محسن پرویز، عضو هیئت مدیره انجمن قلم در گفتوگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، با اشاره به جایگاه نقد در ادبیات داستانی معاصر گفت: وقتی میخواهیم درباره نقد کتاب حرف بزنیم، در ابتدا باید دید که هدف از نقد چیست و قرار است که نقد چه کمکی به ما کند، کتاب نقد نمیشود برای اینکه صرفا نقد شده باشد، قاعدتاً اهدافی از نقد کتاب در نزد ناقد و مخاطبان دنبال میشود.
وی ادامه داد: یکی از مشکلاتی که معمولاً در این زمینه با آن مواجه هستیم و موجب شده که به شکل پایدار نقد در کشور ما طرفدار چندانی نداشته باشد و در نتیجه رشد نیز نیابد، بیتوجهی به دلایل نقد و کاربردهای نقده است.
پرویز گفت: قاعدتاً نقد دو هدف اصلی را دنبال میکند.نخست اینکه به پیشبرد مباحث تئوریک و نظری در حوزه ادبیات داستانی کمک کند، به هر حال در نتیجه نقد، آثاری خلق خواهند شد که نوآوریهایی داشته و پرداختن به آنها نوعی چراغ راه برای دیگران است و به درک بهتر مسائل کمک میکند. همچنین یک مسئله اساسی دیگر در خصوص اهداف نقد، آشناسازی بیشتر مخاطبان با آثار است.
وی ادامه داد: نقدهایی که در روزنامهها و نشریات غیرتخصصی منتشر میشوند، معمولا باید این هدف را دنبال کنند، به این معنا که ناقد یک کتاب خوب پیدا میکند و با شکافتن ابعاد مختلف اثر و به نوعی بررسی کارشناسانه اثر کتاب را به مخاطبان معرفی میکند. در واقع این جا دیگر خیلی شاید لازم نباشد، فرد مباحث عمیق تئوریک و نظری را وارد کار کرده و تخصصی نقد کند، بلکه هدف اصلی در واقع نمایاندن نقاط قوت و ضعف احتمالی اثر به مخاطبان است. در این نوع نقد که شایع است و در همه نقاط دنیا مورد استقبال قرار میگیرد، نویسنده نیز از نقد منتفع میشود، یعنی هم اثر معرفی شده و به فروش بیشتر میرشد و هم مخاطبان با اثر آشناتر میشوند. گاهی با این شیوه نقد ناخواسته آثاری را هم که نسبت به آنها انتقاد جدی داریم و میخواهیم بگوییم چرا اصلا منتشر شدهاند، را به جامعه مخاطبان معرفی کرده و استقبال از اثر را افزایش میدهیم.
پرویز افزود: کارشناسان زمانی که درباره یک کتاب محتوایی را تولید میکنند، همین که به آن کتاب توجه نشان دادهاند، یعنی این کتاب را واجد ویژگیهایی یافتهاند که باید به آن پرداخته شود. طبیعی است که جنبه مثبت ماجرا باید بر جنبههای منفی بچربد، در واقع قاعدتاً آثاری که سراپا دچار ایراد و اشکال هستند، دیگر جای نقدی برایشان باقی نمیماند. این ها باید در جلسات کارشناسی محدود بررسی شده و به نقاط ضعفشان اشاره شود. تا نوعی هشدار به ناشران و تولیدکنندگان این آثار داده شود.نه اینکه در رسانهها به نقد آشکار این آثار که نوعی تبلیغ هم برایشان محسوب میشود، بپردازیم.
عضو هیئت مدیره انجمن قلم با بیان این مطلب که وقتی ما به شکل ساده اما دقیق یک اثر را بررسی میکنیم، امکان عمیقتر شدن مخاطب را فراهم کردهایم، گفت: نقد دقیق اما ساده منتقد برای مخاطب این شرایط را به وجود میآورد که عمیقتر به اثر نگاه کند و سرسری از روی آثار نگذرد، همچنین برای نویسنده هم این فایده را خواهد داشت که به نقاط ضعف و مثبت کار خود پی ببرد.
پرویز در پاسخ به چرایی نبود نقد حرفهای در حوزه ادبیات داستانی و کاهش روز به روز نقدهای نوشته شده بر ادبیات داستانی ایران گفت: در بسیاری از نقاط دنیا نقادان در واقع غیر از آفرینندگان آثارند، اینگونه نیست که نویسنده منتقد نیز باشد، منتهی در کشور ما نویسندگان بیشتر به نوشتن تا نقد گرایش دارند. چرا که هم کتابش به چاپهای متعدد دست خواهد یافت و هم دستاوردهای اقتصادی بیشتری برایش به همراه دارد.
وی ادامه داد: از طرف دیگر وقتی شما داستان مینویسید، خودتان را با فردی درگیر نمیکنید، اما در جامعه ما انتقاد کردن چندان جا نیافتاده است ولو اینکه نگاه هم نگاه نقد باشد و نقد هم درست باشد، نویسندگان ما ممکن است دلخوری برایشان پیش آید و منتقدان هم به این دلیل کمتر به این سمت میروند. و ترجیح میدهند که به سراغ نویسندگی بروند.
پرویز با اشاره به راهکارهای موجود برای برون رفت از وضعیت نامناسب نقد کتاب تصریح کرد: من فکر میکنم، طرفین ماجرا وظایفی بر عهده دارند، بخشی از ماجرا وظیفه منتقدان است، شاید در جامعه ما بهتر باشد که اگر منتقدی اثری را دارای اشکالات جدی میبیند، اساساً در منظر عمومی و در رسانههای عمومی به آن کتابها نپردازد، بلکه بیشتر کتابهایی که جنبههای مثبتشان بیش از جنبههای منفی است، را نقد کنند. اگر به این جنبه عمل شود، تا اندازهای جایگاه نقد ارتقا خواهد یافت.
وی تصریح کرد: همچنین نویسندگان ما باید آستانه تحمل را بالاتر ببرند، البته پرداخته شدن به یک اثر باعث رشد اثر میشود، ولو اینکه حرفهای منفی درباره یک کتاب زده شود، هم کتاب بیشتر معرفی میشود و هم نویسنده نکات مثبتی پیدا میکند که میتواند در آثار بعدی به آنها پرداخته و از نواقص احتمالی جلوگیری کند.
انتهای پیام/