به گزارش خبرنگار اعزامی تسنیم به وین، مدت یکساله توافق ژنو در حالی به پایان رسید که طرفین باز هم نتوانستند مسیر تحقق توافق جامعی را که در این توافق مقرر کرده بودند، به پایان برسانند. البته تصور طرفین در 24 نوامبر 2013 این بود که مسیر به خوبی تعریف شده و به صورت گام به گام یا تدریجی، این توافق جزئیات لازم را پیدا خواهد کرد. اما محتوای توافق وین 10 نشان میدهد که اختلافات نه تنها در جزئیات، بلکه به کلیات هم بازگشت کرده است.
در هر حال، خروجی این مذاکرات نفسگیر این بود که توافق شد برنامه مشترک جامع اقدام همچنان برای مدت 7 ماه پیگیری شود و مادامی که طی این مدت، چنین توافقی محقق نشده است، همان گام اول توافق ژنو (توافق موقت) میان طرفین قابل اجرا بماند.
یکی از ابعاد تحلیلی این مذاکرات و خروجیهای آن، ارزیابی نوع پیشرفتهای حاصله است. البته ابتدا باید به این پرسش پاسخ داد که آیا توافق وین پیشرفت داشته است؟
مذاکرات وین 10 هرچند به توافق جامع منجر نشد اما بدون پیشرفت در این زمینه هم نبود. همه طرفهای مذاکراتی تاکید و تصریح کردهاند این مذاکرات با «پیشرفت»هایی همراه بوده است؛ خواه درجه این پیشرفتها به عنوان «جدی» (نگاه وزارت خارجه آمریکا) یا چیزی کمتر از آن عنوان گردد.
البته این پیشرفتها اگرهم «جدی» بوده باشند، اما «کامل» نبودهاند و از این رو، همچنان ابعادی از آنچه میتوانست توافق جامع را تکمیل و نهایی کند، همچنان «نیازمند مذاکره» باقی ماند؛ ابعادی که طرفین 7 ماه مذاکره در این رابطه را «ضروری» دانسته و در تمدید دوباره گام موقت توافق ژنو گنجاندهاند.
رضایت نسبی از توافق حاصل شده، رویکردی است که میان همه طرفهای مذاکراتی به نوعی مشاهده میشود. البته برخی طرفها ارزیابیهای برجستهتری از این رضایتمندی داشتهاند. پیشرفت چشمگیر توافقی در وین 10 به عنوان رویکرد آمریکا را میتوان مثال زد. از زبان مقامات دولت آمریکا، مذاکرات وین 10 نه تنها بینتیجه نبوده بلکه پیشرفتهای چمشگیری در مقایسه با گذشته داشته است. جف راتکه، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا سهشنبه شب در کنفرانس خبری اعلام کرد که میزان پیشرفت مذاکرات ایران و 1+5 در ادوار مختلف مذاکرات پس از توافق مشهور ژنو، «بسیار چشمگیر» بوده است.
اما یک پرسش هم میتواند این باشد که این پیشرفتها، در چه زمینههایی بوده است؟
لوران فابیوس، وزیر امور خارجه فرانسه، بیش از آنکه به پیشرفت در تامین خواستههای ایران اشاره کند، به محدودیتهایی اشاره کرده که غرب برای کنترل برنامه هستهای ایران مطالبه کرده است. وی بعد از تمدید دوباره توافق ژنو گفته است که «در مساله محدودیت ظرفیت غنیسازی، گفتوگوهای بسیار پیچیدهای انجام شد و من میزان خاصی از تحرک را یافتم».
البته جهتگیری این محدودیتها را وی مشخص نکرده اما یک قرینه روشن در اظهارات وی راجع به رآکتور آب سنگین اراک را باید مدنظر قرار داد. فابیوس درباره تاسیسات آب سنگین اراک اظهار داشت: «ما راهحلهایی فنی ترسیم کردیم که به ما اجازه حل این مشکل را میدهد».
فحوای اظهارات وی این است که پارهای از موضوعات و الگوهای راجع به محدود کردن ظرفیت غنی سازی ایران، پس از مذاکرات وین 10 مورد توافق قرار گرفته یا در سطحی نزدیک به آن قرار دارد. البته در مورد رآکتور اراک، طرحهایی در گذشته از جمله از سوی کشورمان برای تغییر طراحی و تولیدات پلوتونیومی آن ارائه شده بود. اما هنوز معلوم نیست که پیشرفتهای مورد ادعای فابیوس، در رابطه با کدامیک از این طرحها بوده است.
در مقابل، این دیدگاه هم وجود دارد که ایران بدون آنکه تعهدات جدیدی را برای مدت 7 ماهه آتی بپذیرد، موفق شده است تعلیق تحریمها و دریافت ماهانه مبالغی از درآمدهای مسدود شده را به دست آورد. این ارزیابی در حالتی معنا دارد که با تمدید 4 ماهه مقایسه شود. زیرا در تمدید اول وین، ایران در مقابل آزادسازی این درآمدهای مسدود شده ناگزیر به پذیرش تعهدات جدید از جمله در رابطه با رقیقسازی اورانیوم غنی شده زیر 20 درصد و همچنین تبدیل کردن موجودی اکسید اورانیوم غنی شده 20 درصد به صفحات سوخت شد.
آنچه در بالا اشاره شد، یک ارزیابی خرد و جزیی از خروجیهای تمدید دوباره توافق ژنو بود. در عین حال، تحلیل کلان این نتایج و پیامدهای تمدید دوباره هم در جای خود ضروری است.
انتهای پیام/