هر حال.من الان کتاب خاطرات آقای هاشمی همراهم نیست و الا در کتاب خاطرات پیش از انقلاب ایشان این موضوع موجود است ، پس این تحلیل را قبول دارید که نهضتی ها به دلیل دارا بودن تشکیلات توانستند دولت را در اختیار بگیرند؟

اینکه بله می تواند مهم باشد.چون در آن مقطع انقلاب کار گروهی و منسجم مهم و تاثیر گذار بوده است.اما تنها این دلیل مهم نبوده و دلایل دیگری هم نقش داشته است که عرض کردم.

آقای مهندس به نظر شما چرا ما پس از پیروزی انقلاب شاهد برخی موضع گیری های خاص نهضتی ها بودیم که شاید همین ها باعث شد تا زاویه اختلافات بیشتر شود؟

مثلا؟

مثلا در مورد جدایی طلبی کردستان از ایران و مسائل کردستان...

بله مساله کردستان مساله ای مهم بوده است.حتی برخی از افراد همانند آیت الله طالقانی نیز نسبت به همین موضع نهضت آزادی ها و دولت موقت نقد جدی داشتند و شاید کدورت آخر عمر ایشان از نهضتی ها به همین دلیل بوده باشد.اینکه عده ای کرد بگویند ما خواهان استقلال سیاسی و نظامی هستیم و دولت هم به نوعی هم موضع آنها باشد چه معنی دارد؟جز این است که آنها خواهان جدایی طلبی بودند و عده ای هم با آنها در دولت همراهی می کردند؟حتی مرحوم قرنی نیز به همین موضع دولت موقتی ها انتقادات تند و شدید داشت.

ببینید پیش از انقلاب در همان آستانه انقلاب که اعتصابات مردمی شکل گرفته بود عده ای در پالایشگاه ها نیز اعتصاب کرده بودند و به همین دلیل هم مردم مشکلات تهیه سوخت داشتند. یک کمیته ای از طرف امام تشکیل می شود که بروند و با اعتصاب کنندگان صحبت کنند تا این مشکل حل و بر طرف بشود.ریاست آن هم با اقای هاشمی رفسنجانی بوده است.یکی از افراد نهضت که در این میان بوده است و فکر می کنم آقای صباغیان بوده اند یک صحبت نابجایی می کنند که افراد حاضر در تجمع را تحریک میکند و اگر رفتار آقای هاشمی نبود جو علیه این کمیته حضرت امام می شد.یعنی می خواهم عرض کنم که متاسفانه ها نهضتی ها گاهی رفتارهایی انجام می دادند که نه تنها به نفع انقلاب نبود بلکه علیه انقلاب هم برداشت می شد!
بخش سوم و پایانی مصاحبه با عباس سلیمی نمین، پیرامون بازخوانی نهضت آزادی ایران
برخی از اعضای نهضت آزادی، آمریکایی ها را خودی می دانستند!
مشی سیاسی و نگاه سیاسی نهضت آزادی با امام (ره) و انقلاب تفاوت های بسیاری داشته است و اساسا نگاه آنها به آمریکا با نگاه امام و انقلابیون دیگر متفاوت بوده است.شما ببینید مثلا فردی مثل ابراهیم یزدی واقعا نگاهش به آمریکا طوری است که خودشان را از آنها می دانند و واقعا نگاهشان...
سرویس تاریخ شفاف: پیش از این بخش اول و دوم مصاحبه مهندس عباس سلیمی نمین پیرامون نهضت آزادی ایران و فعالیت های آن از نظر شما گذشت که به نوعی در مقام پاسخگویی به مصاحبه مهندس محمد توسلی بوده است.در این بخش که بخش سوم و پایانی مصاحبه با مهندس سلیمی نمین می باشد به بازخوانی فعالیت های نهضت آزادی پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا امروز پرداخته ایم.

تقریبا 9 ماه پس از روی کار آمدن دولت موقت ما شاهد واقعه اشغال لانه جاسوسی آمریکا در 13 آبان 1358 بودیم که در واکنش به این اقدام دولت موقت به نخست وزیری مرحوم مهندس بازرگان استعفا می دهد و این استعفا هم مورد قبول امام خمینی(ره) قرار میگیرد.به نظر شما چرا تنها 9 ماه بعد از پیروزی انقلاب باید این اتفاق رخ می داد؟

این موضوع دلایل زیادی دارد.اول اینکه مشی سیاسی و نگاه سیاسی نهضت آزادی با امام (ره) و انقلاب تفاوت های بسیاری داشته است و اساسا نگاه آنها به آمریکا با نگاه امام و انقلابیون دیگر متفاوت بوده است.شما ببینید مثلا فردی مثل ابراهیم یزدی واقعا نگاهش به آمریکا طوری است که خودشان را از آنها می دانند و واقعا نگاهشان این است که آمریکا منِّاست!من این را در جایی گفتم و مرحوم آقای صدر حاج سید جوادی هم این حرف را در مورد ابراهیم یزدی قبول داشتند.واقعا نگاه ابراهیم یزدی به آمریکایی ها اینگونه است و منِّاست!ببینید خوب این نگاه یقینا در تضاد کامل با نگاه امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی است.
نکته بعد هم که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که مگر دولت موقت قرار بود چه کارهایی انجام دهد و چقدر عمر کند؟دولت موقت که...

خوب این طور هم نبود که هدف گذاری شده باشد تنها 9 ماه عمر کند؟!

نه اصلا این بحث ها مطرح نبوده است و دولت موقت یک سری اهدافی برایش ترسیم شده بود...

