به گزارش گروه رسانههای خبرگزاری تسنیم، گلیم که در اصطلاح به فرش با بافت صاف و یا قالی بدون کرک یا خواب گره خورده گفته می شود یکی از تولیدات دستی اصیل و سابقه دار روستاهای شهرستان نمین است که آوازه آن را می توان حتی از کشورهای دیگر نیز شنید.
این اثر دست در روستاهای عنبران سفلی، امین جان، میرزانق، میناباد، عنبران علیا، کلش، گرده، جید، کولاندرق پایین، اورنج، نوشنق، سلوط، سولدیرق، نوده، خانقاه علیا، خانقاه سفلی، سولا، جگر کندی، پته خور، سیف آباد، آبی بیگلو، حور، تفیه، فتح مقصود، دلیکلی داشت و خواجه بولاغی نمین توسط زنان و دختران روستایی بافته می شود.
تولیدی که به واسطه استفاده از مواد اولیه بومی، تولید مرحله به مرحله نخ تا گلیم به شکل سنتی و استفاده از نقوش بومی محلی در گذشته شهرت یافت و این روزها نه تنها بازار کشور های خارجی بلکه حتی توجه یک مشتری داخل شهر را نیز تامین نمی کند.
به عقیده کارشناسان به دلیل فاصله گرفتن از اصالت تولید، ضعف برنامه ریزی ها در حمایت از این اصالت و نبود برنامه های مدون بازاریابی با هدف شناسایی بازارهای هدف و شناسایی و مطالعه سلایق بازارها و بی اعتمادی مشتری آفت گلیم نمین است و با بررسی وضعیت فعلی تولید این اثر دستی مشاهده می شود که حتی نهادهای متولی خود به یکی از عوامل فاصله گرفتن این هنر از اصالت خود تبدیل شده اند.
استفاده از الیاف مصنوعی به جای پشم
ماده اولیه بافت گلیم را الیافی تشکیل می دهد که در گذشته تمامی امور ریسندگی و رنگرزی آن توسط روستاییان انجام می شد.
در مراحل سنتی ریسندگی پشم سالی یکبار در بهار و اوایل تابستان چیده می شد و بعد از چندین بار شستن با آب سبک و شیرین و خشک کردن در زیر نور آفتاب عمل شانه زنی پشم جهت جداکردن خرده های مازاد و تمیز کردن صورت می گرفت.
به گفته یکی از سالمندان روستای" سولا" شانه زنی بر روی میخ هایی که بر روی کنده ای چوبی نصب شده اند انجام می شود.
زهرا جعفری با بیان اینکه در برخی مواقع حتی صاف کردن پشم با انگشتان دست انجام می شد، اضافه کرد: در میان عشایر رشتن پشم و پنبه توسط زنان انجام می شود.
در ادامه بعد از شانه زنی پشم طی فرآیند سخت و زمانبری به نخ تابی تبدیل می شود که قرار است ماده اولیه گلیم را تشکیل دهد. با این وجود گلیم پشمی از آن جمله تولیداتی است که بسیار نادر شده و به شکل سفارشی از سوی مشتری پذیرفته می شود.
در وضعیت فعلی گلیم های دستی با پشم مرینوس، الیاف ماشینی و مصنوعی از جمله نخ پنبه ای، ضایعات کارخانه های فرش ماشینی و حتی کاموا تغییر یافته است.
جای خالی روناس در سحر رنگ های گلیم
تغییر کیفیت گلیم و در واقع تولید مصنوعات غیر طبیعی توسط انسان تنها مرحله افت کیفی این محصول نیست و این تغییرات به صورت گسترده در مرحله رنگ رزی نیز مشاهده می شود.
یکی دیگر از سالمندان شهر نمین به یاد دارد که در رنگرزی سنتی از روناس، پوست انار، پیاز، گردو، حنا، قرمز دانه، نیل و کبود استفاده می شد.
به عقیده پوران رضایی زیبایی و اصالت گلیم این منطقه هم در استفاده از این مواد بود بطوریکه روناس برای تهیه سه نوع رنگ استفاده می شد.
وی در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: روناس که ریشه یک گیاه است اگر سه ساله باشد رنگ نارنجی تیره و قرمز آجری، اگر چهار الی پنج ساله باشد رنگ قرمز شاداب و متمایل به سرخ و اگر هفت ساله باشد رنگ ارغوانی تولید می کند.
وی افزود: علاوه بر این رنگ های آبی و سرمه ای نیز از نیل که یک نوع گیاه است تولید می شود.
این در حالی است که هم اکنون نه تنها رنگ های طبیعی به دلیل هزینه و سختی در مصرف مورد توجه نیست بلکه با رنگ های شیمیایی و مصنوعی که اتفاقا زیبایی و دوام گلیم این منطقه را متاثر ساخته جایگزین شده است.
