به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، چندی است به دلیل خشکسالی و روبهرو شدن استان فارس با کمبود منابع آب موضوع انتقال آب از خلیج فارس به استان مطرح شده و توسط نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی این موضوع پیگیری میشود، در این زمینه با سیّد محمد جعفر ناظم سادات، رئیس مرکز پژوهشهای علوم جوی و اقیانوسی و عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز به گفتوگو نشستیم که در ادامه آورده میشود.
تسنیم: اقلیم چیست و تغییرات آن چگونه است؟
ناظمسادات: رفتار درازمدت جو در یک دوران بلندمدت را اقلیم گویند و یا به عبارتی جو در یک منطقه جغرافیایی را میتوان اقلیم نامید، به عنوان مثال بندرعباس و شیراز را با هم مقایسه کنید بندرعباس در درازمدت مرطوبتر از شیراز است و مرطوب بودن یکی از خصوصیات اقلیمی بندرعباس است، یا اینکه اردیبهشت ماه شیراز فصل شکوفایی گل و سبزه است و این از ویژگیهای اقلیمی شیراز است پس رفتار جو در درازمدت برای یک منطقه خاص اقلیم آن منطقه است.
تسنیم: چه مواردی بر تغییرات اقلیم تأثیر دارند؟
ناظمسادات: بشر با دستکاری در طبیعت به ویژه با سوزاندن سوختهای فسیلی روند تغییرات اقلیمی را سرعت میدهد که این موضوع نگرانکننده است، چندمیلیون سال گذشته دایناسورها بر روی زمین زندگی میکردند که به مرور از بین رفتند اما جانوران دیگری به وجود آمدند، گرچه در این موضوع انسان نقشی نداشته اما این تغییرات چند میلیون سال طول کشیده است، متأسفانه تغییرات اقلیمی در دوران کنونی شدید و ناشی از دخالت انسان است و این نگرانکننده است.
تسنیم: راهکارهای لازم برای اینکه تغییراتی که به دست بشر بر اقلیم و طبیعت اعمال میشود کمتر شود چیست؟
ناظمسادات: در این زمینه راهکارهای مختلف و متعددی وجود دارد اما بیشترین چیزی که در حال حاضر به نظر میرسد کاهش میزان تولید co2 است، یعنی کاهش میزان سوخت از یک طرف و افزایش رسوب co2 از طرف دیگر میتواند بهترین راهکار باشد و در این راستا میتوان بحث جنگلکاری را مطرح کرد.
جنگلکاری در واقع راهی است که می تواند co2 هوا را بگیرد و به تنه درختان تبدیل کند و در اصل مادهای مضر را برای انسانها و دیگر موجودات به مادهای سودمند تبدیل کند. بنابراین اگر به هر اندازه که برای سوزاندن نفت و گاز و غیره هزینه کنیم باید به همان اندازه نیز جنگلها را توسعه دهیم و باید بین این دو تعادل برقرار شود.
متأسفانه امروزه از موضوع اهمیت جنگلها غفلت کرده و درختان را فراموش کردیم اما استفاده از مواد سوخت فسیلی همواره در حال توسعه است.
تسنیم: روند توسعه شهرها به ویژه شهر شیراز چه اثری بر بارندگی در این شهر میگذارد؟
ناظمسادات: توسعه شهرسازی تأثیر بسیار بر بارندگی در استان فارس بهویژه شهر شیراز دارد، ما از توسعه زیرساختهای حمل و نقل پاک از جمله قطارشهری در شیراز حمایت میکنیم اما باید محدوده شهر شیراز مشخص باشد و مشخص شود چند میلیون اتومبیل قرار است در هوای شیراز سوخت بسوزانند و اگر این موضوع در سطح شهر شیراز کنترل نشود و همینطور بیرویه توسعه یابد خطرات و تبعات زیستمحیطی افزایش یافته و نباید انتظار داشت شیرازی که 60 سال گذشته تنها تعداد محدودی اتومبیل داشته با شیرازی که شاهد فعالیت چندین میلیون خودرو است دارای بارندگی یکسان باشد و در چنین شرایطی بارندگی کمتر میشود و برف نیز نمیبارد، زیرا چنین شهری در حال تولید گرمای حاصل از سوختهای فسیلی است.