بله که از جمله آنها برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و پارلمان و استقرار نهادهای قانونی و قوا در کشور بود.انتخابات ریاست جمهوری و مجلس که 2-3 ماه بعد از استعفای دولت موقت برگزار شد.

بله این درست است اما این طور هم نبود که واقعا عمر خاصی یا زمان خاصی برای دولت موقت در نظر گرفته شده باشد.مثلا قرار بوده است که این اهداف محقق شود که بعضی از آنها همانند انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی و رفراندوم تعیین نظام انجام شود که انجام شده بود.اینها مشکلی نداشت.قرار بود دولت موقت این کارها را به سرانجام برساند و هر زمان این کارها انجام شد و دولت موقت به رسالت خود عمل کرد آنها کنار بروند و دولتی که قانونی و با رای مردم انتخاب شده است روی کار بیاید.
در مورد اینکه چرا دولت موقت استعفا داد البته می دانید که دولت موقت از قبل هم چنین برنامه ای را داشت و مثلا سر موضوع اصل ولایت فقیه که در مجلس خبرگان قانون اساسی مطرح شده بود و قرار بود در آن زمان هم در قانون اساسی گنجانده شود تهدید به استعفای دسته جمعی کرده بود که با واکنش امام خمینی(ره) روبرو شدند و این کار را انجام ندادند تا سرانجام در 13 آبان 58 استعفای دسته جمعی دادند و عمر دولت موقت هم به اتمام رسید.
این ها دلایلی است که می توان در مورد دولت موقت و چرایی استعفای آنها مطرح کرد.

فکر می کنید حالا زاویه نهضت آزادی با انقلاب خیلی جدی تر شده بود و یا در آن زمان خیلی این بحث ها هنوز مطرح نبود؟

نه واقعا در آن زمان تا حد زیادی اختلافات فکری دیگر بروز پیدا کرده بود و افراد می دانستند که در کشور چه خبر است و تضاد افکار مشخص شده بود.همان طور که در قسمت های قبل هم عرض کردم آرام آرام با شکل گیری انقلاب اسلامی و پیروزی انقلاب اختلافات فکری خود را بروز داده بود و مشخص بود که گروه ها هر کدام چه افکار و برنامه هایی دارند.

عمر 9 ماهه دولت موقت را چطور ارزیابی می کنید؟

بالاخره یقینا دولت موقت هم خدماتی را برای انقلاب و کشور انجام داده است و این طور نبوده که فعالیت و کاری را انجام نداده باشند اما خوب اختلافات هم بوده است.یعنی می خواهم بگویم هم نقاط مثبتی بوده است و هم نقاط منفی که طبیعی هم هست و همه دولت ها این مسائل را دارند.

ما پس از استعفای دولت موقت شاهد هرج و مرج های سیاسی در کشور بودیم و حدود 1 سال بعد هم که جنگ تحمیلی آغاز شد و نهضت آزادی ها انتقادات جدی خود را به دفاع مقدس داشتند و حتی برخی ها معتقد هستند که آنها در دوران دفاع مقدس به کشور و نظام خیانت کرده اند.نظر شما در این باره چیست؟

ببینید نهضت آزادی واقعا در دوران دفاع مقدس موضع گیری خوب و قابل دفاعی نداشته است و این در اسناد که ثبت شده است هم موجود است.نهضت آزادی ها دو موضع گیری مهم داشتند.یکی پیش از آزاد سازی خرمشهر و یکی بعد از آزادسازی خرمشهر.معتقد هم بودند که جنگ نباید بعد از فتح خرمشهر ادامه پیدا می کرد و ادامه روند جنگ اشتباه بوده است.خوب این موضع گیری بر خلاف واقعیت های دوران دفاع مقدس بوده است و واقعا در آن دوران واقعیت ها چیز دیگری بوده است و نمی شود موضع نهضت آزادی ها را در این میان پذیرفت.نکته بعد هم در مورد بیانیه هایی است که نهضت آزادی ها صادر می کردند و نظام را به جنگ طلبی متهم می کردند که این هم جالب و پذیرفته شده نبود.در مجموع می خواهم عرض کنم که عملکرد نهضت در طول دوران دفاع مقدس عملکردی پذیرفته شده و قابل قبول نیست.

به عنوان سوال آخر، نهضت آزادی را پس از دوران جنگ و به خصوص پس از فوت مهندس بارزگان در سال 73 تا به امروز چگونه ارزیابی می کنید و به نظر شما چرا گروهی سیاسی که مدعی فعالیت های دموکراتیک هم هست 20 سال است تنها یک دبیر کل دارد؟

نهضت بعد از مهندس بازرگان فعالیت های رادیکال تری را انجام داد و مواضعش تندتر شد و کاملا در تضاد با نظام قرار گرفته است.موضع گیری های آنها همین را نشان می دهد.در مورد آقای دکتر یزدی هم واقعا این انتقاد به آنها وارد است که چرا در این مدت طولانی تنها ایشان انتخاب می شود.البته این روزها دیگر فعالیت نهضت آزادی غیر قانونی اعلام شده است و به نوعی روند رسمی یک تشکیلات سیاسی را ندارند.در هر حال معتقدم پس از فوت بازرگان، نهضت آزادی دچار موضع گیری های رادیکال تری نسبت به دوران بازرگان شده است.

ممنون از اینکه وقتی را قرار دادید تا برای مصاحبه و بازخوانی پیرامون نهضت آزادی در خدمت شما باشیم.

موفق باشید.

انتهای پیام/