حتی عملیات رنگرزی سنتی در ظروف مسی تیان نیز که در هر مرحله قوام، شادابی و درخشش ویژه به رنگ می داد جای خود را به خامه های آماده بازارهای صنعتی داده است تا تمامی مراحل تولید یک اثر دستی با ماهیت واقعی اش فاصله بگیرد.
کپی برداری از نقوش غیر بومی
کارشناسان در کنار تولید مدرن گلیم فاصله گرفتن از نقوش بومی محلی را دلیل دیگر افت کیفی این محصول در بازار می دانند.
به عقیده اشرف کسایی نقشه گلیم ها بیشتر از فرم های هندسی گوشه دار، تصویر حیوانات و تصویر وسایل ابتدایی زندگی الهام گرفته است.
وی با بیان اینکه در اغلب مناطق مراحل تولید گلیم مشترک است، اضافه کرد: اینکه گلیم یک منطقه را از یک منطقه دیگر متمایز می سازد نوع طرح به کار رفته در آن است.
این پیوند دیرینه با آداب و رسوم که حتی سند هویتی روستاها و قبایل نیز بوده است به گفته این کارشناس در دست بافته های نمین به شکل طرح های تزئینی و خیالی نیز دیده می شود.
کسایی تصریح کرد: از جمله نقوش قدیمی می توان گوزلی بوتا، نازنازی و طرح بیجار در نمین و ریز بوته، خرچنگ، اژدها، انگشت گلی، نقش درختی، چهارنپق، باکو گلی و شلما در عنبران اشاره کرد.
اما نگرانی کارشناسان از کم رنگ شدن این نقوش به موازات عدم آگاهی گردشگران و شهروندان از وجود چنین آثاری است. تا جایی که برنامه ریزی برای معرفی داشته های هنر گلیم به حدی نادر و کمرنگ بوده که به جای استفاده از قابلیت گردشگری آخرین نشانه ها رو به فراموشی است.
خلا بازاریابی در حوزه صنایع دستی اردبیل
مطابق اظهارات مسئولان میراث فرهنگی استان سالانه بالغ بر هزار متر مربع گلیم و ورنی در نمین، گرمی و شهرستان های دیگر بافته می شود.
تا جایی که 12 هزار بافنده گلیم که اغلب بانوان هستند راه ورود این هنر را به کشورهای ژاپن، گرجستان، آمریکا و بسیاری از کشورهای اروپایی هموار کرده اند.
اما این موفقیت نه از مجاری برنامه ریزی شده بلکه با بازاریابی سنتی و زنجیره های حضور دلالان در روستاها شکل گرفته و بسیاری از بافندگان محصول خود را به قیمت نازل فروخته و بعدها شنیده اند که همان بافته به قیمت چند صد برابری به فروش رفته است.
خلا مدیریت بازاریابی صنایع دستی اردبیل نه در گلیم بلکه در تمامی آثار دستی دیده می شود اما به دلیل توان تولید قابل توجه این محصول و امتیاز منحصر به فرد بودن آن نیازمند توجه ویژه در زنجیره تولید تا مصرف است.
کارشناسان تاکید دارند که تا زمانی که بازاریابی علمی با شناسایی سلایق بازار در گلیم نمین مورد توجه نباشد نمی توان به آینده سود اقتصادی آن خوش بین بود و گلیم زن روستایی هر روز بدون سود دهی به معیشت وی و خانواده اش نازل تر از روز قبل تولید خواهد شد.
حتی احیای نمایشگاه های دست بافته های بانوان نمینی که اخیرا در برنامه های فرمانداری نمین مورد توجه بود نیز به نظر می رسد نسبت به این موضوع غفلت داشته است و اختصاص چند غرفه بیشتر در نمایشگاه دائمی صنایع دستی نمین که از قبل هم اجرا شده بود نمی تواند دغدغه های موجود را پاسخ دهد و تنها پاسخی به ظاهر قضیه است.
هنر بومی اردبیل نیازمند درایت از مرحله تولید تا عرضه است تا بتواند از فرصت مجاورت با بازارهای کشورهای آسیای میانه استفاده کرده و شهرت دیرینه خود را باز یابد.
حمایت طرحهای مشاغل خانگی و تسهیل دهی برای تولید مرغوب صنایع دستی، شناسایی بازارهای مختلف داخلی و خارجی، آگاهی بخشی و آموزش زن روستایی برای عرضه محصول خود از مجاری مشخص و سود ده و حمایت و بها دادن به تولید بومی از جمله نیازمندی هایی است که تا زمانی که در تار و پود گلیم نمین ریشه ندوانده این محصول را در گوشه خانه های روستایی منزوی خواهد کرد.
منبع:مهر
انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانههای داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانهای بازنشر میشود.
بازگشت به صفحه سایر رسانه ها