غول اوپک توهّم بود

به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از بوستون گلوب، بازار جهانی انرژی، می تواند برای آمریکا مکانی ترسناک به شمار آید. برای دهه های متمادی، یکی از بزرگترین دلایل ترس آمریکا از این بازار، کارتلی نفتی به نام اوپک بوده است.
عربستان و 11 کشور دیگر تشکیل دهنده اوپک علنا بر تولید نفت محدودیت اعمال می کنند و بازار جهانی نفت را منطبق ا منافع خود شکل می دهند. ترس از اوپک پس از تحریم 6 ماهه نفتی آمریکا از سوی کشورهای عربی در سال 1973، همواره بر سیاست انرژی آمریکا سایه افکنده است.
امروز اوپک همچنان 80 درصد ذخایر نفتی جهان را در اختیار دارد. با توجه به عضویت کشورهای دشمن آمریکا نظیر ایران و ونزوئلا در اوپک، این سازمان توانایی های نسبتا کم این کشورها برای مخالفت با خواست های واشنگتن را تقویت می کند.
به گفته جف کولگان، استاد علوم سیاسی دانشگاه براون، اما نگاهی دقیقتر به قدرت تاثیرگذاری واقعی اوپک بر بازار نفت نشان می دهد که آمریکا اشتباهی بزرگ را در مورد قدرت جهانی خود مرتکب شده است. وی تقریبا 3 دهه آمارهای تولید نفت را بررسی کرده و آنها را با خط مشی رسمی اوپک در زمینه سقف تولید اعضا تطبیق داده است. آنچه وی دریافته این است که: تصمیمات اوپک کاملا با میزان تولید نفت بی ارتباط است.
در حالی که اوپک سازمانی ترسناک به نظر می رسد، اما اعضای آن ظاهرا هر مقداری که دلشان بخواهد نفت تولید می کنند و توجهی به خط مشی رسمی سازمان ندارند. کوگلان دریافته است که تصمیمات اوپک تاثیرگذاری واقعی بر عرضه جهانی یا قیمت نفت ندارد. ظاهرا اوپک قادر به کنترل اعضای خود نیست.
این در حالی است که اخیرا تردیدها نسبت به میزان تاثیرگذاری اوپک افزایش یافته است. اما با این حال، اکثر سیاستگذاران و متخصصان همچنان اوپک را بازیگری کلیدی در بازارهای انرژی جهان می دانند و معتقدند اوپک از نظر دارا بودن ظرفیت ایجاد اختلال در روند عرضه جهانی نفت، جایگاهی منحصر به فرد را داراست.
اگر حق با کولگان باشد، تبعات این واقعیت فراتر از اوپک خواهد بود: آمارهای ارائه شده از سوی وی که در تابستان امسال منتشر شد، نشان می دهد که نفت دیگر آن غول وحشتناکی نیست که بسیاری از سیاستمداران و سیاستگذاران تصور می کنند. بر اساس این استدلال، اقتصاد آمریکا دیگر در برابر شوک های به وجود آمده در بازار نفت یا اختلالات موقتی عرضه ناشی از درگیری های خاورمیانه آسیب پذیر نیست.
زمانی که اوپک در سال 1960 تاسیس شد، صنعت نفت تحت سیطره یک کارتل دیگر قرار داشت. این کارتل که هفت خواهر نام داشت متشکل از 7 شرکت غربی بود. بسیاری از آنها از آن زمان تاکنون نام خود را تغییر داده اند، اما همچنان غول های صنعت نفت به شمار می روند. از جمله آنها می توان به اکسون موبیل و رویال داچ شل اشاره کرد.
کشورهای در حال توسعه که در حقیقت ذخایر نفت جهان را در اختیار داشتند، احساس می کردند که باید با یکدیگر متحد شوند.  عربستان گه بزرگترین و در دسترس ترین میادین نفتی جهان را در اختیار داشت، با کمک 4 کشور دیگر یعنی ایران، کویت، عراق و ونزوئلا اوپک را بنا نهاد. به زودی 9عضو دیگر به این گروه پیوستند و مقر اوپک در سال 1965 در وین گشایش یافت.
پس از تحریم نفتی 1973، که تاثیرات روانی قابل توجهی بر آمریکایی ها داشت، نام اوپک همواره در آمریکا به کرات شنیده می شود. اما آنچه حافظه آمریکایی ها فراموش کرد این بود که این تحریم در حقیقت زیر سر اوپک نبود، بلکه کشورهای عرب عضو این کارتل نفتی در کنار مصر، سوریه و تونس به تلافی حمایت امریکا از اسرائیل در جنگ اعراب و اسرائیل این تحریم را سازماندهی کردند. اما این تمایز فراموش شد و سیاستگذاران از آن زمان تاکنون همواره نسبت به خطرات وابستگی به نفت اوپک هشدار می دهند. میراث تحریم نفتی اکنون بر دیپلماسی آمریکا، قواعد حاکم بر قراردادهای نفتی در کل جهان و حتی استخراج نفت شیل در آمریکا که دارای مضرات اقتصادی و زیست محیطی است، سایه افکنده است.
هرچند ترس از اوپک، هزینه هایی را برای آمریکا به دنبال داشته است اما در سایه این ترس، آمریکا خود به یک تولید کننده بزرگ نفت تبدیل شده که درآمد فراوانی را از محل تولید و صدور نفت و گاز به دست می آورد.
مقایسه کشورهای عضو اوپک نظیر عربستان و ونزوئلا که از نفت برای پنهان کردن رکود داخلی شان استفاده کرده اند با کشورهایی نظیر نروژ که با هوشمندی منابع نفتی خود را مدیریت کرده اند درسی مهم برای آمریکا داشته است. یک کشور چه صادر کننده نفت باشد و چه وارد کننده آن، برنامه ریزی برای کاهش مصرف و تنوع بخشیدن به منابع تولید انرژی یک سرمایه گذاری هوشمندانه خواهد بود. بیشتر صادرکنندگان نفت منافع انرژی خود را به باد داده اند و با آنها به عنوان یک نعمت بادآورده استفاده کرده اند تا تبدیل آن به عنوان یک منبع درآمد پایدار و دائمی.

انتهای پیام/ 146