به گزارش خبرگزاری تسنیم از زنجان، معدن نمک چهرآباد با ارتفاع 1350 متر از سطح دریا در 75 کیلومتری غرب شهر زنجان و یک کیلومتری جنوب روستای حمزهلو قرار دارد.
از میان مردان نمکی یافت شده، سه مرد نمکی مربوط به زمان هخامنشیان «حدود 400 پیش از میلاد» و دو مرد نمکی دیگر نیز مربوط به اواخر دوران ساسانی«حدود 400 تا 600 میلادی» هستند.
تا سال 1372 بهرهبرداری نمک در معدن چهرآباد به صورت سنتی و با استفاده از ابزارهای دستی انجام میشد. در همین سال شرکت زنجان نصر، برنده مزایده بهرهبرداری از معدن نمک شد و از این تاریخ به بعد بهرهبرداری از معدن با استفاده از ماشینآلات مکانیکی آغاز شد. در نخستین سال بهرهبرداری در زمستان 1372 معدنکاران هنگام باطلهبرداری و استخراج نمک با بولدوزر، نیم تنه انسانی را یافتند که ریش و موی بلند داشته و حلقه گوشوارهای از جنس طلا در گوش چپ وی بوده است.
با وجود کشف استثنایی مرد نمکی یک در سال 1372، متأسفانه تلاش چندانی برای تعطیل کردن استخراج مکانیکی و لغو بهرهبرداری از معدن صورت نگرفت. در پاییز 1383 معدنکاران در حین کار با بولدوزر مجدد با بقایای اسکلت انسانی مواجه شدند که به دلیل کار با بولدوزر تا حد زیادی متلاشی شده بود.
با جستجوی معدنکاران در میان خاکهای آشفته، علاوه بر جمعآوری قسمتهایی از بقایای انسانی تکه تکه شده، شماری اشیا به دست آمد که توسط بهرهبردار به اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان منتقل شد.
بررسیهای نخستین روی بقایای انسانی که پس از انتقال به میراث فرهنگی، مرد نمکی 2 نامگذاری شد، نشان داد که این بقایا متعلق به مردی میانسال با میانگین قد حدود 180 سانتیمتر بوده که در جریان ریزش دیوارهها و سقف تونل کشته شده است. از جمله اشیایی که همراه این مرد نمکی یافت شد میتوان به تکه سبد و میخهای چوبی، طنابهای گیاهی، منسوجات و غیره اشاره کرد.
کشف اتفاقی مرد نمکی 2 و مجموعهای از اشیا، موجب از سرگیری پژوهشهای باستانشناختی در معدن نمک چهرآباد بعد از گذشت 11 سال شد. بنابراین کاوش در معدن به منظور نجاتبخشی آثار و بقایای باقی مانده در دی و بهمن سال 1383 انجام شد و فصل دوم کاوش نیز در پاییز 1384 ادامه یافت.
بقایای مرد نمکی 3 همچون مرد نمکی 2 به صورت اتفاقی و طی کار باطلهبرداری بولدوزر توسط معدنکاران در سال 1383 کشف شد. به دلیل کشف مومیایی توسط بولدوزر، این جسد نیز به صورت متلاشی شده و تکهتکه یافت شد. بقایای مومیایی شماره 3 شامل استخوان، لباس و قسمتهایی از بافت نرم فردی بود که همچون معدنچیان دیگر بر اثر ریزش تونل و سقوط یک سنگ چند تنی روی او کشته شده بود.
مرد نمکی 4 سالمترین و کاملترین مومیایی مکشوفه از معدن چهرآباد است. با وجود آسیبدیدگی به هنگام مرگ، تقریباً بیشتر قسمتهای بدن سالم باقی مانده است که شامل مجموعه استخوانها و بافت نرم وی است که بر اثر از دست دادن آب بدن کاملاً خشک شده است.
