این وضعیت طبیعی است چراکه بیشتر تحریمهای مهم که علیه ایران اعمالشده است در سالهای اخیر و بعد از تشدید شدن پرونده هستهای ایران بوده است. اما اگر از منظر حقوقی این موضوع را بررسی کنیم، به دریافتی متفاوت از دریافت موجود در سطح عموم جامعه خواهیم رسید.
مفهوم تحریمهای مرتبط با موضوع هستهای از توافق ژنو وارد شد. در این توافق و در بخش مربوط به توافق نهایی گفته شد که در گام نهایی تحریمهای مرتبط با موضوع هستهای برداشته خواهد شد. این مفهوم از همان ابتدا با ابهاماتی همراه بوده است که تاکنون از سوی هیچ یک از طرفین مذاکرات برطرف نشده است. مهمترین ابهام این است که کدام تحریمها مرتبط با موضوع هستهای است؟
در بیانیه مشترک لوزان سوییس و در بخش تحریمها دوباره این مفهوم مطرح شد. در این بیانیه آمده است:
«اتحادیه اروپایی، اعمال تحریمهای اقتصادی و مالی مرتبط با هستهای خود را خاتمه خواهد داد و ایالاتمتحده نیز اجرای تحریمهای مالی و اقتصادی ثانویه مرتبط با هستهای را، همزمان با اجرای تعهدات عمده هستهای ایران بهنحویکه توسط آژانس بینالمللی انرژی اتمی راستی آزمایی شود، متوقف خواهد کرد.
یک قطعنامه جدید شورای امنیت سازمان ملل متحد صادر خواهد شد که در آن برجام تائید شده، کلیه قطعنامههای قبلی مرتبط با موضوع هستهای لغو خواهد گردید و برخی تدابیر محدودیت ساز مشخص، را برای یک دوره زمانی موردتوافق، لحاظ خواهد کرد.»
نه از سوی طرف ایرانی تابهحال تبیین و توضیحی درباره چیستی تحریمهای مرتبط با موضوع هستهای ارائهشده است و نه از سوی طرف مقابل یعنی 5+1 این اقدام صورت گرفته است. آنچه از بررسی صحبتهای طرفین به دست میآید این است که در نگاه طرف ایرانی تحریمهای مرتبط با موضوع هستهای یعنی تمامی تحریمهای اقتصادی اعمالشده علیه ایران و در نگاه طرف آمریکایی مذاکرات، تحریمهای مرتبط با موضوع هستهای بخشی از کل تحریمهاست و بخشهای دیگر تحریمها عبارتاند از تحریمهای مرتبط با مباحث حقوق بشر، حمایت از تروریسم و فعالیتهای موشکی ایران.
شاید کسانی که با قوانین تحریم آشنایی نداشته باشند فکر کنند وقتی صحبت از تحریمهای مرتبط با هستهای میشود مشخص است که از چه تحریمهایی صحبت میشود. این وضعیت طبیعی است چراکه بیشتر تحریمهای مهم که علیه ایران اعمالشده است در سالهای اخیر و بعد از تشدید شدن پرونده هستهای ایران بوده است. درنتیجه بهطور طبیعی این تصور میشود که تحریمهای مهم سالهای اخیر تماماً با موضوع هستهای مرتبط بوده است.
اما اگر از منظر حقوقی این موضوع را بررسی کنیم، به دریافتی متفاوت از دریافت موجود در سطح عموم جامعه خواهیم رسید. برای بررسی این موضوع نیاز به یک چارچوب است تا بر اساس آن بررسی شود که چه تحریمهایی مرتبط با موضوع هستهای است و چه تحریمهایی نیست.
به نظر موارد بیانشده در متنی که قبل از مذاکرات از سوی طرف ایرانی بهعنوان راهحلهای تفاهم شده منتشر شد و در رسانههای داخلی از آن بهعنوان فکت شیت ایرانی یاد میکنند، و مواردی که آقای دکتر عراقچی در گفتگوی ویژه خبری بیان کردند، بتواند چارچوب اولیه را برای بررسی به ما بدهد. از طرف دیگر به نظر میرسد این تبیین از تحریمهای مرتبط با موضوع هستهای از سوی طرف ایرانی صورت گرفته است و درنتیجه نشاندهنده این است که در ذهن طرف ایرانی چه تحریمهایی مرتبط با موضوع هستهای است.
در این متن درباره تحریمها آمده است:
«بر اساس راهحلهای بهدستآمده، پس از اجرایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک، تمامی قطعنامههای شورای امنیت لغو خواهد شد و همه تحریمهای اقتصادی و مالی چندجانبه اروپا و یکجانبه امریکا ازجمله تحریمهای مالی، بانکی، بیمه، سرمایهگذاری و تمامی خدمات مرتبط با آنها در حوزههای مختلف ازجمله نفت، گاز، پتروشیمی وخودور سازی فورا لغو خواهند شد. همچنین تحریمها علیه اشخاص حقیقی و حقوقی، سازمانها، نهادهای دولتی و خصوصی تحت تحریمهای مرتبط هستهای ایران ازجمله؛ بانک مرکزی، سایر موسسات مالی و بانکی، سوئیفت، کشتیرانی و هواپیمایی جمهوری اسلامی، کشتیرانی نفت بهطور همهجانبه فورا برداشته خواهند شد. همچنین کشورهای عضو گروه (1+5) متعهد هستند از وضع تحریمهای جدید در موضوع هستهای خودداری نمایند.»
آقای عراقچی نیز در گفتگوی ویژه خبری اینگونه موارد مرتبط با تحریمها را بیان میکند:« تمامی تحریمهای مالی و اقتصادی در روز اول توافق لغو خواهد شد. تمامی قطعنامههای شورای امنیت در روز اول توافق لغو (terminate) خواهد شد. در قبال اقدامات اعتمادسازی که ایران انجام میدهد تمامی تحریمهای اقتصادی و مالی که شامل تحریمهای بانکی، تحریمهای مربوط به انتقال پول، بحث سوئیفت، تحریمهای نفتی، گازی، فروش نفت، سرمایهگذاری در صنعت نفت، داراییهای ایران که در خارج از کشور است، بحث کشتیرانی، بیمه، حمل و نقل و تمامی مباحثی که به خاطر برنامه هستهای ایران اعمال شده، تمامی اینها در مرحله اول لغو خواهد شد.»[1]
در متن و صحبت فوق به این تحریمها اشاره شده است: تحریم بانک مرکزی، تحریم سوئیفت، تحریم نفتی، تحریمهای بانکهای عامل، تحریم کشتیرانی، تحریم هواپیمایی، تحریم شرکت ملی نفتکش و چند قلم دیگر که نسبت به این موارد از درجه اهمیت کمتری برخوردار هستند.
* مسعود براتی
انتهای پیام/