تسنیم: برخی مؤسسات علمی جهانی و فعال در زمینه زمینشناسی و پیشبینی وضع هوا گفتهاند کل کره زمین به سمت گرم شدن و خشک شدن پیش میرود و در این تغییرات کشورمان تا 50 سال آینده به بیابانی گسترده و دشتی بزرگ تبدیل می شود، آیا شما این نظریه را قبول دارید؟
ناظمسادات: خیر من این نظریه را قبول ندارم و این موضوع در ایران بستگی به همت مردم دارد زیرا اگر دولت و ملت در راه بهبود محیط زیست هماهنگ شده و همکاری کنند این موضوع رخ نمیدهد اما اگر این روند کنونی را ادامه دهیم چه بسا که زودتر از 50 سال این اتفاق رخ دهد و اراده ملتها، قصد دولتها و همکاری اینها برای پیشرفت یک کشور بسیار مهم، بنیادین و اساسی است.
تسنیم: آیا در کشور ما و به تبع آن در استان ما تولید ثروت در زمینه منابع طبیعی و محیط زیست انجام میشود؟
ناظمسادات: در کشور ما بسیاری از تصمیمگیریها بر پایه فروش نفت است و تصمیمگیریهایی که مدیران نفتی دارند به طور عام غلط است چراکه مدیران ما اغلب به تولید ثروت نمیپردازند و میتوان گفت ثروت را میفروشند.
در کشور ما نفت به فروش میرسد و درآمد حاصل از آن در اختیار مدیران قرار میگیرد و مدیران پول نفت را در اختیار مردم قرار میدهند اما تولید ثروت انجام نمیشود.
تولید ثروت از طریق جنگلها امکانپذیر است و ترکیه کشور همسایه ما این کار را انجام میدهد، کشور پاکستان هم نفت ندارد اما از طریق جنگل تولید ثروت دارد اما متأسفانه در کشور ما در زمان کنونی که بارندگی کم شده مدیران کشورمان به سراغ آب خلیج فارس رفتند.
تسنیم: چرا مدیران ما بهترین راهکار جبران کمبود آب استان را استفاده از آب خلیج فارس میدانند؟
ناظمسادات: به نظرم برای این است که همه دارند از یارانه نفت، سوخت و آب استفاده میکنند. اگر مدیران ما بخواهند نفت را بر اساس ترکیه قیمتگذاری کرده و بر اساس قیمت واقعی آن بفروشند برای کشور مقرون به صرفه نیست اما جنگلکاری مجانی است زیرا توسعه جنگلها نسبت به استخراج نفت و یا انتقال آب از خلیج فارس مجانی است ولی چون برای انتقال آب از خلیج فارس یک سری از شرکتها درگیر میشوند و عدهای سود میبرند و نیاز به فکر و تأمل نیست، مدیران این راه را انتخاب کردند.
برای انتقال آب از خلیج فارس به استان فارس، دستگاه مورد نیاز از یک کشور و لولههای مربوطه را از کشوری دیگر خریداری و سرهم کرده و این کار خیلی ساده است و به نظر من در آینده همه این پروژه با شکست روبهرو میشود.
تسنیم: انتقال آب از خلیج فارس چه تأثیراتی بر محیط زیست دارد؟
ناظمسادات: اگر این پروژه بدون برنامهریزی و بدون مشاوره با دانشگاهها انجام شود تمام موجودات خلیج فارس از بین رفته و این خلیج به بحرالمیت تبدیل میشود و ممکن است به گنبد نمکی تبدیل شود و باید برای استفاده از آب خلیج فارس برنامهریزی دقیق و عملی انجام شود.