به هنگام کشف، جسد در وضعیف رو به زمین بوده است به این صورت که صورت و قسمت جلوی بدن روی خاک قرار گرفته بود و دستها از ناحیه آرنج خم شده و دست چپ روی زمین و دست راست در حالت تقریباً مشت شده بود. پای راست به صورت نیمه باز و پای دیگر جمع شده در زیر شکم قرار داشت. با وجود شکستگی جمجمه در چند قسمت دلیل مرگ بر اساس تحقیقات انجام یافته توسط دکتر شکوهی با عکسبرداری سیتی اسکن، فشار بر قفسه سینه و پارگی قلب در نتیجه ریزش تونلها و ریزش خاک و آوار روی وی بوده است.
بر اساس تحقیقات انجام گرفته مشخص شد این مومیایی طبیعی، پسر جوانی بوده که به هنگام مرگ حدود 16 سال داشته است. قد این مومیایی 170 تا 175 سانتیمتر است. در گوشهایش حلقههایی از جنس نقره دیده میشود. موهای سر وی کوتاه و به رنگ خرمایی است.
به همراه این جوان مومیایی شده اشیای جالب توجهی نیز کشف شد. یکی از این اشیا چاقوی فلزی با دسته استخوانی است که در غلافی چرمی به کمربند پارچهای او بسته شده است. از اشیای دیگر میتوان به دو کوزه کوچک سفالی سالم اشاره کرد.
طنابهای گیاهی، یک مهره کوچک با لعاب آبی، یک پیسوز سالم دود زده و 11 تکه سفال نیز همراه این جسد یافت شده است.
از ویژگیهای بسیار مهم این مومیایی طبیعی، لباس کامل است که بر تن او دیده میشود. این لباس از بالاپوشی بلند، یک شلوار و کفش چرمی تشکیل شده است. با انجام آزمایشهای سالیابی به روش کربن 14 که بر روی نمونه استخوانها و پارچههای مجموعه صورت گرفت، قدمتی حدود 1700 سال «اواخر اشکانی- اوایل ساسانی» برای مرد نمکی تعیین شد.
مرد نمکی شماره 5 در کاوش فصل دوم در حالی یافت شد که به جز سر، بقیه قسمتهای بدن زیر صخره و سنگهای آواری بزرگ قرار گرفته بود. شکل جسد نشان میداد که این شخص نیز همچون نمونههای قبلی بر اثر حادثهای که منجر به تخریب و ریزش تونل شده، کشته و مدفون شده است.
برخلاف مومیایی نمکی شماره 4، بیشتر بافت بدن مرد نمکی 5 پوسیده شده و از بین رفته بود. بافت نرم فقط در قسمتهای کوچکی از دو دست، پاها و بخشهایی از صورت، سینه و لگن باقی مانده بود. کم بودن میزان نمک در این محیط، نفوذ آب از بالای کوه به این بخش از معدن، از دلایل اصلی پوسیده شدن زیاد مرد نمکی شماره 5 است.
با انجام آزمایشهای سالیابی به روش کربن 14 که بر روی نمونه استخوانها و پارچههای مجموعه صورت گرفت، قدمتی حدود 1700 سال «اواخر اشکانی- اوایل ساسانی» برای مرد نمکی تعیین شد. آزمایشات DNA نشان داد که سن مرد نمکی هنگام مرگ حدود 37 سال و قد وی حدود 175 سانتیمتر بوده است. با بررسی آزمایشهای انجام شده بر روی سلولهای موی سر، گروه خونی مرد نمکی B+ تعیین شد.
ششمین مرد نمکی نیز در خرداد ماه سال 1386 بر اثر بارندگیها و شستشوی نمک، در نزدیکی محل کشف مرد نمکی شماره 2 پیدا شد. این مومیایی در سومین فصل کاوشهای باستانشناسی معدن نمک چهرآباد که از 20 خرداد سال 1386 آغاز شده بود، کشف شد.
در حال حاضر سر و پای چپ مرد نمکی شماره 1 در موزه ایران باستان تهران واقع در نبش خیابان سی تیر نگهداری میشود و بقیه اجساد و اشیای بدست آمده از این معدن در موزه باستانشناسی زنجان «عمارت ذوالفقاری» در معرض دید عموم قرار دارد.
انتهای پیام/ آ