به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، آژانس بین المللی انرژی اتمی، جدیدترین گزارش هسته ای خود در مورد وضعیت برنامه هسته ای ایران در ارتباط با برنامه اقدام مشترک ژنو را منتشر کرد. این گزارش که در 20 اکتبر منتشر شده است، سومین گزارش ماهانه این سازمان بعد از توافق چهارماهه وین محسوب می شود. گزارش اخیر تحولات مربوط به پایبندی ایران به محدودیت های توافق وین را نیز منعکس کرده است.
بر اساس توافق وین، ایران دو دسته از تعهدات را پذیرفت: اولاً ادامه محدودیت ها و تعلیق های مقرر در توافق موقت ژنو. ثانیاً اجرای دو تعهد جدید در رابطه با ذخایر هسته ای.
تعهدات جدید این توافق چهارماهه که مازاد بر توافق موقت ژنو محسوب می شوند، در دو محور اساسی بوده است:
- رقیق سازی تمامی ذخایر اروانیوم غنی شده ناقص یا کمتر از 2 درصد؛
- تبدیل کردن اکسید اورانیوم 20 درصد به صفحه های سوختی.
این گزارش نشان می دهد که ایران اقدامات گسترده ای را برای پایبندی به این توافقات به عمل آورده است. در این زمینه، چند نکته مهم زیر را می توان مدنظر قرار داد:
اولاً ایران تعهدات دسته اول را به صورت کامل اجرا کرده و همچنان محدودیت ها و تعلیق ها ادامه داشته است.
ثانیاً در مورد تعهدات دسته دوم نیز ایران بخش مهمی از ذخایر خود را رقیق سازی یا تبدیل به سوخت نموده است. البته در این زمینه، اقدامات مرتبط با رقیق سازی اورانیوم غنی شده زیر 2 درصد- که اورانیوم غنی شده فرعی یا tail در فرایند غنی سازی 20 درصد به شمار می روند- بیشتر بوده است. بر این اساس، ایران از کل موجودی این مواد حدود 4118 کیلوگرم را رقیق نموده و به اورانیوم طبیعی تبدیل کرده است.
اما در رابطه با تبدیل اکسید اورانیوم غنی شده 20 درصدی به صفحات سوخت، ایران از جمع موجودی 100 کیلوگرمی این مواد که همه آن را به کارخانه تولید صفحات سوخت وارد نموده است، 17 کیلوگرم را به صفحات سوختی تبدیل کرده است. بنابراین، 83 کیلوگرم از این مواد در کارخانه مذکور و در فرایند تبدیل به صفحات سوختی قرار دارد. ایران تا 3 آذر فرصت دارد این فرایند را تکمیل نماید.
نکته جالبی که در این گزارش قابل توجه است، اشتباه نهفته در بند 1 گزارش مورخ 20 اوت 2014 آژانس تکرار شده است. آژانس در گزارش اوت 2014، تاریخ لازم الاجرا شدن توافق وین چهارماهه را «24 ژوئیه 2014» مقرر کرده بود. صدالبته که این برداشت نادرست بوده است. زیرا بیانیه مورخ 19 ژوئیه ظریف-اشتون مقرر می داشت که توافق جدید چهارماهه از 20 ژوئیه آغاز می شود. از این رو، آژانس در این گزارش هم به اصلاح برداشت خود نپرداخته و اعلام نموده که «مدت اجرای برنامه اقدام مشترک، در تاریخ 24 ژوئیه تا 24 نوامبر 2014 تمدید شد».
گفتنی است که بنده این نکته را در تحلیل همان گزارش که خبرگزاری تسنیم منتشر کرد، تشریح نموده بودم. این اشتباه آژانس که دقیقاً مغایر با بیانیه مشترک ظریف-اشتون در زمینه تمدید است، به این مساله باز می گردد که ظریف و اشتون در نامه ای به تاریخ 23 ژوئیه، تمدید را به اطلاع مدیرکل آژانس رسانده اند. تصور آژانس اینست که این تمدید از روز بعد از صدور این نامه، لازم الاجرا شده است!
علی ای حال، نه تنها ایران به الزامات داوطلبانه خود پایبند بوده است بلکه در برخی از محورها همانند رقیق سازی اورانیوم با غنای زیر 2 درصد، چیز زیادی برای اقدام در یکماه باقیمانده از این توافق باقی نگذاشته است. حتی ایران به اقتضای اثبات پاکدستی و ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای و همچنین امید به تاثیر حسن نیت و این اقدامات بر پیشرفت مذاکرات توافق جامع، به نوعی پایبندی به این «الزامات داوطلبانه» را همانند پایبندی به «تعهدات» نگریسته و مورد اهتمام داشته است. در طرف مقابل، امریکا رفتار خود را در پایبندی به الزامات توافقات ژنو-وین اصلاح نموده و ضمن ادامه تعلیق تحریم های موردی، از دست زدن به تصمیماتی که پیش از این با مدیریت وزارت خزانه داری-خارجه انجام می شده اند، خودداری کرده است.
از نظر پیامدشناسی، به نظر می رسد این گزارش تاثیر مثبتی بر چشم انداز مذاکرات هسته ای به نفع ایران داشته باشد. به واقع، این گزارش متضمن پیامی مثبت به مذاکرات هسته ای آینده به شمار می رود. علاوه بر این، این گزارش موضع بازیگران ضدایرانی که ماهیت برنامه هسته ای ایران را همچنان در پرتو «ایران هراسی» و «تردیدسازی» می نگرند، به شدت تضعیف خواهد کرد. از همین رو، واکنش های منفی آنها به این یافته های آژانس که موید حسن نیت و ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای ایران است، دور از انتظار نبوده بلکه مفروض است.
نکته مهمتر اینست که غرب هم با توجه به این یافته ها، به جای ادامه اصرارهای بیهوده بر اتهامات بی اساس، به سمت توافق جامع خیز برداشته و از لجاجت بر مسائلی همانند محدودسازی نامعقول ظرفیت غنی سازی ایران دست بردارد.
انتهای پیام/پ