نباید اشتباهی که در مورد استفاده از آبهای زیرزمینی کردیم تکرار شود زیرا در آن اشتباه تمام آبهای زیرزمینی را بیرون آورده و به هوا فرستادیم و دوباره این اشتباه نباید تکرار شود.
تسنیم: آیا انتقال آب از خلیج فارس از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است؟
ناظمسادات: اگر هزینههای انتقال آب از خلیج فارس را بدون در نظر گرفتن هزینههای نفتی محاسبه کنیم خیلی گران تمام میشود و اگر بخواهیم نفت را مانند ترکیه قیمتگذاری کنیم سودآوری ندارد اما جنگلکاری سودآور است و سبب احیای سفرههای آب زیرزمینی میشود.
باید در کشور آب را با روش علمی تولید کنیم که این روش علمی همان جنگلکاری است نه اینکه آبهای زیرزمینی را بیرویه استخراج کرده و پس از آن به سراغ خلیج فارس رفت.
اگر پروژه انتقال آب از خلیج فارس انجام شود تا 30 سال آینده میزان بارش در کشور به شدت کاهش یافته و اگر ترکیب آب خلیج فارس و میزان نسبت آب و نمک آن را تغییر دهیم زیانهای شدید زیستمحیطی به کشور وارد میشود و راه برگشتی هم ندارد.
پیش از اینکه مسئولان امر این برنامه را اجرا کنند باید خیلی سنجیده عمل کنند و باید توجه داشت که هر لیتر آب خلیج فارس حدود 40 گرم نمک دارد و باید ببینند میخواهند با این نمک چه کنند و خلیج فارس تا چه حد توان تحمل این میزان نمک را دارد و باید ببینند برای چند استان و تا چه مدت میتوان از خلیج فارس آب را انتقال داد و تا این موارد حل نشود این کار نباید انجام شود.
تسنیم: با چه قیمتی قرار است این آب انتقال داده شود؟
ناظمسادات: به نظر من همین پولی که قرار است برای انتقال آب از خلیج فارس هزینه شود اگر به کشاورزان استان بدهند خودشان آب را زیر زمین نگه میدارند و میزان کمتری آب برداشت میکنند.
تسنیم: به نظر شما بهترین راهکار برای صرفهجویی در مصرف آب در استان فارس کدام است؟
ناظمسادات: بهتر است الگوی کشت در استان اصلاح شود و به عنوان مثال کاشت برنج در استان متوقف شود زیرا با این کار هم دشتها حفظ شده و هم آب بیشتری ذخیره میشود و کشاورزان همکاری میکنند و نیازی به انتقال آب از خلیج فارس نیست.
با انتقال آب خلیج فارس به هیچ عنوان کشور رونق نمییابد و اگر نمایندگان در مجلس شورای اسلامی، دلیل و شاهد اقتصادی دارند و اگر این کار در جایی انجام شده و توجیه دارند باید توجیهات علمی خود را در قالب مقالات علمی ارائه دهند و اگر نسنجیده عمل کنیم در کمتر از 30 سال آینده ما و عربها در مجموع خلیج فارس را به نابودی میکشانیم و از این آبهای نیلگون اثری نمیماند.
این موضوع در مورد آبهای دریای خزر که به آبهای آزاد راه ندارد بدتر است و آب اصلی دریای خزر و کنترل آن به دست روسیه است و ایران در حوزه دریای خزر بیشترین استفاده و بهره را دارد و بیشترین فواید را دریای خزر برای ایران دارد و بیشترین بارندگی را ایران دریافت میکند.
اگر ایران اقدام به برداشت آب از آبهای دریای خزر کند در واقع به دیگر کشورهای حوزه این دریاچه مجوز برداشت آب را داده و اگر این روند ادامه یابد تا چندسال آینده تنها یک گودال یکهزار متری از این دریاچه باقی میماند و بیشترین ضرر را ایران متحمل میشود.
خواهش من از نمایندگان مجلس این است که بر روی این مسائل دقت نظر بیشتری داشته باشند زیرا اگر ما وارد این پروژه شویم تا 30 سال آینده دریاچه خزر و خلیج فارس به سرنوشت دریاچه پریشان و بختگان دچار میشود.
