به گزارش خبرگزاری تسنیم از اهواز، 20 الی 26 فروردین مصادف است با شهادت سید شهیدان اهل قلم، سید مرتضی آوینی، این هفته را هفته هنر انقلاب اسلامی مینامند. هنر انقلاب اسلامی چیزی است که تاکنون تعریف مشخصی از آن نشده است و اهل هنر تعاریف متعددی از آن دارند.
حامد صافی، استاد دانشگاه در رشته ادبیات، امروز میهمان تسنیم بود تا توضیح دهد اساسا هنر انقلاب در حوزه شعر چیست و چرا امام خامنهای میفرماید: «فرهنگ و هنر، خاکریزِ فتح نشده انقلاب است».
تسنیم: ادبیات و هنر انقلاب چیست و اساساٌ چه چیزی را دنبال میکند؟
صافی: البته این پرسش بسیار کلی است و در ذیل این پرسش، ابهامات بسیاری وجود دارد. برای نمونه اینکه آیا اصلاٌ انقلاب اسلامی از آغاز پیدایش به دنبال تعیین چهارچوب یک نوع هنر ویژه بوده است.
به عبارت دیگر آیا ایدئولوژیستهای انقلاب اسلامی از همان آغاز پیدایش نهضتهایی که به انقلاب منجر شد، در فکر دگرگون کردن هنر و ادبیات بودهاند؟ به نظر من قطعاٌ پاسخ این پرسش منفی است.
پس اگر در دوران پس از انقلاب تغییراتی در فضای هنر و ادبیات دیده میشود نه تغییرات از پیش تعیین شده بلکه آن دگرگونیهایی است که ذاتی تحوّلات اجتماعی و سیاسی است.
گاهی هم برخی چهرههای معتقد به انقلاب که از قضا هنرمند و ادیب نیز بودهاند خواسته یا ناخواسته دست به تغییراتی در هنر و ادبیات زدهاند.
تسنیم: تربیت هنرمند انقلابی به چه شکلی دنبال میشود؟
صافی: متاسفانه دغدغه تربیت نیروی هنرمند انقلابی نیز در دوران پس از انقلاب در هالهای از ابهام فرو رفته است. نگاهی به تیپ فکری برگزیدگان جشنوارههای هنر و ادب انقلاب، سخن ما را بیشک به اثبات میرساند.
دغدغه دست اندرکاران هنر و ادبیات کشور که خودشان متاسفانه افراد هنرمندی نیستند و تنها صبغه اجرایی دارند تنها تولید آثار هنری و ادبی است که با آرمانهای انقلاب سازگار باشد.
انبوه جشنوارههای هنری و ادبی دفاع مقدس، عاشورا و ... نشان دهنده همین مطلب است. البته من منکر اهمیت برگزاری این جشنوارهها نیستم.
تسنیم: تولید کننده هنر انقلاب چه کسانی هستند؟
صافی:مساله من این است که ما بیش از آنکه به ادبیات و هنر انقلاب نیاز داشته باشیم به هنرمند انقلابی نیازمندیم. این هنرمند انقلابی است که هنر انقلاب را تولید میکند.
پس بهتر است این گونه پرسیده شود که هنرمند انقلابی چه ویژگیهایی دارد؟ هنرمند انقلابی آن کسی است که در وهلۀ نخست از جان و دل به آرمانها و ارزشهای انقلاب اسلامی پایبند است و در وهلۀ دوم روحیهای جنگنده و معترض دارد.
در کنار این دو نکته، به قویترین تکنیکهای هنری و ادبی مسلّط است. چیزی که متاسفانه بسیاری از هنرمندانی که خود را انقلابی میدانند فاقد آن هستند.
فلان شاعر به علت حائز ویژگی نخست بودن با اینکه تکنیک هنری ضعیف دارد به عنوان یک هنرمند انقلابی معرفی میشود؛ این موضوع بسیار خطرناک است. این مساله ساحت انقلاب و هنر را خدشهدار میکند.
هشدار من به دستگاههای اجرایی مرتبط با هنر و ادبیات این است که تریبونهای هنری و ادبی ما امروزه غالباٌ به دست افرادی است که اساساٌ به آرمانهای انقلابی و اسلامی باور ندارند و این به دلیل کمبود و فقدان نیروی هنرمند متعهد و انقلابی است. باید به سوی تربیت این جنس از هنرمندان بشتابیم.
تسنیم: ادبیات و هنر انقلاب اسلامی به مردم خط مبارزه میدهد یا مبارزات به ادبیات جهت میدهد؟
صافی: در آن واحد هر دو. در این زمینه میتوانیم به ادبیات دوران جنگ بپردازیم. به طور همزمان هم شرایط اجتماعی و مبارزات مقدّس مردم، ادبیات را تحت تأثیر قرار داد و هم در شعر و ادبیات دوران جنگ، نوعی جهت دهی به مبارزات دیده میشود.
امّا اینکه کدام یک مقدّم بر دیگری است یک مساله دیگر است. این شرایط اجتماعی و یا همان مبارزات مردمی است که درآغاز ادبیات را به سمت و سوی خاصی سوق میدهد و هنر را با جوشش و خروش مردمی همراه میکند.
تسنیم: وجه تمایز ادبیات و هنر انقلاب با ادبیات پایداری و مقاومت سایر ایدئولوژیها چیست؟
صافی: تفاوت را باید در همان اختلاف بین دو ایدئولوژی جستجو کرد. هنگامی که سخن از ادبیات و هنر انقلاب به میان میآید، بیشتر محتوای اثری به ذهن میآید که مطابق با یک اندیشه یا جهان بینی شکل گرفته است.
بنابراین خیلی نمیتوانیم از شکل یا قالب اثر سخن بگوییم. بنابراین ادبیات و هنر انقلاب مبتنی بر جهان بینی اسلامی است.
تسنیم: تاکنون چه مقدار از مسیر پیموده شده است و چه مقدار تا قلّه مانده است؟
صافی: فکر میکنم که پاسخ این پرسش را در آغاز سخن داده باشم. اما بازهم تکرار میکنم که تا امروز بیشتر تلاش بر این بوده است که شعر انقلابی تولید شود و اکنون زمان آن فرا رسیده است که به تربیت هنرمند انقلابی پرداخته شود.
گفتوگو از محمد علی بخشیپور
انتهای پیام/ ب