تسنیم: بارورکردن ابرها در راستای افزایش بارندگی چقدر تأثیر دارد؟
ناظمسادات: باروری ابرها فرآیندی بسیار سنگین است و به دو روش برای بارورکردن ابرها عمل میشود، یا ابر سرد شده و ماده سرما ساز به ابر تزریق میشود و ابر یخزده و انرژی خود را آزاد میکند و به لایه بالاتر میرود که این عمل با یخ خشک انجام میشود.
در روش دوم ماده خشک به ابر تزریق شده و هسته تراکم عمل میکند، در هر دوی این روشها باید دقیق عمل شود و باید پیش از اقدام بررسی کرد که نسبت آب به یخ چقدر بوده و در چه شرایطی هست و اگر اشتباه عمل شود ممکن است ابرها را از بین برده و یا نتیجه معکوس حاصل شود.
تسنیم: آیا بارورکردن ابرها بومیسازی شده است؟
ناظمسادات: از نظر بومیسازی بارورکردن ابرها باید گفت در کشور ما از نظر تکنولوژی در این زمینه اقدامات بسیار خوبی انجام شده و افراد زحمات بسیاری کشیدند که میتوان آن را تقویت کرد.
تسنیم: آیا باید بارورکردن ابرها را برای ایجاد باران تقویت کرد؟
ناظمسادات: باروری ابرها را نه تنها برای ایجاد باران بلکه برای تحقیق روی اتمسفر ایران ضروری میدانم اما اینکه مشکل خشکسالی را از این راه حل کنیم باید گفت راه حل سادهتر و امیدوارکنندهتر نیز وجود دارد که عملیتر است و باید جنگلهایی که از بین بردهایم را برگردانده و احیاء کنیم.
برای برطرف کردن خشکسالی باید از روی زمین کار کرد و نباید به باروری ابرها امیدوار بود، نخستین و مهمترین نیاز کشور و استان فارس رویکرد جدی به منابع طبیعی است.
متأسفانه جنگلها نیز به راحتی به زمین کشاورزی تبدیل میشوند و یا به بافتهای شهری تبدیل میشوند و بلایی که بر سر منابع طبیعی آوردیم قابل جبران نیست و تا زمانی که این رویکرد وجود داشته باشد نمیتوان در زمینه کشاورزی و اقتصاد آب به موفقیت دست یافت.
احیای جنگلها شدنی است و کشور ترکیه تجربه بسیار موفقی در راستای توسعه جنگلها و منابع طبیعی دارد و به جای هزینه کردن در زمینه انتقال آب از خلیج فارس باید به فکر توسعه جنگلهای استان بود و این رویکردی است که ما را موفق میکند و با این رویکرد هوا تلطیف شده، بارندگی افزایش مییابد، کشاورزی رونق یافته و رونق صنایع و گیاهان دارویی و غیره را نیز در پی دارد.
تسنیم: نظر شما در مورد ساخت تعداد زیاد سد در استان برای ذخیره آب چیست؟
ناظمسادات: نکتهای کلی در مورد سدها باید گفت و آن این است که سدها برای کنترل سیلاب و آبهای اضافی است اما بهترین روش برای ذخیرهسازی آب این است که ما آب را در دل زمین فرو ببریم.
آبخوانهای استان فارس بهترین و شایستهترین مخزن برای نگهداری آب است و اگر آبخیزداری انجام شود و به طور مطلوبی درختان کاشته شوند و پوشش گیاهی استان خوب شود، در آن صورت ساخت سد توجیه دارد اما اگر درخت نداشته باشیم و منابع طبیعی رها شده باشد، طبیعی است که سیلاب جاری میشود و در آن زمان ما به این فکر میافتیم که با بتن و سیمان، سیلاب را مهار کنیم اما این راه صحیح نیست و باید از راه اکولوژیک این کار را انجام داد و بعد اگر جواب نداد به سراغ بتن و سیمان رفت.
انتهای پیام/ ب